ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Η είδηση λέει ότι σ’ ένα νησάκι κάπου στον Περσικό κόλπο οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα αρχαίο κτήριο και μια αυλή. Ένα από τα εκατοντάδες ή και χιλιάδες ευρήματα που έρχονται στο φως από τις ανασκαφές σ’ όλο τον κόσμο και που δεν θα είχαν κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον για μας, αν η συγκεκριμένη δεν σχετιζόταν με τον Μέγα Αλέξανδρο. Γιατί το νησί είναι η Φαϊλάκα του Κουβέιτ, το οποίο πριν από 2.300 χρόνια ο μακεδόνας βασιλιάς βάφτισε Ίκαρο, ενώ ο διάδοχός του, Σέλευκος Α’, έχτισε σ’ αυτό ένα οχυρό, που το είπαν «ακρόπολις» και λειτούργησε επί αιώνες, φιλοξενώντας και τους πρώτους έλληνες αποίκους.
Όσο για τα πρόσφατα ευρήματα, που αποκάλυψε κουβεϊτο-ιταλική αρχαιολογική αποστολή και ανακοίνωσε με ενθουσιασμό το Εθνικό Συμβούλιο Πολιτισμού, Τεχνών και Γραμμάτων του Κουβέιτ ανήκουν ακριβώς στην Ελληνιστική εποχή. Το όνομα, οι κατακτήσεις, τα επιτεύγματα, η επιρροή του Μεγάλου Αλεξάνδρου εξακολουθούν να μαγνητίζουν χιλιετίες μετά.
Δεν είναι όμως, ούτε τα πρώτα ευρήματα ούτε τα μοναδικά στην Φαϊλάκα, που μιλούν και για το αρχαιοελληνικό παρελθόν της. Γιατί και ελληνική αρχαιολογική αποστολή υπό την διεύθυνση της αρχαιολόγου δρος Αγγελική Κοτταρίδη είχε πραγματοποιήσει ανασκαφές στο νησί, το 2008 και 2009 στο πλαίσιο συνεργασίας του υπουργείου Πολιτισμού και της πρεσβείας της Ελλάδας στο Κουβέιτ με το Εθνικό Συμβούλιο για τον Πολιτισμό, τις Τέχνες και τα Γράμματα της χώρας.
Το οχυρό και ο ναός της Άρτεμης
Με κατάλοιπα, που αρχίζουν από την Εποχή του Χαλκού και φθάνουν ως τα νεότερα χρόνια, η σημερινή Φαϊλάκα είναι το νησί που καταγράφει την ιστορία μιας πολυτάραχης περιοχής διά μέσου χιλιετιών, ένας τόπος με δυναμική την παρουσία της αρχαίας Ελλάδας, μέσω φυσικά του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Το οχυρό της Ελληνιστικής εποχής, ο ναός που ήταν αφιερωμένος στην Άρτεμη, οι βωμοί και οι αρχαίες ελληνικές επιγραφές αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες όλων αυτών, έτσι ώστε η Φαϊλάκα να αποτελεί μία από τις ακριτικές θέσεις του ελληνιστικού κόσμου.
Από μία εντελώς στρατηγική θέση άλλωστε, ανάμεσα στο Ιράν, το Ιράκ και τη Σαουδική Αραβία, κοντά στις εκβολές του Τίγρη και του Ευφράτη αυτό το νησάκι ελέγχει τη θαλασσινή πύλη της Μεσοποταμίας, τον δρόμο που κάποτε έφτανε στη Βαβυλώνα, όπως έχει πει η κυρία Κοτταρίδη.
Κι όσο για το οχυρό, που ίδρυσαν οι Μακεδόνες δεν ήταν τίποτε άλλο από μια βάση ελέγχου αυτού του θαλάσσιου δρόμου. Ένα «φυλακείο», δηλαδή, το οποίο με μία παραφθορά της λέξης έδωσε την ονομασία του, όπως λέει η ίδια, στο νησί. Μια ερμηνεία, που φαίνεται αποδεκτή, δεδομένου ότι η σημερινή λέξη Φαϊλάκα δεν ερμηνεύεται από καμία άλλη γλώσσα, που να ομιλείται στην περιοχή.
Οι έλληνες άποικοι
Το 325 π.Χ. έγινε η γνωριμία των αρχαίων με το νησί, όταν ο Αλέξανδρος, που είχε φθάσει ως τον Ινδό ποταμό έδωσε εντολή στον ναύαρχό του, τον Νέαρχο να παραπλεύσει στις ακτές του κόλπου συγκεντρώνοντας πληροφορίες για τους τόπους και τους λαούς που συναντούσε (ο ίδιος έγραψε το έργο «Παράπλους της Ινδικής»). Το νησί ήταν κατάφυτο -εν αντιθέσει με σήμερα- λόγω και των πλούσιων πηγών νερού, που το καθιστούσαν ιδανικό τόπο κατοίκησης. ΄Αλλωστε κατοικείτο ήδη από το 2000 π.Χ. όπως δείχνουν τα ευρήματα, που έχουν έρθει στο φως.
΄Αγνωστο γιατί ο Αλέξανδρος το ονόμασε Ίκαρος –η παλαιότερη ονομασία του ήταν Αγκαρούν – γεγονός όμως είναι, ότι οι πρώτοι Έλληνες έφθασαν στο νησί στα τέλη του 4ου π.Χ αιώνα, όταν και έκτισαν το οχυρό με τον ναό στο εσωτερικό του, αφιερωμένο στην θεά Άρτεμη. Μέσα στο οχυρό μάλιστα, ανασκάφηκαν χώροι σπιτιών, που δίνουν μια εικόνα της ζωής στα τέλη του 2ου και τον 1ο π.Χ. αιώνα με πολύ ενδιαφέροντα ευρήματα, όπως κεραμική, λείψανα αργαλειών, εργαλεία, αλλά και ποτήρια του κρασιού που θυμίζουν τις μακεδονικές καταβολές των κατοίκων.
«Χτισμένο με μέτρα μακεδονικά και με τις αντιλήψεις που διαμορφώθηκαν στη μακεδονική αυλή των χρόνων του Φιλίππου Β΄ και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το οχυρό-ιερό της Φαϊλάκας αποδεικνύεται ότι έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία από όση ως τώρα του αποδόθηκε για τη μελέτη και την κατανόηση των ιδεολογικών δομών και των αρχιτεκτονικών μορφών, με τις οποίες η ελληνιστική παρουσία και εξουσία εξέφρασε εαυτόν στις εσχατιές της Ανατολής», όπως έχει αναφέρει εξάλλου, η κυρία Κοτταρίδη.
Ελληνικές επιγραφές
Πρώτη νύξη για το αρχαιοελληνικό παρελθόν του νησιού έγινε όμως, το 1937, όταν βρέθηκε η αποκαλούμενη Στήλη του Σωτέλη, στην οποία αναγράφεται, στα ελληνικά βεβαίως, ότι ο Σωτέλης ο Αθηναίος και οι στρατιώτες του «ανέθεσαν ∆ιί σωτήρι, Ποσειδώνι και Αρτέμιδι σωτείρα».
Χρειάστηκε να περάσει μία εικοσαετία ωστόσο, για να γίνουν ανασκαφές, που πραγματικά άρχισαν το 1958 από μία ∆ανική αρχαιολογική αποστολή. Δύο χρόνια αργότερα θα ανακαλυπτόταν στο ιερό της Άρτεμης η σπουδαία Στήλη του Ίκαρου με ένα κείμενο 43 στίχων στην ελληνική γλώσσα στο οποίο αναφέρεται για πρώτη φορά η ονομασία του νησιού: Ίκαρος.
«Ανάξαρχος τοις εν Ικάρω οικηταίς χαίρειν», λέει συγκεκριμένα η επιγραφή, που θεωρείται ότι αφορούσε την ίδρυση του ναού, καθώς μάλιστα ήταν τοποθετημένη σ΄ αυτόν σε μία βάση. Αλλά και η βάση το αγάλματος της θεάς εντοπίσθηκε στον σηκό του ναού, όπως όμως και θησαυρός αργυρών νομισμάτων της Ελληνιστικής εποχής, επί Αντιόχου Γ΄ (τέλη 3ου – αρχές 2ου π.Χ. αιώνα) ενώ στον εξωτερικό χώρο υπήρχε μία βαθμιδωτή κατασκευή –βωμός- για τις θυσίες και τις προσφορές.
Πριν τους Έλληνες πάντως, ένας άλλος πολιτισμός, του Ντιλμούν όπως λέγεται, είχε αναπτυχθεί επί μακρόν στο νησί ενώ στην συνέχεια η ιστορία της Φαϊλάκας ακολούθησε αυτήν της γύρω περιοχής.
Οι νέες ανασκαφές
Σήμερα η ανασκαφή από επιστήμονες του Κουβέιτ και του Πανεπιστημίου της Περούτζια έχει εντοπίσει το ενδιαφέρον της στην θέση Al-Qurainiya, η οποία αποτελεί κομβικό σημείο για την αρχαιολογική έρευνα από το 2014.
Το Al-Qurainiya, που βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του νησιού και έχει θέα στη θάλασσα έχει δώσει στοιχεία ανθρώπινης εγκατάστασης, που εκτείνεται σε πολλές ιστορικές περιόδους από την προ Ισλαμική εποχή έως την πρώιμη και ύστερη Ισλαμική εποχή.
Παρ΄όλα αυτά όμως, τα παλαιότερα στρώματα αυτής της τοποθεσίας ανάγονται στον 3ο και 2ο π.Χ. αιώνα φθάνοντας φυσικά και στην Ελληνιστική περίοδο. Με μία επιπλέον επισήμανση, ότι ενώ τα προηγούμενα ευρήματα αυτής της εποχής βρίσκονταν κυρίως στα νοτιοδυτικά του νησιού, τα νεοανακαλυφθέντα εντοπίσθηκαν στα βόρεια υποδηλώνονταν έτσι την ευρύτερη ελληνική παρουσία.
Γενικότερα τέλος, τα αρχαιολογικά λείψανα σε αυτήν την περιοχή εκτείνονται περίπου 500 μέτρα κατά μήκος της ακτογραμμής και 250 μέτρα στην ενδοχώρα, με πολυάριθμες κατασκευές από ασβεστόλιθο, πλίνθους λάσπης και κεραμική από διάφορες ιστορικές περιόδους δημιουργώντας έτσι, έναν από τους μεγαλύτερους αρχαιολογικούς χώρους στο νησί.
ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ
