ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Μία εξαιρετική ανακάλυψη στην Αιγιάλεια, στο Καθολικό της Παλαιάς Μονής Ταξιαρχών, όπου η αρχαιολόγος δρ. Αννίτα Κουμούση εντόπισε τη μοναδική προσωπογραφία του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Παλαιολόγου.
Στο Καθολικό της Μονής, που βρίσκεται σε απόσταση μόλις 15 χλμ από το Αίγιο, διατηρούνται δύο στρώματα τοιχογραφιών, υψηλής καλλιτεχνικής ποιότητας, των ύστερων βυζαντινών χρόνων, που αντανακλούν τις αισθητικές τάσεις της Κωνσταντινούπολης.
Κατά τις εργασίες συντήρησής τους, η κυρία Κουμούση, διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αχαΐας, αποκάλυψε στο δεύτερο στρώμα τοιχογράφησης, το οποίο βάσει τεχνοτροπικών κριτηρίων χρονολογείται με ασφάλεια στα μέσα του 15ου αιώνα, τη μοναδική προσωπογραφία του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου.
Στην τοιχογραφία απεικονίζεται η μορφή ενός ώριμου άνδρα που φέρει αυτοκρατορικά «διάσημα» (δηλαδή πολυτελή λώρο πάνω από τον ανοιχτόχρωμο σάκο και διάλιθο στέμμα) και κρατά σταυροφόρο σκήπτρο.
Ο χρυσοκέντητος πορφυρός του μανδύας διακοσμείται με μετάλλια, στα οποία εγγράφονται δικέφαλοι αετοί με στέμμα ανάμεσα στις κεφαλές τους, διακριτικό των μελών της οικογένειας των Παλαιολόγων.
Η παρουσία των δικέφαλων αετών στo ένδυμα της μορφής, σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα insignia (διακριτικά) αποτελούσαν ένα εικονογραφημένο μήνυμα, που επέτρεπε στον θεατή να ταυτοποιήσει αδιαμφισβήτητα τον άντρα με αυτοκράτορα.
Η μοναδική προσωπογραφία
«Πρόκειται για την μοναδική εν ζωή προσωπογραφία του στην οποία ο ζωγράφος, πρέπει να απέδωσε τα προσωπογραφικά χαρακτηριστικά του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου ΙΑ΄ Κωνσταντίνου Παλαιολόγου από ιδία αντίληψη, δηλαδή το πρότυπό του δεν ήταν ένα επίσημο αυτοκρατορικό πορτραίτο, όπως συνηθιζόταν αλλά ο ίδιος ο αυτοκράτορας», όπως δήλωσε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.
Στην ταύτιση συνηγορεί ακόμη, το γεγονός, ότι ο αυτοκράτορας που απεικονίζεται είναι ιστορικό πρόσωπο και ταυτίζεται με τον Κωνσταντίνο ΙΑ΄ Παλαιολόγο ήταν αδελφός των χορηγών της ανακαίνισης της Μονής, των δεσποτών Δημήτριο και Θωμά.
Είναι η τελευταία χρονολογικά σωζόμενη προσωπογραφία αυτοκράτορα στη βυζαντινή μνημειακή ζωγραφική και το μοναδικό πορτρέτο του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, σύγχρονο με τη σύντομη βασιλεία του (6 Ιανουαρίου 1449-29 Μαίου 1453). Ως πορτρέτο δεν είναι ιδεαλιστικό ή τυποποιημένο.
Πρόκειται για αυθεντική προσωπογραφία, που αποδίδει με ακρίβεια τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά του, ενός ώριμου άντρα με λεπτό πρόσωπο και εξατομικευμένα χαρακτηριστικά, μορφή γήινη που αποπνέει ηρεμία και ευγένεια.
Η χορηγία στη Μονή
Όπως είναι γνωστό από την ιστορία, στον Μυστρά απ’ όπου πιθανότατα προερχόταν ο ζωγράφος, που εικονογράφησε το δεύτερο στρώμα του Καθολικού, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος είχε ζήσει πέντε χρόνια ως δεσπότης, πριν στεφθεί αυτοκράτορας.
Το αυτοκρατορικό πορτραίτο συνδέεται με τη γνωστή από τις γραπτές πηγές γενναιόδωρη χορηγία των αδελφών του στη Μονή, μετά τη λήξη του πρώτου μεταξύ τους εμφυλίου πολέμου (1449–1450), που επιτεύχθηκε με τη «διαιτησία» τού Κωνσταντίνου, όπως αναφέρει ο Λαόνικος Χαλκοκονδύλης.
«Το έργο που υλοποιούν οι Εφορείες Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού στο πλαίσιο της συντήρησης και αποκατάστασης των μνημείων, αποδεικνύεται, για ακόμη μια φορά, εξαιρετικά σημαντικό, καθώς φέρνει στο φως μοναδικές αρχαιολογικές μαρτυρίες που συνδέονται με ιστορικά πρόσωπα», όπως ανέφερε η κυρία Μενδώνη, «Το επιστημονικό προσωπικό των Εφορειών του ΥΠΠΟ, με μεγάλη εμπειρία, υψηλή κατάρτιση και σφαιρική γνώση τόσο των ιστορικών γεγονότων, όσο και των αρχαιολογικών δεδομένων, είναι σε θέση να τεκμηριώσει, μετά από ενδελεχή μελέτη, κάθε εύρημα που έρχεται στο φως».
Διαβάστε επίσης
Ποιο ήταν το νησί των εκατό πόλεων – Σήμερα τα εγκαίνια στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου
Η Χαιρώνεια επί χάρτου – Ο τόμος της LAMDA Development για το Αρχαιολογικό Μουσείο
ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ
