Θα μπορούσε κανείς να παραφράσει την ελιοτική ρήση παρατηρώντας ότι η Εθνική Βιβλιοθήκη διαπερνά παρελθόν και παρόν ενώ εξακοντίζεται στο μέλλον.

Το ντοκιμαντέρ Μεταφορά του έμπειρου σκηνοθέτη ταινιών τεκμηρίωσης Ηλία Γιαννακάκη καταγράφει το τιτάνιο εγχείρημα της μετεγκατάστασής της στο Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, απέναντι στην επιτυχία της οποίας ορισμένοι αρχικά έδειξαν να δυσπιστούν.

Ο Γιαννακάκης αρχίζει τα γυρίσματα το 2016 με την επίσημη εκκίνηση των διαδικασιών για τη μεταφορά αυτού του εξαιρετικά εύθραυστου υλικού, «των λεηλατημένων και φθαρμένων μέσα στα χρόνια βιβλίων», σύμφωνα με την δική του χαρακτηριστική διατύπωση, και ενώ η πόλη θυμίζει «πεδίο μάχης». Στο φόντο της ταινίας του ορθώνεται το παλιό Βαλλιάνειο κτίριο με τους νεοκλασικούς κίονες επί της Πανεπιστημίου παραπέμποντας ειρωνικά ίσως στη χρυσή εποχή του Περικλή: Ελάχιστοι περαστικοί αισθάνονται την αλλοτινή αίγλη του, ακόμη λιγότεροι διαβαίνουν τις πύλες της.

Σε μια κοινωνία εν βρασμώ, όμως, ο σκηνοθέτης ενδιαφέρεται περισσότερο για τον ανθρώπινο παράγοντα: τις μικρές ιστορίες, δράσεις και συναισθήματα, τις  σύντομες αφηγήσεις που αναδεικνύουν τους αθέατους πρωταγωνιστές πίσω από τη Μεταφορά -από τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου έως τον τελευταίο εργαζόμενο.

Σε όλη την εργογραφία του (ειδικά στις ταινίες μυθοπλασίας του) φαίνεται ότι τον γοητεύει διαχρονικά η ανθρώπινη δράση την οποία παρατηρεί με επιστημονική σχεδόν σχολαστικότητα. Έτσι πέραν του τεχνικού επιτεύγματος της μεταφοράς, αναρωτιέται ποιοι, πώς και γιατί κατάφεραν να φέρουν εις πέρας τον άχθο αρούρη που ολοκληρώθηκε τελικά «χωρίς να αφορά κανέναν και κόντρα σε μια πόλη διχασμένη, παραδομένη στη φτώχεια και την ακρότητα», όπως ο ίδιος σημειώνει.

Ο ανθρώπινος παράγοντας σβήνει με αυταπάρνηση μπροστά στο μεγαλείο του εγχειρήματος, περίπου όπως οι πιστοί χτίστες των καθεδρικών ναών. Πέρα από τη σωτηρία της πνευματικής κληρονομιάς (η Εθνική Βιβλιοθήκη διαθέτει δύο εκατομμύρια τεκμήρια της πνευματικής περιουσίας του Ελληνισμού), το φιλμ επιχειρεί να ανασυνθέσει το συλλογικό ψυχογράφημα της κατακερματισμένης κοινωνίας τη στιγμή που καλείται και η ίδια να ανασυγκροτηθεί.

Η Εθνική Βιβλιοθήκη στο ΚΠΙΣΝ

Αντιστοίχως καθεαυτή η Μεταφορά αποτελεί το ηράκλειο έργο του σκηνοθέτη που κατάφερε να συμπυκνώσει πεντακόσιες ώρες κινηματογραφημένου υλικού με αυθεντικές εικόνες από τα τεκταινόμενα σε αμφότερα τα κτίρια, από τους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας, τις οποίες εμπλουτίζει με άφθονο αρχειακό υλικό. Τα γυρίσματα ολοκληρώθηκαν τον Δεκέμβριο του 2019 ύστερα από τέσσερα ολόκληρα χρόνια. Μέσα σε δύο ώρες ο Γιαννακάκης κάλυψε εκατό χρόνια ιστορίας σε ένα μεστό αφήγημα.

Την παραγωγή της ταινίας υλοποίησε η Αποστολία Παπαϊωάννου με αμέριστη υποστήριξη από τον πρόεδρο του εφορευτικού συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης Σταύρο Ζουμπουλάκη. Η Αμαλία Μουτούση (κεντρική ηρωίδα στο βραβευμένο φιλμ Χαρά του Γιαννακάκη) με τους βελούδινους κυματισμούς της φωνής της να καλύπτουν σε voice over την αφήγηση της ταινίας, προσφέρει την τελική πινελιά.

Η Αμαλία Μουτούση στη Χαρά του Γιαννακάκη

Ο σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός Ηλίας Γιαννακάκης, επί σειρά ετών συνεργάτης του Λάκη Παπαστάθη στο σημαντικό Παρασκήνιο της ΕΡΤ, έχει πολλάκις βραβευτεί για τα ντοκιμαντέρ και τις ταινίες μυθοπλασίας του.

Εμβαθύνει με σταθερά βήματα στα θέματα του ενώ η ψύχραιμη ουδετερότητά του δεν αποστερεί το υλικό του από ζεστασιά και αισθαντικότητα. Αντιθέτως, νιώθει κανείς κάτω από το αρραγές υλικό την ανθρώπινη πνοή που πάλλεται και συγκινείται. Έτσι καταφέρνει πάντα να παραμένει ακαδημαϊκός και λυρικός μαζί με εντυπωσιακή ισορροπία.

«Η τέχνη είναι η επιβίωση της ανθρωπότητας, τα τεκμήρια αυτά θα ορίσουν την ύπαρξή μας», είχε σημειώσει σε ομιλία του στη Βιβλιοθήκη ο Γιάννης Μπακογιαννόπουλος.

Πληροφορίες:

ΜΕΤΑΦΟΡΑ / TRANSFER

(2020, Ελλάδα, 115′)

Η ταινία προβάλλεται στο πλαίσιο του 26ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας

Πρεμιέρα στον ανοιχτό κινηματογράφο Cine Άνεσις
Ώρα 22:15