Ο γύρος της Ευρώπης αλλιώς: Η αρχαία Ελλάδα, ένας Βιετναμέζος καλλιτέχνης, μια Ιταλίδα συλλέκτρια και ο γιος ενός υπουργού

Το Παρίσι ετοιμάζεται να υποδεχθεί μια μεγάλη έκθεση για τον Μανέ και τον Ντεγκά, στο Άμστερνταμ είναι η ώρα να παρουσιαστούν μαζί οι περισσότεροι πίνακες του Βερμέερ και στη Φλωρεντία ο Μαουρίτσιο Κατελάν κάνει θριαμβευτική επανεμφάνιση. Όσο για το Λονδίνο η υπερπαραγωγή της Εθνικής Πινακοθήκης είναι αφιερωμένη στους δημιουργούς της Belle Epoque, η Tate Modern συνδέει για πρώτη φορά το έργο του Μοντριάν και της Χίλμα αφ Κλιντ και  το Βρετανικό Μουσείο στοχεύει στην αρχαία πολυτέλεια και τους καλλιτεχνικούς δεσμούς μεταξύ Περσών και Ελλήνων.

Και οι εκπλήξεις είναι πολλές. Όπως η σχέση ανάμεσα σ΄ένα ένα Βιετναμέζο καλλιτέχνη -από τα πρώτα ονόματα της τέχνης σήμερα-  με τον γιο του πρώην υπουργού Άμυνας των ΗΠΑ Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα. Ή το όνομα μιας μεγάλης Ιταλίδας συλλέκτριας, της Πατρίτσια Σαντρέτο Ρε Ρεμπαουντένκο  πίσω από την έκθεση στη Φλωρεντία. Και ακόμη, ότι ένας θρακικός, χρυσός θησαυρός αποτελεί ένα από τα δάνεια της έκθεσης για το Βρετανικό Μουσείο.

Η δύναμη του χρυσού

«Πολυτέλεια και δύναμη: Περσία στην Ελλάδα» είναι ο τίτλος της έκθεσης του Βρετανικού Μουσείου στη γκαλερί Great Court του ιδρύματος, αφιερωμένη στη σχέση μεταξύ των αρχαίων ελληνικών πόλεων-κρατών,  των γειτόνων τους και της Περσικής Αυτοκρατορίας. Η έκθεση, που θα πραγματοποιηθεί από  4 Μαΐου έως 13 Αυγούστου εστιάζει στις ζωές των ανθρώπων, εξετάζοντας τα αλληλένδετα θέματα της πολυτέλειας και της εξουσίας και διερευνώντας, πώς τα αντικείμενα χρησιμοποιήθηκαν ως σύμβολα εξουσίας μεταξύ υψηλόβαθμων μελών των δύο αντιμαχόμενων πολιτισμών.

Πολλά από τα αντικείμενα που παρουσιάζονται άλλωστε, είναι κατασκευασμένα από πολύτιμα μέταλλα και είναι πλούσια διακοσμημένα, όπως ένα περσικό αγγείο πόσης από χρυσό και άργυρο, καθώς και ένα χρυσό στεφάνι με φύλλα βελανιδιάς που ανακαλύφθηκε σε τάφο στη σημερινή Τουρκία. Ως  πιο αξιοσημείωτο δάνειο πάντως, θεωρείται ο «Θησαυρός Πανάγιουριστ», ο οποίος  είχε ανακαλυφθεί  τυχαία στη Βουλγαρία το 1949.

Πρόκειται για ένα εξαιρετικό δείγμα θρακικής μεταλλοτεχνίας, ηλικίας περίπου 2.300 ετών, ένα σύνολο που αποτελείται από οκτώ χρυσά κύπελλα με αναπαραστάσεις ανθρώπων και ζώων μαζί με μία κανάτα ανάμειξης του οίνου. Μία απόδειξη, πώς η ελληνική και η περσική τέχνη έφθασαν και επηρέασαν ολόκληρη την Ευρώπη.

Μια πολυαναμενόμενη έκθεση

Η έκθεση για τον Γιοχάνες Βερμέερ στο Ραϊκσμουζέιουμ ( Rijksmuseum) του Άμστερνταμ (από 10 Φεβρουαρίου ως 4 Ιουνίου) είναι η πιο ολοκληρωμένη που έχει οργανωθεί ποτέ, καθώς θα περιλαμβάνει τουλάχιστον 28 από τα 37 υπογεγραμμένα έργα του δημιουργού. Το ίδιο το μουσείο άλλωστε, παρ΄ότι δεν έχει πραγματοποιήσει ποτέ μονογραφία του Βερμέερ κατέχει τέσσερις από τους καλύτερους πίνακές του: Είναι η «Υπηρέτρια με το γάλα»  (περ. 1660), η «Γυναίκα που διαβάζει ένα γράμμα» (περ. 1663),  «Η ερωτική επιστολή» (περ. 1669 – 1670) και η «Θέα των σπιτιών στο Ντελφτ» (1657-1658).

Το Μάουριτσχαους εξάλλου, το σπουδαίο μουσείο τέχνης της Χάγης συμφώνησε να δανείσει για την έκθεση το περίφημο «Κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι» (περ. 1665). Παράλληλα η έκθεση υπόσχεται μία επανεξέταση του έργου του Βερμέερ μέσα από μια νέα γενιά επιμελητών που ενδιαφέρονται για το κοινωνικό περιβάλλον της εποχής και τη ζωή του στο σπίτι.

Τέχνη, κλιματική αλλαγή και ιστορία

Στην Μπουρς ντε Κομέρς (Bourse de Commerce) του Παρισιού, από τις 8 Φεβρουαρίου ως τις 11 Σεπτεμβρίου μια έκθεση πέρα από τα συνηθισμένα έχει ως θέμα της την εξέλιξη των οικοσυστημάτων στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής. Με τίτλο «Πριν από την καταιγίδα» η έκθεση, που πραγματοποιείται σε δύο στάδια, ανοίγει με μια νέα εγκατάσταση 360 μοιρών στη ροτόντα της γκαλερί από τον Βιετναμεζο-Δανό καλλιτέχνη Νταν Βο, ο οποίος την τελευταία δεκαετία κέρδισε το βραβείο Hugo Boss, είχε  ατομικές εκθέσεις στο Εθνικό Μουσείο Τέχνης στην Οσάκα, το Γκουγκενχάιμ της Νέας Υόρκης και την Εθνική Πινακοθήκη της Σιγκαπούρης ενώ έχει λάβει μέρος στην Μπιενάλε της Βενετίας τρεις φορές, το 2013, το 2015 και το 2019.

Το έργο του γεννημένου το 1975 Βο, που τιτλοφορείται στα λατινικά «Tropeaoleum» αποτελείται από μέταλλο, πέτρα και σκυρόδεμα. Καθώς όμως και από ξύλο, το οποίο καλλιεργείται σε ένα βιώσιμο δάσος από τον αγρότη και ακτιβιστή Κρεγκ ΜακΝαμάρα, γιο του πρώην υπουργού Άμυνας Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα, που υπήρξε βασικός παράγοντας στον πόλεμο του Βιετνάμ, από τον οποίο ο Βο και η οικογένειά του διέφυγαν με μια αυτοσχέδια βάρκα, όταν ήταν τεσσάρων ετών…

Σε άλλο σημείο της γκαλερί θα υπάρχουν κι άλλα έργα με την ίδια θεματική, καλλιτεχνών όπως ο Βραζιλιάνος Τζόνατας τζι Ατράτζι, η Νταϊάνα Θάτερ, ο Πιερ Ουίγκε, ο Ρόμπερτ Γκόμπερ και ο Σάι Τουόμπλι.

Η επανάσταση στη Belle Epoque

Τι ακολούθησε μετά τον Ιμπρεσιονισμό είναι το ερώτημα, που θέτει η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου από τις 25 Μαρτίου ως τις 13 Αυγούστου. Η έκθεση αρχίζει με μια ματιά στο επαναστατικό έργο, που έγινε μέσα και γύρω από το Παρίσι από τους Βίνσεντ βαν Γκογκ, Πολ Γκογκέν και Πολ Σεζάν μεταξύ του 1880 και του 1906, κατά την περίοδο δηλαδή, που σήμερα είναι γνωστή ως Belle Epoque. Και στη συνέχεια, ανιχνεύει, πώς οι μέθοδοι, που χρησιμοποίησαν αυτοί οι καλλιτέχνες για να απελευθερωθούν από τη συμβατική αναπαράσταση εξαπλώθηκαν σε όλη την Ευρώπη από τη Βιέννη, τις Βρυξέλλες, τη Βαρκελώνη και το Βερολίνο, εμπνέοντας τον Πικάσο, τον Κλιμτ, τον Κοκόσκα και τον Μοντριάν να εφεύρουν τον κυβισμό, τον εξπρεσιονισμό και την αφαίρεση.

Η έκθεση θα περιλαμβάνει περισσότερους από 100 πίνακες, με πολλά δάνεια από άλλα μουσεία, όπως για παράδειγμα το «Κρεβάτι του θανάτου» (1896) του Έντβαρτ Μουνκ  από τα Μουσεία Τέχνης KODE Bergen της Νορβηγίας,  επίσης τις «Χορεύτριες στο φουαγιέ» (1872) του Ντεγκά από τη Γλυπτοθήκη Κάρλσμπεργκ της Κοπεγχάγης  και το «Ο Ιακώβ παλεύει με άγγελο » (1888) του Γκογκέν από τις Εθνικές Πινακοθήκες της Σκωτίας.

Οι πρώτοι «αφηρημένοι»

Μια απρόσμενη συνάντηση είναι αυτή που προγραμματίζει από  20 Απριλίου έως 3 Σεπτεμβρίο Tate Modern του Λονδίνου, όπου θα «συναντηθούν» εικαστικά η σουηδή καλλιτέχνιδα Χίλμα αφ Κλιντ (1862-1944) και ο Πιτ Μοντριάν (1872-1944). Η πρώτη ήταν ζωγράφος, που εύρισκε έμπνευση στο μυστικισμό ενώ από την άλλη πλευρά υπήρχε ένας ολλανδός καλλιτέχνης, που ενέσκηψε στη γεωμετρία και τον μινιμαλισμό. Ο Μοντριάν ήταν επίσης μια δεκαετία νεότερος από την Αφ Κλιντ ενώ οι δυο τους δεν συναντήθηκαν ποτέ! Πρόκειται δηλαδή, εκ πρώτης όψεως για ένα απίθανο δίδυμο, που δεν θα μπορούσε να συνυπάρξει.

Ωστόσο, γύρω στο τέλος του αιώνα και οι δύο αυτοί καλλιτέχνες, σχεδόν ταυτόχρονα έγιναν από συμβατικοί τοπιογράφοι σε διεκδικητές του βραβείου του πρώτου δημιουργού, που ζωγράφισε μια πραγματικά αφηρημένη εικόνα.  Η ανοιξιάτικη έκθεση λοιπόν της Tate Modern  τους βάζει σε διάλογο για πρώτη φορά. Με περισσότερα από 250 έργα, συμπεριλαμβανομένης μιας σειράς αρχειακών πηγών, θα εξετάσει πώς και οι δύο καλλιτέχνες μεταφέρθηκαν από τη θρησκεία και τη φύση στην αφαίρεση και την επιστημονική επανάσταση του 20ου αιώνα.

Η Ιταλίδα συλλέκτρια

Με τον τίτλο «Προσεγγίζοντας τα αστέρια» η συλλέκτρια Πατρίτσια Σαντρέτο Ρε Ρεμπαουντένκο με το ομώνυμο ίδρυμα παρουσιάζει στο Παλάτσο Στρότσι της Φλωρεντίας μία μεγάλη έκθεση με έργα της συλλογής της. Η ίδια άρχισε να συλλέγει έργα τέχνης στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και ως το 1995 είχε δημιουργήσει και το ίδρυμά της, το οποίο βοηθά τους νέους καλλιτέχνες και ως σήμερα έχει βάσεις στο Κουμέο και το Τορίνο στην Ιταλία, καθώς και στη Μαδρίτη. Διαθέτει άλλωστε μια από τις κορυφαίες συλλογές σύγχρονης τέχνης της Ιταλίας και είναι μέλος των Διεθνών Συμβουλίων ρου MoMA και της Tate. Έτσι και το Παλάτσο Στρότσι αποτίει φόρο τιμής στη συλλέκτρια.

Η έκθεση, που θα διαρκέσει από τις 4 Μαρτίου ως τις 18 Ιουνίου περιλαμβάνει κυρίως έργα του Μαουρίτσιο Κατελάν και της Λίνετ Γιάντομ-Μποάκιε αλλά και των Ντέμιαν Χιρστ, Σάρα Λούκας, Σίντι Σέρμαν, Ρούντολφ Στίνγκελ και άλλων. Με ζωγραφική, γλυπτική, βίντεο και περφόρμανς  η έκθεση εξερευνά μερικές από τις πιο σημαντικές τάσεις στην τέχνη τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Περιλαμβάνει επίσης μια νέα εγκατάσταση, που δεν έχει ακόμη αποκαλυφθεί, η οποία θα στεγαστεί στην υπέροχη αναγεννησιακή αυλή του παλάτσο.

Όσα τους ένωναν

Τους δύο Γάλλους γίγαντες του ιμπρεσιονισμού, Μανέ και Ντεγκά, μεταξύ της δεκαετίας του 1860 και του 1883 παρουσιάζει τέλος η έκθεση στο Musée d’Orsay στο Παρίσι, από 28 Μαρτίου ως 23 Ιουλίου. Και ο στόχος δεν είναι η ανάδειξη αυτών που μοιράζονταν, όπως οι  ιερόδουλες που ζωγράφιζαν, τα μπαρ που σύχναζαν και οι συλλέκτες που γοήτευσαν αλλά οι μεταξύ τους αντιθέσεις. Γιατί οι δυο τους είχαν διαφορετική ανατροφή και ανόμοια ιδιοσυγκρασία, αντίθετες απόψεις για τη λογοτεχνία και τη μουσική, αντικρουόμενες κοινωνικές ζωές και διαφορετική άποψη όσον αφορά την επιτυχία.

Σε όλη την έκθεση, ωστόσο, αυτές οι αντιθέσεις αναδεικνύονται ως «θαυμαστές συνυπάρξεις», ένας όρος που επινοήθηκε από τον συγγραφέα και ποιητή Πολ Βαλερί στο δοκίμιό του «Degas, Danse, Dessin» (1937). Έτσι η έκθεση ολοκληρώνεται με την παρατήρηση ότι το ζευγάρι συμφιλιώθηκε, κατά κάποιον τρόπο, μετά τον θάνατο του Μανέ, όταν τα έργα του έγιναν ακρογωνιαίος λίθος της συλλογής τέχνης του ίδιου του Ντεγκά.

Η έκθεση εξάλλου θα μεταβεί στη συνέχεια στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης, που θα εγκαινιαστεί τον Σεπτέμβριο.

Διαβάστε επίσης:

Ο παράδεισος ενός εκατομμυριούχου και συλλέκτη, ένα νησάκι στη Μεσόγειο

Το νεοκλασικό της Σταδίου 47 – Από τον Αλέξανδρο Σούτσο στο Θεατρικό Μουσείο