Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος «αποκαλύπτεται» – Μια συνομιλία περί τέχνης με την Ειρήνη Πάρη

«Αυτό είναι ένα ασυνήθιστο βιβλίο, για έναν ασυνήθιστο άνθρωπο». Ιδιαίτερα εύστοχη παρατήρηση από τον ιστορικό τέχνης Νίκολας Σέροτα, πρώην διευθυντή της Tate και Πρόεδρο του Arts Council England για τον μεγάλο συλλέκτη Δημήτρη Δασκαλόπουλο, η διαρκής και ουσιαστική σχέση του οποίου με την τέχνη, όπως και η πεποίθηση, ότι πρόκειται για «βασικό ανθρώπινο αγαθό» αναλύεται σε ένα πράγματι διαφορετικό βιβλίο. Επί της ουσίας έναν άκρως ενδιαφέροντα διάλογο για την τέχνη και τη ζωή ανάμεσα σε ένα ζευγάρι φιλότεχνων, τον συλλέκτη Δημήτρη Δασκαλόπουλο και την Ειρήνη Πάρη, μια ιδέα που προέκυψε από την μεταξύ τους συζήτηση για τα έργα της συλλογής.

Ο συλλέκτης και η σύντροφός του συζητούν έτσι, σ’ αυτό το βιβλίο με τίτλο «Στοχασμοί του Συλλέκτη. Η Ειρήνη Πάρη συνδιαλέγεται με τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο» για τις ελευθερίες και περιστολές του συλλέγειν, μοιράζονται τη γοητεία που τους ασκεί η καλλιτεχνική δημιουργικότητα και οδηγούν τον αναγνώστη σ’ έναν στοχαστικό περίπατο στο υπαρξιακό μυστήριο της ζωής, όπως απεικονίζεται στα έργα τέχνης της συλλογής.

Το βιβλίο αυτό γράφτηκε «με την ελπίδα, πως ο περίπατος αυτός θα είναι γόνιμος, διασκεδαστικός, πως θα είναι πηγή προβληματισμού και συζητήσεων για τους αναγνώστες αλλά και με την κρυφή ελπίδα, πως ακόμα κι αν ορισμένους δεν τους συγκινεί η σύγχρονη τέχνη, το βιβλίο αυτό θα αποτελέσει προτροπή για περισσότερες περιπλανήσεις και συγκινήσεις γύρω από αυτήν», όπως λέει η κυρία Πάρη, στην οποία προσδίδεται η σύλληψη και η συγγραφή.

Η πορεία του συλλέκτη

Ως έναυσμα λειτούργησαν περί τα εκατό έργα σύγχρονης τέχνης, καλλιτεχνών των τελευταίων 40 ετών από την διεθνούς εμβέλειας συλλογή του Δημήτρη Δασκαλόπουλου και έτσι οι συνομιλίες τριών χρόνων, οι μαγνητοφωνήσεις, καταγραφές και σημειώσεις, απέδωσαν ένα δομημένο κείμενο, οργανωμένο σε θεματικά κεφάλαια.

Θέματα, όπως ο ορισμός της τέχνης, η τέχνη, η αξία και το χρήμα, η επιλογή των έργων και η πορεία μιας συλλογής με αναφορά στην πρωτοβουλία του συλλέκτη να δωρίσει περισσότερα από 350 έργα σε τέσσερα μουσεία του κόσμου –συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας- συζητούνται στο πρώτο μέρος του βιβλίου
«Η πορεία της συλλογής είναι τόσο ενδιαφέρουσα, όσο κι εκείνη του συλλέκτη, καθώς είναι απόλυτα συνυφασμένες», όπως αναφέρει η κυρία Πάρη.

«Πρόκειται για έναν συλλέκτη φιλοσοφημένο, βαθυστόχαστο. Πρόκειται για μια συλλογή στοχασμών, περιπατητική, με την κοινή και την φιλοσοφική έννοια. Πρόκειται για μια συλλογή ενστικτώδη, σπλαχνική, που «ενσωματώνει» τη δημιουργία των τελευταίων δεκαετιών.

Εκτείνεται και βαθαίνει, ρίχνει άγκυρες και πετά σε πρωτοποριακούς ορίζοντες, διατηρώντας το βασικό σκεπτικό του ιδρυτή της».

Ενώ για το σκεπτικό του ο ίδιος ο συλλέκτης σημειώνει, πως εντάσσοντας διαφορετικά έργα σε διαλεκτικές σχέσεις «επιχειρώ να δημιουργήσω σύνολα εικόνων που μιλούν για τον αιώνιο ανταγωνισμό μεταξύ ζωής και θανάτου, ματαιότητας και αθανασίας, να σκιαγραφήσω, έτσι, τον αγώνα του ανθρώπου και τη φυσική τάση του προς την αισιοδοξία, τον μόχθο του έναντι του μηδενισμού και της εγκατάλειψης».

Όπως υπογραμμίζει άλλωστε, η αγάπη του για την τέχνη βασίζεται στη βαθύτερη πίστη ότι πρόκειται για βασική ανθρώπινη ανάγκη.

«Το ένιωσα από νωρίς», λέει. «Η τέχνη έχει νόημα μόνο όταν βρίσκεται σε συνδιαλλαγή, σε επικοινωνία με τον αποδέκτη της, με τον άνθρωπο. Ειδάλλως, ένα έργο τέχνης από μόνο του δεν υπάρχει, αν δεν εκτίθεται, αν δεν αλληλεπιδρά με τον θεατή, ώστε να προκαλέσει προβληματισμό και συναισθήματα».

Πρώτα το συναίσθημα

Αναφορικά με την επιλογή των έργων που απαρτίζουν τη συλλογή, ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος βασίστηκε στο ένστικτό του. Όπως λέει «Δεν διάλεγα ποτέ καλλιτέχνες αλλά διάλεγα πρώτα το έργο με το συναίσθημα, δηλαδή με την ψυχή και όχι με το μυαλό. Αυτό που έψαχνα σταθερά ήταν το έργο, που είναι δυνατό, που προκαλεί συναίσθημα.

Και το ισχυρό έργο εμπεριέχει μέσα του τον καλλιτέχνη, τον δημιουργό του. Πάντα, λοιπόν, επέλεγα έργα που πίστευα, ότι ταίριαζαν με αυτό που θέλει να εκφράσει η συλλογή μου». Κι αν μία τέτοια συλλογή έργων τέχνης αποτελεί αναμφίβολα και περιουσιακό στοιχείο, στην δική του περίπτωση δεν αποσκοπεί στο κέρδος αλλά στόχος είναι η κοινή ωφέλεια.

Στο ερώτημα εξάλλου, εάν μία συλλογή έχει τέλος, ο ίδιος σημειώνει: «Ανήκω στην κατηγορία των συλλεκτών που σκέφτεται ότι οφείλει να φροντίσει για το μέλλον της συλλογής, με την ίδια φροντίδα και προσοχή που επένδυσε για να τη συγκεντρώσει.

Και εκτός του ότι αυτό αποτελεί την εκπλήρωση της ευθύνης απέναντι στα έργα και τους καλλιτέχνες, είναι και χαρά, εξίσου μεγάλη, μάλιστα, με το χτίσιμο της συλλογής».

Όπως αναφέρει μάλιστα η συγγραφέας του βιβλίου «Η σχέση του συλλέκτη με τη συλλογή του είναι βαθιά, γι’ αυτό και η ολοκλήρωσή της και ακόμα περισσότερο η απόφαση για το μέλλον της είναι κάτι πολύ προσωπικό, υποκειμενικό, σχεδόν υπαρξιακό…».

Και για τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο, που έχει βαθιά ριζωμένη την πεποίθηση ότι η τέχνη πρέπει να είναι ελεύθερα προσβάσιμη σε όλους, το μέλλον της συλλογής δεν θα μπορούσε παρά να είναι η διατήρηση και έκθεση των έργων στο ευρύ κοινό, μέσα από τη δράση μεγάλων ιδρυμάτων.

«Ένα έργο δεν αποτελεί ιδιοκτησία του συλλέκτη, αλλά ανήκει στον καλλιτέχνη, εφόσον εκείνος το συνέλαβε και το δημιούργησε· ένα έργο ανήκει στο κοινό που το είδε ή θα το δει. Αυτό αποτελεί ένα σημαντικό αξιακό θεμέλιο του τρόπου σκέψης μου», όπως λέει.

«Είναι ακριβώς αυτό που με συγκινεί στον Δημήτρη Δασκαλόπουλο. Το γεγονός, ότι αυτό, που εκείνος έζησε μέσα από την τέχνη θέλει να το μοιραστεί, να το μεταδώσει, να το νιώσουν και οι συμπολίτες του, να το ζήσουν τα παιδιά, η νέα γενιά, ώστε να προβληματιστούν και να διευρύνουν τους ορίζοντές τους.

Εξάλλου, γι’ αυτό είχε πάντα ανοικτή πολιτική δανεισμού της συλλογής του, γι’ αυτό δωρίζει έργα σε μεγάλα μουσεία ανά τον κόσμο, γι’ αυτό δημιούργησε τον ΝΕΟΝ», τονίζει η Ειρήνη Πάρη.

Το περιεχόμενο

Ένας στοχαστικός περίπατος μέσα στο περιεχόμενο της Συλλογής είναι εξάλλου, το δεύτερο μέρος του βιβλίου, καθώς είναι δομημένο γύρω από τα θέματα του σύμπαντος, του ανθρώπου και της κοινωνίας εμβαθύνοντας σε ζητήματα, όπως η ανθρώπινη υπόσταση, η δημιουργικότητα, το τραύμα και ο πόνος, η ζωή και ο θάνατος, η ομορφιά, τα μεγάλα επιτεύγματα, η δύναμη και ευαισθησία, η ελληνικότητα, όπως απεικονίζονται στα έργα τέχνης της συλλογής.

«Για τα έργα της συλλογής μπορεί η ευαισθησία ή το σκεπτικό να πηγάζει από μένα, από τη δική μου ψυχοσύνθεση, τη δική μου κοσμοθεωρία και το συναίσθημα που δημιουργούν σε εμένα, όμως ο λόγος που τα διαλέγω είναι, επειδή λένε κάτι πολύ ευρύτερο από μένα, που αφορά νομίζω ευρύτερα την ανθρώπινη ύπαρξη στην αρχέγονη, πηγαία και διαρκή της διάσταση», όπως λέει ο συλλέκτης.

Για να προσθέσει η Ειρήνη Πάρη, ότι «Υπό αυτήν την έννοια, με συναρπάζει η σκέψη, ότι βάζοντας στο κέντρο της συλλογής του τον άνθρωπο και την υπαρξιακή του αλήθεια, η συλλογή Δ. Δασκαλόπουλου είναι βαθύτατα ελληνική.

Πόσο όμορφο και γοητευτικό, μια συλλογή αμιγώς σύγχρονης τέχνης να συνδέεται τόσο βαθιά με τις ελληνικές ρίζες του συλλέκτη, και ας μην είναι κάτι, που συνειδητοποιεί ή ενεργά επιδιώκει ο ίδιος.

Και πόσο συγκινητικό, το βιβλίο αυτό, να εκδίδει ο εκδοτικός οίκος Cahiers d’art του οποίου ο Έλληνας ιδρυτής Christian Zervos πίστευε βαθιά, ότι η ‘‘συχρονικότητα’’ (contemporatiness) δεν αποκλείει το παρελθόν, αντιθέτως συμπεριλαμβάνει το αρχαίο και το αρχαϊκό».

Κέντρο της συλλογής ο άνθρωπος

Η διάχυση της ελληνικής καλλιτεχνικής δημιουργικότητας στο εξωτερικό είναι ένας επιπλέον παράγοντας στη δωρεά της συλλογής. Άλλωστε όπως επισημαίνει ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος τα έργα των ελλήνων καλλιτεχνών «μπήκαν στη συλλογή όχι για την ελληνικότητά τους, αλλά για το περιεχόμενό τους, επειδή ενίσχυαν τα μηνύματα της συλλογής».

Γι’ αυτό και όπως λέει, επιλέχθηκαν με τα ίδια κριτήρια, όπως όλα τα έργα, δηλαδή το νόημά τους, την δύναμη των συναισθημάτων που εκπέμπουν, τον βαθμό της πρόκλησης της σκέψης που μπορεί να προκαλέσουν.

«Εξάλλου, στον κόσμο που ζούμε πλέον είμαστε όλοι, ή πρέπει να είμαστε, πολίτες του κόσμου και ανοιχτοί στις παγκόσμιες ιδέες και εξελίξεις», τονίζει.

Να σημειωθεί ακόμη, ότι ο ίδιος επέλεξε να χρησιμοποιήσει το ανθρώπινο σώμα ως κεντρικό στοιχείο στη συλλογή του, γιατί «Βλέπω το ανθρώπινο σώμα όχι ως σαρκίο, αλλά ως τον φορέα που συμπυκνώνει και εκφράζει το σύνολο της ανθρώπινης ύπαρξης, τον τόπο από τον οποίο εκπορεύεται και στον οποίο ολοκληρώνεται η ανθρώπινη οντότητα.

Βλέπω το ανθρώπινο σώμα, όχι ως κορμί, αλλά ως το σημείο αναφοράς υπαρξιακού, ιδεολογικού και κοινωνικού προβληματισμού…».

«Η δύναμη και η ευθραυστότητα συνιστούν κυρίαρχα στοιχεία του σύμπαντος, της φύσης και του ανθρώπου.

Συχνά φοβόμαστε την ευθραυστότητα και προσπαθούμε να την κρύψουμε. Θέλει δύναμη για να την κοιτάξεις κατάματα κι όμως, ενέχει μέσα της την ευαισθησία, την τρυφερότητα που είναι πηγή αγάπης, ομορφιάς.

Είναι πηγή φόβου και θλίψης κι όμως, εμπεριέχει την κινητήρια δύναμη για ζωή, όνειρα, εξέλιξη καταλήγει η κυρία Ειρήνη Υβόννη Πάρη, που έχει αφιερώσει την επαγγελματική ζωή της στην προώθηση του ιδεώδους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην προάσπιση της επιχειρηματικότητας και στην οικοδόμηση συναίνεσης .

Οι καλλιτέχνες

Στο βιβλίο αναφέρονται περίπου 100 έργα της Συλλογής Δ.Δασκαλόπουλου από τους καλλιτέχνες: Marina Abramović, Terry Adkins, Kutluğ Ataman, Phyllida Barlow, Matthew Barney, Hans Bellmer, Lynda Benglis, Joseph Beuys, John Bock, Mark Bradford, Louise Bourgeois, Christophe Buchel, Βλάσσης Κανιάρης, Paul Chan, Marcel Duchamp, Fischli & Weiss, Tom Friedman, Kendell Geers, Gilbert & George, Robert Gober, Antony Gormley, David Hammons, Mona Hatoum, Thomas Hirschhorn, Damien Hirst, Jim Hodges, Jenny Holzer, Mike Kelley, Martin Kippenberger, Barbara Kruger, Γιάννης Κουνέλλης, Νίκος Κεσσανλής, Στάθης Λογοθέτης, Sarah Lucas, Paul McCarthy, Cildo Meireles, Annette Messager, Robert Morris, Wangechi Mutu, Bruce Nauman, Cornelia Parker, Paul Pfeiffer, Dieter Roth, Doris Salcedo, Kiki Smith, Paul Thek, Keith Tyson, Adrián Villar Rojas, Bill Viola, και άλλοι.

Το βιβλίο διατίθεται προς πώληση στα πωλητήρια του ΕΜΣΤ, του Μουσείου Μπενάκη, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, καθώς και στο Amazon.

Διαβάστε επίσης:

Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος τιμάται με τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας

«Πριν και μετά την επιστήμη»: Άνθρωποι, δομές και αντικείμενα σε μια έκθεση του ΝΕΟΝ

Ανακοινώθηκαν οι shortlist των Βραβείων Βιβλίου Public 2024