Ο Απόλλωνας κατοικεί στις Κυκλάδες: Οκτώ νέα κτήρια του ιερού ανακαλύφθηκαν στο Τσιμηντήρι απέναντι από την Αντίπαρο

Σήμερα είναι μια μικρή νησίδα ακατοίκητη, που σε ύψος φθάνει λίγα μέτρα πάνω από τη θάλασσα _ μόλις πέντε_ στην αρχαιότητα όμως ήταν πυκνοδομημένη και μάλιστα με κτήρια μεγάλων διαστάσεων, που προορίζονταν για λατρευτικούς σκοπούς.

Πρόκειται για το νησάκι με το όνομα Τσιμηντήρι, που στην αρχαιότητα επίσης, ήταν ενωμένο με το Δεσποτικό με μία στενή λωρίδα γης (ισθμό). Απέναντι από την Αντίπαρο, τα διαχωρισμένα σήμερα νησάκια φιλοξενούσαν ένα μεγάλο ιερό της Αρχαϊκής εποχής αφιερωμένο στον θεό Απόλλωνα. Εκεί, όπου κάθε καλοκαίρι οι ανασκαφές προσθέτουν καινούργια σημαντικά ευρήματα. Δεν ξεχνά κανείς άλλωστε τα μοναδικά αγάλματα Κούρων από παριανό μάρμαρο που έχουν έρθει στο φως στο Δεσποτικό, που γι΄αυτό το λόγο ακριβώς το είπαν «νησί των Κούρων»!

«Οκτώ κτήρια που καταλαμβάνουν τη νότια και ανατολική πλευρά του νησιού και κοιτούν προς το υπήνεμο λιμάνι, που βρίσκεται μπροστά τους αλλά και προς το ιερό του Δεσποτικού απέναντι, εντοπίσαμε εφέτος», λέει ο επικεφαλής της ανασκαφής κ. Γιάννος Κουράγιος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. «Αυτό το νέο κτηριακό συγκρότημα αποτελούσε μέρος της εκτεταμένης λατρευτικής εγκατάστασης-δορυφόρου του ιερού του Απόλλωνα», προσθέτει. Διευκρινίζοντας επίσης, πως όλα τα κτήρια πρέπει να είχαν δημόσιο χαρακτήρα και να σχετίζονταν με τη λειτουργία του λιμανιού. Για παράδειγμα ως βοηθητικοί χώροι, όπως αποθήκες με πιθάρια για νερό και λάδι, που θα ήταν απαραίτητα τόσο για την διαβίωση των ιερέων του ναού όσο και για τη φιλοξενία των πιστών, που έφθαναν από όλο το Αιγαίο με τις προσφορές τους στον θεό. «Οικισμό όμως δεν έχουμε βρει. Κανένα από αυτά τα κτήρια δεν ήταν οικίες», λέει ο κ. Κουράγιος, ένα ακόμη στοιχείο που επιβεβαιώνει την αποκλειστικά λατρευτική χρήση του ενωμένου _όπως προείπαμε_ νησιού (Δεσποτικό και Τσιμηντήρι). Δεν ξεχνά κανείς άλλωστε τα μοναδικά αγάλματα Κούρων από παριανό μάρμαρο που έχουν έρθει στο φως.

Εξαιρετικά σημαντικό είναι εξάλλου για την αρχαία λατρεία ήταν το απολύτως κυκλικό κτήριο διαμέτρου 16,90μ. που έχει έρθει στο φως στο Τσιμηντήρι. «Συνδέεται με τον «γέρανο», τον κυκλικό χορό που χόρευαν στην Δήλο εις ανάμνησιν της επιστροφής του Θησέα από την Μινωική Κρήτη, αφού ξέφυγε από τον Μινώταυρο. Συνδέεται δηλαδή με την δηλιακή λατρεία, κάτι που αποδεικνύεται και από το τμήμα ενός πίθου, που βρέθηκε στο Τσιμηντήρι και πάνω του παριστάνεται αυτός ο χορός. Όλα τα κτήρια εξάλλου γύρω είναι συνδεδεμένα με αυτόν τον κύκλο και αυτή τη λατρεία», όπως λέει ο κ. Κουράγιος.

Το μεγαλύτερο από τα κτήρια που εντοπίσθηκαν φέτος και το πρώτο που συναντά κανείς, όταν προσεγγίζει το νησί από το Νότο απποτελείται από τουλάχιστον πέντε χώρους, σε έναν από τους οποίους εντοπίστηκε πλούσια κεραμική χρηστική αλλά και θραύσματα αρχαϊκών πίθων, που φέρουν εγχάρακτη και εμπίεστη διακόσμηση. Η χρονολόγησή τους, από τον 7ο π.Χ έως τον πρώιμο 5ο π.Χ. αιώνα. Συνολικά πάντως έχουν αποκαλυφθεί ως σήμερα σε Δεσποτικό και Τσιμηντήρι περί τα 30 κτήρια.

Στο μεταξύ συνεχίζονται στο Δεσποτικό οι εργασίες αναστήλωσης του αρχαϊκού ναού του Απόλλωνα, καθώς και του τελετουργικού εστιατορίου, δύο κτήρια που ήταν ενωμένα σε παράταξη. Ήδη το μνημείο έχει ανακτήσει σε σημαντικό μέρος το αρχικό ύψος του δεσπόζοντας στο μικρό νησάκι και προκαλώντας τον θαυμασμό των επισκεπτών. Από τον Νοέμβριο του 2019 είχαν απομακρυνθεί οι σκαλωσιές από την κιονοστοιχία του εστιατορίου μετά την ολοκλήρωση της αναστήλωσής της. Το εστιατόριο είχε τρία δωμάτια με ισάριθμες εισόδους ενώ μέσα σ΄αυτό εντοπίσθηκαν και οι πάγκοι στους οποίους κάθονταν οι επισκέπτες.

Φέτος εξάλλου, έγιναν εργασίες στο βόρειο και δυτικό τοίχο του ναού που συμπληρώθηκαν με νέους και αρχαίους δόμους, στο θυραίο τοίχο των δωματίων του ναού και στα κατώφλια, στις παραστάδες ναού και εστιατορίου και στους σπονδύλους ναού και εστιατορίου. Τέλος, ένα σημαντικό βήμα επετεύχθη με την τοποθέτηση και προσαρμογή στον θριγκό του ναού πέντε αρχαίων τριγλύφων, δύο αρχαίων και δύο νέων μετοπών.

Από την ανασκαφή στο Δεσποτικό εξάλλου, εντοπίστηκε και τμήμα ορθογώνιου οικοδομήματος μεγάλων διαστάσεων (8,65μ Χ 8,50μ), που είχε υποστεί όμως μεγάλη διατάραξη και οι τοίχοι του είχαν καταρρεύσει στο εσωτερικό του. Από τα στοιχεία του, όπως είναι η ισχυρή κατασκευή των τοίχων του, το βάθος θεμελίωσης τους, που φθάνει έως και το 1,85μ. καθώς και η ανεύρεση συνηγορούν στην αναγνώρισή του ως δεξαμενής, η οποία όταν εγκαταλείφθηκε σταδιακά «μπαζώθηκε» με λίθους, χώμα και άλλα φερτά υλικά. Η χρήση της ωστόσο ήταν μεγάλη αφού πιθανώς έφθανε και ως την ύστερη αρχαιότητα.

Να σημειωθεί ότι στην ανασκαφική ομάδα συμμετείχαν οι αρχαιολόγοι Ίλια Νταϊφά και Αλεξάνδρα Αλεξανδρίδου (Επικ. Καθηγ. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων), καθώς και μικρός αριθμός φοιτητών από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Οι αναστηλωτικές εργασίες εξάλλου διήρκεσαν έναν μήνα με την ευγενική χορηγία των: ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ (Θανάσης & Μαρίνα Μαρτίνου), Ίδρυμα Π&Α Κανελλοπούλου, Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη, Δήμος Αντιπάρου, Σύλλογος «Φίλοι της Πάρου», Ίδρυμα Ι. Λάτση.