Νίκος Σταμπολίδης: Το κέντημα μιας κυρίας στο Μουσείο Ελεύθερνας

Μακρύ ένδυμα, ίσα που να φαίνονται τα άκρα των ποδιών, σε χρώμα υπόλευκο αλλά με χρυσά κεντήματα, όπως αρμόζει σε μια πριγκίπισσα. Ή σε μια νεαρή θεά, όπως η Περσεφόνη, ή ακόμη σε μια θνητή, αριστοκράτισσα ή ιέρεια. Η περίφημη Κυρία της Οξέρ, ένα γλυπτό που είχε ανακαλυφθεί στην αρχαία Ελεύθερνα τον 19ο αιώνα αλλά πήρε το δρόμο της ξενιτιάς, παρουσιάζεται τώρα μ΄έναν διαφορετικό τρόπο.

Με το ένδυμά της, φιλοτεχνημένο από τον Βαγγέλη Κύρη και τον Ανατόλι Γκεοργκίεφ παίρνει μέρος σε έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Ελεύθερνας, που εγκαινιάζεται στις 22 Ιουλίου.

Πρόκειται για μια έκθεση με 26 πίνακες, πορτρέτα ανθρώπων με παραδοσιακές ενδυμασίες, που παίρνουν μια εντελώς διαφορετική χροιά, χάρις στο μοναδικό συνδυασμό φωτογραφίας και κεντήματος, που έχουν αναπτύξει οι δύο καλλιτέχνες.

 Στο Μουσείο Ελεύθερνας εξάλλου, υπάρχει το «ταίρι» της Κυρίας της Οξέρ, η Κόρη της Ελεύθερνας όπως έχει ονομασθεί, την οποία έφερε στο φως ο καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης, διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης σήμερα, αλλά και ανασκαφέας της αρχαίας Ελεύθερνας, όπως επίσης δημιουργός του δικού της μουσείου.

Με την ευκαιρία του εορτασμού των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση ένας μεγάλος αριθμός έργων αυτής της τεχνικής από τον Βαγγέλη Κύρη και τον Ανατόλι Γκεοργκίεφ παρουσιάσθηκαν στην έκθεση «Ένδυμα ψυχής» προκαλώντας ιδιαίτερη αίσθηση, τώρα όμως οι καλλιτέχνες επεκτείνονται και σε μία αρχαία ενδυμασία.  Όπως αναφέρει μάλιστα ο κ. Σταμπολίδης αυτό το ξεχωριστό πορτρέτο της Κυρίας της Οξέρ θα παραμείνει στο μουσείο.

Μια δαιδαλική κυρία

Με το δεξί χέρι λυγισμένο στο στήθος, σε χειρονομία ίσως προσευχής, είναι ντυμένη με διακοσμημένο φόρεμα, φαρδιά ζώνη και επίβλημα στους ώμους. Και στο πρόσωπο έχει όλα τα χαρακτηριστικά της γλυπτικής του 7ου αιώνα π.X. που ορίζεται ως δαιδαλική τέχνη (ονομασία προερχόμενη από τον μυθικό γλύπτη Δαίδαλο): σχήμα ωοειδές, απαλό μειδίαμα, αυστηρή μετωπικότητα και βαριά, πολυεπίπεδη κόμη.

Τα στοιχεία ομοιότητας των δύο αγαλμάτων είναι εξάλλου, εξαιρετικά ενδιαφέροντα: «Και τα δύο αγάλματα έσπασαν στο ίδιο σημείο, στη μέση συγκεκριμένα, που είναι ιδιαιτέρως λεπτή αλλά και λόγω του υλικού από το οποίο είναι κατασκευασμένα, τον μαργαρικό ασβεστόλιθο», όπως λέει ο κ. Σταμπολίδης. Στην περίπτωση της Κυρίας της Οξέρ έγινε επανασυγκόλληση, όμως το πανωκόρμι της Κόρης δεν έχει βρεθεί.

Ο ίδιος ωστόσο απαριθμεί και άλλες ομοιότητες: «H πέτρα φαίνεται να είναι από το ίδιο λατομείο ενώ κάποιες στυλιστικές λεπτομέρειες, όπως τα μακριά δάκτυλα και τα κρόσσια του ενδύματος, είναι ίδιες. Ακόμη, η Κυρία της Οξέρ έχει διπλή εγχάραξη στο επάνω βλέφαρο, χαρακτηριστικό όμοιο με αυτό των ελεφαντοστέινων μικρών κεφαλών (ύψους 4-5 εκατοστών), τα οποία βρέθηκαν σε ταφική πυρά της ίδιας περιοχής και χρονολογούνται περίπου από το 600 π.X.».

Επέτειος έξι χρόνων

Να σημειωθεί, ότι η  Κόρη της Ελεύθερνας βρέθηκε στο νεκροταφείο της Ορθής Πέτρας της αρχαίας Ελεύθερνας στον περίβολο ενός μνημείου που μπορεί να ήταν ηρώο, κενοτάφιο ή ναΐσκος, ένας χώρος ιερός δηλαδή. Δεν ήταν όμως μόνη της, καθώς μαζί της βρέθηκαν θραύσματα από τα πόδια ενός Κούρου μαζί με τη βάση του, κάτι που αποδεικνύει την ύπαρξή τους και στην Κρήτη.

Επίσης δύο πολεμιστές με στρογγυλές ασπίδες, παραπέμποντας στους δέκα Κουρήτες που προστάτευαν τον Δία, σύμφωνα με τον μύθο, σκεπάζοντας με τον κρότο των ασπίδων τους το κλάμα του βρέφους. Άλλωστε ένας από αυτούς ο Ελευθήρ θεωρείται ότι ίδρυσε την Ελεύθερνα.

Η περιπέτεια πάντως αυτού του διάση­μου αγάλματος από την ανεύρεσή του, το ταξίδι και την απόκτησή του από το Μουσείο του Λούβρου, την ταυ­τοποίηση της προέλευσής του από τις έρευνες του κ. Σταμπολίδη και τέλος, τη συνάντησή της με την Κόρη της Ελεύθερνας σε μια έκθεση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης το 2004/5 παρουσιάζεται και κινηματογραφικά στο μουσείο μέσα από ένα φιλμάκι.

Έχει ενδιαφέρον να προστεθεί, ότι το ένδυμα της Κυρίας της Οξέρ που φορά σε αυτό το φιλμάκι, η «Φρονίμη» έχει υφανθεί και υλοποιηθεί από το Πανεπιστήμιο των Ορέων από το πρόγραμμα Πηνελόπη Ghandi.

Αυτό το ίδιο ένδυμα φόρεσε το μοντέλο, που φωτογραφήθηκε από τον Βαγγέλη Κύρη, τυπώθηκε στη συνέχεια σε ύφασμα, οι λεπτομέρειες του κεντήθηκαν από τον Anatoli Georgiev και παρουσιάζεται στην έκθεση.

Έξι χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος από τα εγκαίνιά του και ο πλούτος και η ποικιλία των ευρημάτων, που έχουν προέλθει από τις ανασκαφές, το έχουν καταστήσει σημαντικό πόλο έλξης στην Κρήτη. Στις αίθουσές του άλλωστε αναπτύσσεται ιστορία μερικών χιλιάδων ετών, από το 3000 π.Χ. ως το 1300 μ.Χ. καθώς η κατοίκηση στην αρχαία Ελεύθερνα υπήρξε διαρκής.

Εκτός από την έκθεση μάλιστα μια ξεχωριστή συναυλία θα λάβει χώρα την ίδια μέρα στον υπαίθριο χώρο του μουσείου με το μικρό θέατρο και τη θέα στον Ψηλορείτη. Η σπουδαία ερμηνεύτρια Μαρία Φαραντούρη και ο εξαίρετος ηθοποιός Δημήτρης Καταλειφός θα αποδώσουν έργα βασισμένα σε ποίηση, αρχίζοντας από τις  αρχαίες ποιήτριες όπως η Σαπφώ και φθάνοντας ως σήμερα με Θεοδωράκη, Χατζιδάκι, Ξαρχάκο.

Διαβάστε επίσης:

Η διαχρονική ιστορία της Ρόδου σε ένα οθωμανικό αρχοντικό

Λίνα Μενδώνη στην Εθνική Πινακοθήκη – Συγκίνηση για την Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα