Νίκος Σταμπολίδης: Επέτειος έξι χρόνων για το Μουσείο Αρχαίας Ελεύθερνας

«Ενδύματα –ποιήματα των χεριών από καλλιτέχνες της υφαντικής, που πήραν ψυχή από τα σώματα των ανθρώπων που τα φόρεσαν, εικόνες που αποτυπώθηκαν μοναδικά από την ευαίσθητη ματιά του φωτογράφου, έργα τέχνης της κεντητικής»… Μ΄ αυτά τα λόγια υποδέχεται ο καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης την έκθεση «Ένδυμα ψυχής» των καλλιτεχνών Βαγγέλη Κύρη και Ανατόλι Γεοργκίεφ, που εγκαινιάζεται αύριο στο Μουσείο Αρχαίας Ελεύθερνας στην Κρήτη στην επέτειο των έξι χρόνων του.

Ενός μουσείου, που δημιουργήθηκε από τον κ. Νίκο Σταμπολίδη, διευθυντή του Μουσείου Ακρόπολης, προκειμένου να αναδείξει τα θαυμαστά ευρήματα των πολυετών ανασκαφών του ίδιου στον σπουδαίο αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Ελεύθερνας με την μακραίωνη ιστορία.

Ανάμεσα στα 27 έργα της έκθεσης εξάλλου, βρίσκεται και ένα, που αφορά ειδικά την Ελεύθερνα, αφού πρόκειται για το ένδυμα της περίφημης Κυρίας της Οξέρ, όπως αποκαλείται, ενός δαιδαλικού γλυπτού, που σήμερα εκτίθεται στο Λούβρο, είναι βέβαιο όμως, ότι είχε βρεθεί στα κρητικά χώματα τον 19ο αιώνα, για να πάρει στη συνέχεια, όπως και άλλες αρχαιότητες, το δρόμο για τη Δύση.

Στο Μουσείο Ελεύθερνας όμως, υπάρχει το «ταίρι» της Κυρίας της Οξέρ, η Κόρη της Ελεύθερνας όπως έχει ονομασθεί, την οποία έχει φέρει στο φως ο ίδιος ο κ. Σταμπολίδης.

Πορτρέτα ανθρώπων με παραδοσιακές ενδυμασίες, που δημιουργούν μία εντελώς διαφορετική αίσθηση στον θεατή, χάρις στο μοναδικό συνδυασμό φωτογραφίας και κεντήματος, που έχουν αναπτύξει οι δύο καλλιτέχνες είναι τα έργα της έκθεσης.

Σ΄ αυτά περιλαμβάνονται και έντεκα πορτρέτα με στολές και ενδυμασίες της Κρήτης, τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά σε έκθεση. Δέκα ακόμη προέρχονται από διάφορα μέρη της Ελλάδας ενώ το σύνολο ολοκληρώνεται με έξι ενδυμασίες και φορεσιές της Μικράς Ασίας ως αφιέρωμα μνήμης για τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή.

Διασχίζοντας το χρόνο

Μια απρόσμενη και γοητευτική συγγένεια, που διασχίζει το χρόνο ήταν η αφορμή για τη δημιουργία του ενδύματος της Κυρίας της Οξέρ και του πορτρέτου που φιλοτέχνησαν ο Βαγγέλης Κύρης και ο Ανατόλι Γκεοργκίεφ.

«Ανάμεσα στις κρητικές ενδυμασίες ξεχωρίζει η Μυλοποταμίτικη ή Ανωγειανή», εξηγεί ο κ. Σταμπολίδης «με το πανωκόρμι, την ποδιά, και το κατωκόρμι, που καταλήγει σαν σαλβάρι στον αστράγαλο. Τα ίδια στοιχεία υπάρχουν και στις γυναικείες μορφές που χορεύουν μπροστά από μία καθιστή θεότητα, κρατώντας η μία της άλλης τον καρπό, «επί καρπώ» όπως αναφέρει ο Όμηρος. Είναι γυναικείες μορφές, που παριστάνονται επίσης πάνω στις μοναδικές χάλκινες φιάλες του 7ου π.Χ. αιώνα, που έχουν βρεθεί στις ανασκαφές της νεκρόπολης τη Ορθής Πέτρας στην Ελεύθερνα, όπως και σε άλλες μικρότερες στο Ιδαίον Άντρον στον Ψηλορείτη».

Ήταν επόμενο κατόπιν αυτών, να ζητηθεί από τους δύο καλλιτέχνες η φιλοτέχνηση ενός έργου με τις λεπτομέρειες του ενδύματος της κυρίας της Ωξέρ. Μακρύ, υπόλευκο με χρυσά στολίδια ακολουθώντας τα εγχάρακτα σχέδια που απεικονίζοντα στο άγαλμα, υφάνθηκε από κρητικές υφάντρες σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο των Ορέων και στη συνέχεια φορέθηκε από ένα μοντέλο.

Ο Βαγγέλης Κύρης το φωτογράφισε και εκτύπωσε τη φωτογραφία σε ύφασμα, για να ακολουθήσει η επέμβαση του Ανατόλι Γκεοργκίεφ που κέντησε με κλωστές τα σχέδια.

Ή όπως λέει καλύτερα ο κ. Σταμπολίδης «Ενδύματα παλαιά, η τέχνη της συντήρησης της μνήμης, στολές εξαίσιες και φορεσιές λειτουργικές, φορεμένες σε νέα σώματα, αποτυπώσεις εξαιρετικές σε ύφασμα και κεντίδια εξαιρετικά, ουσιαστικά τέσσερις τέχνες, δεμένες σε σύνολο μιας, ορίζουν το τελάρο μέσα στο οποίο αποδίδεται ο ιστός της τέχνης της νέας εποχής, του Βαγγέλη Κύρη και του Ανατόλι Γκεοργκίεφ».

Το νήμα και ο ιστός

«Βυθίζομαι εντός», όπως επισημαίνει ο ίδιος είναι η σημασία της λέξης εν-δύομαι καθώς έτσι, αποδίδεται εναργέστερα η έννοια της στολής, του συνόλου ενδυμάτων με εμβληματικό χαρακτήρα που χρησιμεύει για να διακρίνονται τα άτομα μιας κοινωνίας από μια άλλη.

«Ωστόσο για να διαμορφωθεί το ένδυμα προηγήθηκε μεγάλη διαδικασία, πολύπλοκη και απαιτητική, ιδιαίτερα για τις εποχές πριν την βιομηχανική επανάσταση», λέει ο κ. Σταμπολίδης.

«Από το έριο στο νήμα και μετά στον υφαντικό ιστό, τον μηχανισμό για το τέντωμα του στημονιού ώστε να περνούν εντός τους τα υφάδια και να δημιουργούν ύφασμα, ο ιστός είναι γνωστός τουλάχιστον από την 5η π.Χ. χιλιετία από τους Αιγύπτιους, τους Έλληνες και άλλους λαούς», προσθέτει.

Μη παραλείποντας να αναφερθεί στην αλαζόνα υφάντρα αράχνη, που η Αθηνά Εργάνη μετέτρεψε σε έντομο, ζηλεύοντας τα έργα της, ως τους σημερινούς ιστούς, ηλεκτρονικούς, ιστοχώρους και δίκτυα, «που δεν είναι τίποτε άλλο παρά συστήματα υφάνσεων και αυτά, που μας περιβάλλουν όπως τα υφάσματα το σώμα, συστήματα εξυπηρετικά όταν τα διαφεντεύουμε κι όχι όταν στενά μας πνίγουν και μας διαφεντεύουν εκείνα…».

«Μια ανώτερη, σύνθετη μορφή είναι και η Τέχνη, που κρατά μέσα της τη Γραφή και την Ιστορία, συνυφαίνεται από το κοσμοόραμα των δημιουργών, κάθε φορά και σε κάθε γενιά με τρόπους διαφορετικούς και εργαλεία, που πλέκουν νήματα- νοήματα εκφραστικά», καταλήγει ο κ. Σταμπολίδης.

Η συναυλία

Η περιπέτεια πάντως, του αγάλματος της Κυρίας της Οξέρ αυτού του διάσημου αγάλματος από την ανεύρεσή του, το ταξίδι και την απόκτησή του από το Μουσείο του Λούβρου, την ταυτοποίηση της προέλευσής του από τις έρευνες του κ. Σταμπολίδη και τέλος, τη συνάντησή της με την Κόρη της Ελεύθερνας σε μια έκθεση του Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης το 2004/5 παρουσιάζεται και κινηματογραφικά μέσα από ένα φιλμάκι, το οποίο προβάλλεται στο μουσείο. Όσο για το πορτρέτο της Κυρίας της Οξέρ θα παραμείνει στο μουσείο και μετά το τέλος της έκθεσης.

Να σημειωθεί εξάλλου, ότι αύριο μετά τα εγκαίνια μια εξαιρετική συναυλία θα δοθεί στον αύλειο χώρο του μουσείου, με τίτλο «Τραγουδώντας την ποίηση στην Ελεύθερνα» και ερμηνευτές την σπουδαία τραγουδίστρια Μαρία Φαραντούρη και τον ηθοποιό Δημήτρης Καταλειφός, που θα αποδώσουν έργα βασισμένα σε ποίηση, αρχίζοντας από τις αρχαίες ποιήτριες όπως η Σαπφώ και φθάνοντας ως σήμερα με Θεοδωράκη, Χατζιδάκι, Ξαρχάκο.

Μια συναυλία που εντάσσεται στις εκδηλώσεις «Φεστιβάλ Κρήτης 2022» υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Κρήτης.

Διαβάστε επίσης:

Νίκος Σταμπολίδης: Το κέντημα μιας κυρίας στο Μουσείο Ελεύθερνας

Σπουδαία ανακάλυψη-ανατροπή: Το Γυμνάσιο όπου ο Αριστοτέλης δίδαξε τον Αλέξανδρο