Νίκος Σταμπολίδης: «Αυτά τα μάρμαρα λάμπουν στον ήλιο μόνον εδώ» – Επέτειος Μουσείου Ακρόπολης

Δύο σφίγγες εκατέρωθεν και στο βάθος, ανάμεσά τους, ο περίφημος «Μοσχοφόρος». Αριστουργηματικό έργο του 6ου π.Χ. αιώνα από τα αναθήματα των πιστών στο ιερό της Αθηνάς στην Ακρόπολη.

Αυτή είναι η νέα εικόνα που αντικρίζει σήμερα ο επισκέπτης του Μουσείου Ακρόπολης, καθώς εισέρχεται στην Αίθουσα της Αρχαϊκής εποχής. Μία αλλαγή -και όχι η μόνη- που υλοποίησε ο γενικός διευθυντής του μουσείου, καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης, με τη συναίνεση μάλιστα του αείμνηστου προέδρου του, Δημήτρη Παντερμαλή.

«Βλέπαμε την αίθουσα από ψηλά και του είπα, τι σκεπτόμουν να κάνω. Μου απάντησε: ‘‘Προχώρησέ το’’», έλεγε χθες, αργά το μεσημέρι ο κ. Σταμπολίδης, παρουσιάζοντας τις αλλαγές σ’ αυτήν την αίθουσα, η είσοδος στην οποία απέκτησε πλέον, έναν διακριτικό χαρακτήρα, με τις αντικριστές σφίγγες να λειτουργούν ως φύλακες των πολύτιμων θησαυρών της Ακρόπολης.

 

Δεκατέσσερα χρόνια λειτουργίας φέτος για το Μουσείο Ακρόπολης – μπήκε πια στην εφηβεία, όπως σχολίασε ο διευθυντής του – αλλά και η πρώτη χρονιά, που γιορτάζει, χωρίς τον εμβληματικό πρόεδρό του, τον άνθρωπο που πάλεψε επί δεκαετίες για την δημιουργία και την ανέλιξή του. Μόλις πριν από μερικούς μήνες, τον Σεπτέμβριο του 2022 έφυγε από τη ζωή ο Δημήτρης Παντερμαλής, ο «αγαπημένος δάσκαλος και φίλος», όπως ανέφερε ο κ. Σταμπολίδης, τονίζοντας ότι «Το Μουσείο Ακρόπολης δεν περιέχει μόνο το κάλλος του αρχαίου ελληνικού κόσμου αλλά και την ψυχή του δημιουργού του και θα τον θυμόμαστε πάντα με αγάπη και ευγνωμοσύνη».

 

Αφιερωμένη στη μνήμη του είναι έτσι η συναυλία που δίνεται απόψε στον αύλειο χώρο (με ελεύθερη είσοδο) του Μουσείου Ακρόπολης από την Ορχήστρα Νέων Δίου, όπου ο Δημήτρης Παντερμαλής ανέσκαψε και ανέδειξε την ιερή πόλη των Μακεδόνων, που ήταν αφιερωμένη στον Δία.

Νέα έκθεση

Κι ενώ το μουσείο έχει ήδη διπλασιάσει τον αριθμό των επισκεπτών του από πέρυσι με 1.716.570 επισκέπτες (Ιούνιος 2022-Ιούνιος 2023), ο προγραμματισμός του για τις προσεχείς δράσεις είναι δυναμικός. Συγκεκριμένα, με θέμα και υπότιτλο τις «Προσωποποιήσεις και αλληγορίες από την αρχαιότητα ως σήμερα», είναι η επόμενη μεγάλη περιοδική έκθεση του Μουσείου Ακρόπολης, που αναμένεται τον Νοέμβριο.

Σπουδαία έργα από ελληνικά και ξένα μουσεία, προερχόμενα από την Αρχαιότητα, το Βυζάντιο, την Αναγέννηση και την σύγχρονη εποχή θα «συνομιλήσουν» μεταξύ τους, δείχνοντας την διαχρονική έμπνευση της τέχνης από την ελληνική αρχαιότητα ως σήμερα. Πίνακες του Ρούμπενς και του Μποτιτσέλι, χάλκινα και μαρμάρινα αγάλματα και αγγεία, που δεν έχουν φύγει ποτέ ως τώρα από την έδρα τους, και άλλα, που αποτελούν το «σήμα κατατεθέν» ολόκληρων μουσείων θα αναδειχθούν σ΄αυτήν την έκθεση. Στο σύνολό τους 160 έργα, μοναδικής καλλιτεχνικής αξίας.

Η αρχαία γειτονιά

Αναμενόμενη από χρόνια εξάλλου, η έκθεση στα «θεμέλια» του Μουσείου Ακρόπολης, η ανασκαφή δηλαδή, που βλέπει σήμερα ο επισκέπτης είτε καλυμμένη με το γυάλινο στέγαστρο -δάπεδο είτε ακάλυπτη στον αύλειο χώρο του, έχει πλέον θετική προοπτική. Χάρις στην γενναιόδωρη χορηγία της Τράπεζας Ελλάδος, η οργάνωσή της προχωρεί, προκειμένου να παρουσιαστεί στις αρχές του 2024. Ήδη το Τμήμα Αρχαιολογικών Συλλογών του μουσείου συνεχίζει την τεκμηρίωση των αντικειμένων με έρευνα, νέα λήμματα, επεξηγήσεις όρων (γλωσσάρι), βιβλιογραφικές αναφορές, φωτογραφίες και σχέδια.

 

Με 1.112 αντικείμενα, που έχουν προέλθει από τις ανασκαφές στο συγκεκριμένο τμήμα του οικοπέδου Μακρυγιάννη, φέρνοντας την επιφάνεια μια γειτονιά της αρχαίας Αθήνας με διαχρονική κατοίκηση χιλιετιών, αυτή η επιτόπια έκθεση θα παρουσιάζει πτυχές της δημόσιας και κυρίως της ιδιωτικής ζωής των κατοίκων της. Γλυπτά, αγγεία, νομίσματα και διάφορα αντικείμενα, κατανεμημένα σε ενότητες θα ζωντανέψουν αυτή τη γειτονιά, που είχε τους δρόμους και τα σπίτια της με τις αυλές, τα πηγάδια και τις δεξαμενές νερού, που κάποτε απέκτησε εντυπωσιακές επαύλεις με ιδιωτικά λουτρά, που δεν της έλειψαν τα εργαστήρια, τα καταστήματα αλλά και οι ταφές.

 

Από την 4η χιλιετία π.Χ. κατοικούσαν άλλωστε οι άνθρωποι σ’ αυτή την περιοχή της ομαλής συνέχειας της νότιας πλαγιάς του βράχου, με τα ευρήματα της γειτονιάς του μουσείου να ξεκινούν από την Προϊστορική εποχή και να φθάνουν ως τον 12ο αιώνα μ.Χ. οπότε και η έκταση αυτή εγκαταλείφθηκε.

Η ανανέωση

«Με στόχο τον ορθολογικότερο καταμερισμό των εκθεμάτων στις θεματικές τους ενότητες, έτσι ώστε να δίνεται στους επισκέπτες η ευκαιρία να αντιλαμβάνονται, όχι μόνο την ομορφιά αυτών των έργων αλλά και την κοινωνία και το πολιτικοκοινωνικό γίγνεσθαι της περιόδου που τα δημιούργησε», όπως είπε ο κ. Σταμπολίδης έγιναν οι αλλαγές στην Αρχαϊκή Αίθουσα του μουσείου.

 

Προσθέτοντας ότι «ο διαρκής εμπλουτισμός και η ανανέωση της μόνιμης έκθεσης αποτελούν για το Μουσείο Ακρόπολης σημαντικό μέρος της μουσειακής πρακτικής του».

Στην πράξη έτσι, περισσότερος ελεύθερος χώρος αποκαλύφθηκε, επιτρέποντας την καλύτερη θέαση των γλυπτών. Οι Κόρες και τα ανδρικά αγάλματα βρίσκονται πλέον σε διακριτές ενότητες, κι αυτό παρέχει την καλύτερη πρόσληψη του μουσειακού αφηγήματος και την ενίσχυση της εμπειρίας του επισκέπτη, σύμφωνα με το σκεπτικό της αλλαγής.

Ο κ. Σταμπολίδης εξάλλου, δημιούργησε στην ίδια αίθουσα μια νέα εκθεσιακή ενότητα, τους «Αξιωματούχους και επαγγελματίες», δίνοντας για πρώτη φορά στον επισκέπτη μια άλλη, «πίσω» εικόνα της Αρχαϊκής εποχής, που δεν περιελάμβανε μόνον τα αριστουργήματα της τέχνης αλλά και τους ανθρώπους και τις κοινωνίες, που τα παρήγαγαν.

 

Σ’ αυτήν την ενότητα εκτίθενται και τρία εκπληκτικά, αττικά αγγεία από το Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστόνης με παραστάσεις τεχνιτών και επαγγελματιών, προσφέροντας μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα των ανθρώπων της εργασίας στην αρχαία Αθήνα.

Προσθήκες και εκμαγεία

Η επανατοποθέτηση του Κούρου της Ακρόπολης (αρ. 596) μετά από νέα συντήρησή του και τη συνάρμοση του κορμού με τη βάση αποτελεί μία ενδιαφέρουσα προσθήκη στην Αίθουσα της Αρχαϊκής Ακρόπολης.

 

Προστέθηκαν όμως επίσης και έργα που προήλθαν από τις αποθήκες του μουσείου: Η βάση περιρραντηρίου της Πλύντριας Σμικύνθης, ο κίονας του γναφέα Σίμωνα και ο κιονίσκος με το μικρό άγαλμα Κόρης.

Στη βόρεια πτέρυγα του ορόφου εξάλλου, προστέθηκε η κεφαλή του Ομήρου και η κεφαλή που αποδίδεται στον ρήτορα Δέξιππο (προερχόμενα και τα δύο από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο), καθώς και ένα θαυμάσιο αρχιτεκτονικό μέλος με τα ανάγλυφα σύμβολα της Αθηνάς.

 

Το Τμήμα Συντήρησης και Εκμαγείων άλλωστε ολοκλήρωσε εργασίες συντήρησης ή επανασυντήρησης 322 αντικειμένων (γλυπτών, κεραμικών, μετάλλινων και οστέινων), ενώ ολοκληρώθηκε επίσης το πρόγραμμα καθαρισμών με τεχνολογία λέιζερ, πραγματοποιήθηκε τρισδιάστατη σάρωση εκθεμάτων και έγιναν εργασίες καθαρισμού και συντήρησης στην ανασκαφή (δάπεδα, ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και κονιάματα).

Επιπλέον, το Μουσείο προχώρησε στην αλλαγή φωτισμού στους εκθεσιακούς χώρους του πρώτου και του τρίτου ορόφου, δημιουργώντας καλύτερες συνθήκες θέασης και αναδεικνύοντας τις γοητευτικές λεπτομέρειες των εκθεμάτων.

Για πρώτη φορά όμως το Μουσείο Ακρόπολης έκανε την παραγωγή δικών του αντιγράφων. Έτσι, περί τα 4.204 πιστά αντίγραφα εκθεμάτων του – και αντίγραφα σε κλίμακα- με την εφαρμογή πάτινας υψηλής ακρίβειας και με ζωγραφικές λεπτομέρειες σε ορισμένα από αυτά βρίσκονται ήδη στα πωλητήριά του. Άλλωστε η παραγωγή αυτή γίνεται με σκοπό την αποκλειστική διάθεση αντιγράφων, δυνατότητα, που του παρέχει ο νόμος.

Επανένωση γλυπτών Παρθενώνα

Αναπόφευκτη και η συζήτηση για την επανένωση των Γλυπτών και τη στάση του Βρετανικού Μουσείου: «Δεν τα θέλουν μόνον οι Έλληνες πίσω», όπως δήλωσε ο διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης «τα θέλει η παγκόσμια κοινότητα εδώ, για το βιωματικό χαρακτήρα, που έχει η αίθουσα του Παρθενώνα στο Μουσείο Ακρόπολης με το μνημείο το ίδιο απέναντι.

Η παγκόσμια κοινότητα τα θέλει και εκείνη πιέζει προς κάθε κατεύθυνση, γιατί όπου και να τα τοποθετηθούν, στο καλύτερο μουσείο του κόσμου, σε όποιες συνθήκες φωτισμού, ποτέ δεν θα έχουν το χάδι από το φως του ήλιου που τα γέννησε. Αυτά τα μάρμαρα λάμπουν στον ήλιο μόνο εδώ. Πουθενά αλλού δεν μπορεί να αντανακλάται το φως με το ίδιο τρόπο, όπως εδώ».

Η οριστική επιστροφή του «θραύσματος Fagan», του πρώτου από όσα έκλεψε ο Έλγιν από τον Παρθενώνα είναι «ο δρόμος της καλής θέλησης, ο δρόμος που πρέπει να ακολουθηθεί», όπως είπε. Να υπενθυμίσουμε άλλωστε, ότι αυτός ο δρόμος άνοιξε πρώτα με την επιστροφή από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, δέκα θραυσμάτων του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα.

Συνεχίσθηκε με το «θραύσμα Fagan», κατόπιν μεγάλης προσπάθειας αλλά και κατανόησης και συνεργασίας, μεταξύ των δύο πλευρών, της ελληνικής και της ιταλικής, συγκεκριμένα του Μουσείου Σαλίνας του Παλέρμο και των Σικελικών Αρχών, με την τελική άδεια από το Υπουργείο Πολιτισμού της Ιταλίας για την «αποδήλωση» του αρχαίου από τα ιταλικά. κρατικά αρχεία.

Μια ενέργεια, που με τη σειρά της άνοιξε το δρόμο και για την οριστική επιστροφή τριών θραυσμάτων του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα από τα Μουσεία του Βατικανού, χάρη στην απόφαση του Πάπα Φραγκίσκου να τα δωρίσει στον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμο Β΄.

Ήδη πάντως το Μουσείο Ακρόπολης βρίσκεται σε επαφές και με άλλα ευρωπαϊκά μουσεία που κατέχουν τμήματα του γλυπτού διάκοσμου του Παρθενώνα για την επιστροφή τους. Περισσότερες πληροφορίες ωστόσο δεν υπάρχουν, καθώς, όπως επιμένει ο κ. Σταμπολίδης «στρατηγική που ανακοινώνεται, δεν είναι στρατηγική»…

Ο απολογισμός

Θετικός χωρίς αμφιβολία ο απολογισμός της περασμένης χρονιάς για το Μουσείο Ακρόπολης και όχι μόνον για το σημαντικότατο γεγονός των επιστροφών αρχαίων και την αύξηση της επισκεψιμότητας, άρα και των εσόδων, που το καθιστούν απολύτως αυτοχρηματοδοτούμενο.

 

Ξεχωριστή επιτυχία είχαν και οι δράσεις του, προκαλώντας αίσθηση. Όπως ήταν οι «Απρόσμενοι επισκέπτες» του: Η πανέμορφη «Αφροδίτη με το χρυσό μπικίνι», ένα μικρό άγαλμα, που απεικονίζει τη θεά με εντυπωσιακά κοσμήματα και χρυσό ένδυμα. Το έργο ταξίδεψε από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης και παρουσιάστηκε από τις 8 Μαρτίου στο Μουσείο Ακρόπολης για την «Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας», ως ύμνος στη γυναικεία ομορφιά. Ήδη μάλιστα, το έργο βρίσκεται στο Μουσείο Αρχαίας Ελεύθερνας, σε μια συνάντηση με την «αδελφή» της Αφροδίτη, ένα υπέροχο επίσης γλυπτό.

Τα περυσινά γενέθλια του μουσείου εξάλλου, είχαν εορτασθεί με την φιλοξενία δύο εξαιρετικής τέχνης αγγείων από το Βασιλικό Μουσείο του Οντάριο του Καναδά. Για την ακρίβεια δύο παναθηναϊκών αμφορέων, που ως γνωστόν απονέμονταν γεμάτα με λάδι ως έπαθλα σε νικητές των αγώνων της γιορτής των Μεγάλων Παναθηναίων. Η έκθεσή τους στην αίθουσα του Παρθενώνα έδωσε την ευκαιρία να «συνομιλήσουν» με την αριστοτεχνική ζωφόρο του μεγάλου ναού, στην οποία ο Φειδίας και οι συνεργάτες του λάξευσαν αριστουργηματικά την παναθηναϊκή πομπή της αθηναϊκής αυτής γιορτής.

 

Μεγάλη και η απήχηση και της έκθεσης «Ένδυμα Ψυχής», με 70 έργα του φωτογράφου Βαγγέλη Κύρη και του εκφραστή της κεντητικής τέχνης Ανατόλι Γκεοργίεφ και με την συνεργασία του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου.

Η ελιά

Ώρα 3 το μεσημέρι και ο πεζόδρομος της Διονυσίου Αρεοπαγίτου έσφυζε από το πολύχρωμο και πολύγλωσσο πλήθος ενώ ουρές επισκεπτών και γκρουπ με τους ξεναγούς τους περίμεναν για την είσοδό τους στο μουσείο, με την όλη ατμόσφαιρα και τον κόσμο να μεταφέρεται στο εσωτερικό. «Στις 18 Μαΐου, την Παγκόσμια Ημέρα Μουσείων είχαμε 21.000 επισκέπτες», αναφέρει ο κ. Σταμπολίδης. Ακραίο, αλλά ευτυχώς δεν συμβαίνει κάθε μέρα. Ιδιαίτερα μέτρα δεν απαιτούνται ως εκ τούτου, αν και ο ίδιος είναι του «προνοείν, ουχί μετανοείν», κατά δήλωσή του…

Επισημαίνοντας πάντως και μια νέα παράμετρο για την αύξηση της επισκεψιμότητας, που αφορά στη δημοσιότητα που έχει δοθεί εντός και εκτός Ελλάδος με τις τελευταίες επιστροφές αρχαίων και βέβαια με την δυναμική αναζωπύρωση του αιτήματος για την οριστική επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο.

Στην έξοδο, η ελιά που φυτεύθηκε στη μνήμη του Δημήτρη Παντερμαλή και η οποία υποδέχεται τους επισκέπτες από την είσοδο της οδού Μητσαίων, όπως λέει ο κ. Σταμπολίδης ήδη «θάλλει και βγάζει καρπούς και θα εξακολουθεί να υπάρχει και όταν εμείς δεν θα είμαστε εδώ…».

Διαβάστε επίσης:

Εκατομμύρια δολάρια για κόμικ με τον Σούπερμαν

Το ηθικό δίλημμα του Καρόλου: Θα επιστρέψει κλεμμένα πολιτιστικά έργα;

Η «Κυρία με βεντάλια» – Σπάνιο πορτρέτο του Κλιμτ, το τελευταίο του μεγάλου ζωγράφου σε δημοπρασία

──────────────────

Εκλογές 2023