Νίκος Παπακωνσταντίνου: Πριγκίπισσες στη δίνη του Πολέμου

Οι Πρίγκιπισσες στη δίνη του Πολέμου (εκδ. Φερενίκη, 2021) του οφθαλμιάτρου και ιστοριοδίφη συγγραφέα Νίκου Παπακωνσταντίνου, συνθέτουν ένα πολυσύνθετο ψηφιδωτό με πάθη, ματαιώσεις και θριάμβους. Στα παρασκήνια του πιο αιμόφυρτου κεφαλαίου στην ανθρώπινη ιστορία.

Ορισμένες από αυτές τις πριγκίπισσες αναμειγνύονται με άμεσο, καίριο τρόπο στα φοβερά τεκταινόμενα. Με ολέθριες συνέπειες για τις ίδιες. Άλλες ξεγλιστρούν μακριά από τους σκοτεινούς μαιάνδρους του Πολέμου. Βολεύονται με το status quo. Υπερίπτανται των γηινων συγκρούσεων, καίτοι τόσο σαρρωτικών… Όλες εξακολουθούν να ασκούν γοητεία.

Με τις εκκεντρικότητα ή την επαναστατικότητά τους, με τα βαρύτιμα στολίδα τους και τις ιδιαίτερες ιστορίες τους ανόδου και πτώσης, προσιδιάζουν μυθικές ηρωίδες.

Το βιβλίο άλλωστε προλογίζει ο επονομαζόμενος ως Μισέλ ντε Γκρες, γιος του πρίγκιπα Χριστόφορου (του όγδοου και τελευταίου παιδιού του Βασιλιά Γεωργίου του Ά και της βασίλισσας Όλγας) και της πριγκίπισσας Φραγκίσκης Ντε Γκιζ (αδελφής του Ερρίκου, κόμη των Παρισίων). Η τελευταία εξάλλου εμπλέκεται στη δίνη του Πολέμου.

Γράφει ο Μισέλ ντε Γκρες (Michel de Grèce) για τη στιγμή που έλαβε το χειρόγραφο του Παπακωνσταντίνου:

«Σκόπευα να αφιερώσω στην ανάγνωσή του όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο, αλλά μόλις το ξεκίνησα δεν  μπορούσα να το αφήσω απ’ τα χέρια μου! Το καταβρόχθισα σαν αστυνομικό μυθιστόρημα».

Πράγματι, ο όγκος των πραγματολογικών στοιχείων και συνάμα το βάθος γνώσεων του συγγραφέα εντυπωσιάζει. Αλλά δεν βαραίνει ούτε κουράζει τον αναγνώστη.

«Ενώ γνωρίζω καλά την ιστορία της οικογένειάς μου, χάριν στο βιβλίο αυτό έμαθα πολλά, τα οποία δεν θα μπορούσα ποτέ να φανταστώ», παραδέχεται ο Μισέλ.

Παραφράζοντας τον πρίγκιπα, το βιβλίο αυτό θα κερδίσει κάθε αναγνώστη… Ακόμη και όσους δεν αγαπούν την ιστορία της οικογένειάς του. «Δεν θα μπορέσουν να αντισταθούν κι είμαι βέβαιος θ’ ανταμειφθούν».

Πώς διαμορφώθηκαν οι συνθήκες του θανάτου του πατέρα του Μισέλ, Χριστόφορου, σε ηλικία 51 ετών; Τι συνέβαινε τότε; Αναδρομή στα Χριστούγεννα 1939-1940.

Η βασιλική οικογένεια αποφασίζει να συγκεντρωθεί στην Αθήνα να συσκεφτεί πώς πρέπει να κινηθεί σε περίπτωση γενίκευσης του Πολέμου. Υπάρχει όμως και ένας ακόμη πόλεμος που μαίνεται στους κόλπους της οικογένειάς τους…

Πρόκειται για το νέο ειδύλλιο του πρίγκιπα Πέτρου: Ο γιος του πρίγκιπα Γεώργιου (διετέλεσε Ύπατος Αρμοστής Κρήτης) και της πριγκίπισσας Μαρίας Βοναπάρτη. Και ο αδελφός της πριγκίπισσας Ευγενίας, που παντρεύτηκε τον πρίγκιπα Ντομινίκ Ράντζιβιλ, της μεγάλης πολωνικής πριγκιπικής οικογένειας.

Ο Πέτρος ερωτεύτηκε την Ιρίνα Αλεξάνδροβνα Οβτσινίκοβα και αποφάσισαν να παντρευτούν με πολιτικό γάμο στο Μαντράς της Ινδίας αμέσως μόλις κηρύχθηκε ο Πολέμος.

Η Ιρίνα, κόρη κοσμηματοπώλη της ρωσικής Αυτοκρατορικής Αυλής, υπήρξε πρόσφυγας με την οικογένειά της από το σοβιετικό καθεστώς αν και πολλοί την υποψιάζονταν για φιλοκομμουνιστικές συμπάθειες. Πρώτος της σύζυγος, ο γάλλος διπλωμάτης Ζαν ντε Μωλεόν και δεύτερος ο εγγλέζος Λουί Σλόντεν. Το διαζύγιό της με τον τελευταίο βγήκε λίγο πριν τον γάμο της στο Μαντράς.

Ο πρίγκιπας Γεώργιος απαγόρευσε την είσοδο του γιου του στις κατοικίες τους στο Παρίσι και στην Αθήνα.

Η Μαρία Βοναπάρτη θεωρούσε ότι η Ιρίνα τον δυναστεύει αλλά συνέχιζε να του προσφέρει οικονομική βοήθεια. Την είχε γνωρίσει στο Σαν Τροπέ και είχε τότε σημειώσει: «τον απομακρύνει απ’ όλους μας… Η Ρωσίδα λέει πως είναι τριάντα χροινών αλλά μάλλον έχει κλείσει τα τριάντα τέσσερα…τον κάνει ό,τι θέλει».

Εκείνες τις ημέρες η ινδική αστυνομία συνελάμβανε όλους τους Γερμανούς που βρίσκονταν στο ξενοδοχείο Κονεμάρα όπου διέμενε και το ζεύγος. «Ποτέ άλλοτε δεν είχα δει τη γυναίκα μου να κλαίει τόσο πολύ, όπως έκλαψε τότε, στο γάμο μας, κυριευμένη από μια πρωτοφανή συγκίνηση», σημείωνε ο Πέτρος στο ημερολόγιό του.

«Νιώθαμε και οι δυο μας ότι είμαστε στα πρόθυρα μιας περιόδου συγκρούσεων παγκοσμίου σημασίας, των οποίων το αποτέλεσμα δεν μπορούσε κανείς να προβλέψει. Η ένταση της δραματικής εκείνης στιγμής, που την επέτεινε η αβεβαιότητα του μέλλοντος, ήταν, φαίνεται, πολύ μεγάλη για τη γυναίκα μου».

Για τη Μαρία Βοναπάρτη, το σοκ του γάμου του γιου της, διαδέχθηκε το θρήνο για το θάνατο του δασκάλου της του Φρόιντ. Είχε ταξιδέψει στο Λονδίνο για την κηδεία του όπου ο Στέφαν Τσβάιχ και ο Έρνεστ Τζόουνς (ο πρώτος και διασημότερος βιογράφος του ψυχαναλυτή), εκφώνησαν επικήδειους.

Η τέφρα του Φρόιντ τοποθετήθηκε σύμφωνα με επιθυμία του σε έναν από τους ελληνικούς αμφορείς που του είχε δωρίσει η πριγκίπισσα.

Έναν χρόνο πριν, η Μαρία τον είχε βοηθήσει να αποχωρήσει από τη Βιέννη (μετά την προσάρτηση της Αυστρίας στο γερμανικό Ράιχ) για το Λονδίνο πληρώνοντας πολλά χρήματα για το φόρο εξόδου των συλλογών και της βιβλιοθήκης του. Ενδιάμεσα τον είχε φιλοξενήσει στο σπίτι της στο Παρίσι.

Ο Βασιλιάς Γεώργιος πάντως «δεν είχε πρόβλημα εάν οι πρίγκιπες δεν νυμφευτούν κάποια γαλαζοαίματη στην περίπτωση που η κοπέλα ήταν αξιοπρεπής και καλή».

Ο πρίγκιπας Χριστόφορος (αδελφός του πρίγκιπα Γεώργιου και άρα θείος του πρίγκιπα Πέτρου) καταφθάνοντας από τη Ρώμη στην Αθήνα για το οικογενειακό συμβούλιο, φιλοξενήθηκε στα Ανάκτορα της οδού Ηρώδου Αττικού.

Η πριγκίπισσα Φραγκίσκη δεν τον συνοδεύει στο ταξίδι αναψυχής του. Δεν ήθελε να αφήσει τον γιο τους Μιχαήλ που δεν είχε ακόμη συμπληρώσει ούτε τον πρώτο χρόνο ζωής του.

Όμως εντελώς ανέλπιστα εντοπίζεται απόσστημα στους πνεύμονες του Χριστόφορου. Εισάγεται αμελλητί στον Ευαγγελισμό που η μητέρα του η Όλγα είχει ιδρύσει μόλις πριν από μερικά χρόνια με δικά της χρήματα, με δωρεές απο τους Αυτοκράτορες της Ρωσίας και από γνωστούς έλληνες ευεργέτες.

Ο Χριστόφορος πέθανε τελικά στις 21 Ιανουαρίου 1940, στα 51 του χρόνια. Η Φραγκίσκη, που είχε ειδοποιηθεί και ερχόταν με τρένο, δεν κατάφερε να τον αποχεραιτίσει. Οι χιονοπτώσεις και οι κατολισθήσεις στον Όλυμπο έφραξαν τις γραμμές.

Ο Μεταξάς έγραψε στο ημερολόγιό του: «Κυριακή, Βράδυ, απεβίωσε ο Πρίγκιψ Χριστόφορος. Ήταν καλός και μας αγαπούσε. Επήγα εις Ευαγγελισμόν. 23 Ιανουαρίου. Πρώτον μέρος κηδείας Πρίγκιπος Χριστοφόρου. Λαμπαδοφορία. Τετράφωνος μουσική».

Οι Πρίγκιπισσες στη δίνη του Πολέμου ξεκινάει μεγαλόπρεπα, με τη γαμήλια τελετή της 35χρονης πριγκίπισσας Ειρήνης με τον 39χρονο Αίμονε, δούκα του Σπολέτου (ιταλός πρίγκιπας από τον κλάδο των Δουκών της Αόστης).

Πρόκειται για την πρώτη ξαδέλφη του Δούκα του Εδιμβούργου, συζύγου της βασίλισσας Ελισάβετ της Μεγάλης Βρετανίας, που μόλις απεβίωσε. Οι πατεράδες τους ήταν αδέλφια.

Σύμφωνα με τους New York Times, η Φλωρεντία δεν είχε απολαύσει λαμπρότερη τελετή από την εποχή της Αναγέννησης. Η πανήψυλη νύφη φορούσε στο λαιμό της τον αδαμαντοκόλλητο σταυρό της γιαγιάς της Βασιλίσσης Όλγας. Στο εμβληματικό ντουόμο της πόλης, τη Σάντα Μαρία ντελ Φιόρε, την οδηγεί ο αδελφός της Βασιλιάς Γεώργιος.

Όλοι παρευρίσκονταν εκεί, από κάθε γωνιά της Ευρώπης, «που μερικούς μήνες μετά ο Πόλεμος θα χώριζε και θα σκόρπιζε μακριά από τα σπίτια τους, στις τέσσερις άκρες του κόσμου!», όπως επισημαίνει ο Νικος Παπακωνσταντίνου.

Στις 28 Οκωβρίου του 1940 με την κήρυξη του Πολέμου από την Ιταλία στην Ελλάδα, η Ειρήνη βρέθηκε πριγκίπισσα μιας χώρας που πολεμούσε τη χώρα που γεννήθηκε και αγαπούσε, στην οποία τώρα βασίλευε ο αδελφός της. Αφιέρωνε όλο της το χρόνο ως εθελόντρια στον ιταλικό Ερυθρό Σταυρό…

Το φθινόπωρο του 1942, ο Αίμονε ήταν ο πρώτος από τη βασιλική οικογένεια που επικοινώνησε με τις συμμαχικές δυνάμεις μέσω του συνδέσουμε του, του γενικού πρόξενου Αλεσάνδρο Μαριένι.

Προσφέρθηκε να τεθεί επικεφαλής μιας κίνησης για την ανατροπή του φασιστικού καθεστώτος και κατόπιν να υπάρξει αλλαγή συμμαχιών και ειρήνη μεταξύ Ιταλίας και συμμαχικών δυνάμεων.

Η Ειρήνη γέννησε τον γιο της τις μέρες της μεγάλης αναταραχής. Οι Γερμανοί την είχαν θέσει σε περιορισμό. Ήταν μόνη της και φοβισμένη. Μοιράστηκε και εκείνη με την ευρύτερη οικογένειά της, τις φυλακίσεις, τις εκτοπίσεις, τις αγωνίες.

Επέστρεψε στη Νάπολη ύστερα από 17 μήνες φυλάκισης απο τους Γερμανους και τη Δημοκρατία του Σαλό του Μουσσολίνι. Το σπίτι της στη Φλωρεντία έχει βομβαρδιστεί. Το πολίτευμα της Βασιλευομένης Δημοκρατίας κρεμόταν από μια κλωστή…

Δεν υπάρχει χώρος να αναφερθεί κανείς σε όλες τις πριγκίπισσες που καταγράφει ο συγγραφέας.

Αναδιφεί στις ζωές περίπου 15 πριγκιπισσών συνολικά. Παίρνει τον αναγνώστη από το χέρι και τον οδηγεί με το αφήγημά του σε κάθε προσωπική και δημόσια στιγμή αυτής της δαιδαλώδους δυναστείας.

Το περιπετειώδες αφήγημά του εμπλουτίζεται από τις ωραίες παρουσίες: Την πριγκίπισσα Αλεξάνδρα και το ρομαντικό της ειδύλλιο με τον κατά δύο χρόνια μικρότερό της βασιλιά Πέτρο της Γιουγκοσλαβίας. Τη γοητευτική πριγκίπισσα Μαρίνα και τον δούκα του Κεντ (Τζώρτζι), το ωραίο και κοσμικό ζευγάρι της εποχής.

Ο Γεώργιος του Κεντ ήταν ταξίαρχος της RAF. Πήγαινε στην Ισλανδία να επιθεωρήσει μια βάση βρετανικών αεροπλάνων όταν το αεροπλάνο του προσέκρουσε σε βραχώδη λόφο και σκίστηκε στα δύο.

Η Μαρίνα υπηρέτησε ως αρχηγός στις Γυναικείες Ναυτικές Υπηρεσίες.

Αναφέρεται ενδελεχώς στη δράση του Παύλου και της Φρειδερίκης καθώς και στα γεγονότα πριν και μετά την επιστροφή του Βασιλιά Γεώργιου στην Αθήνα μετά τον Πόλεμο. Κατέληξε στα Ανάκτορα 5 χρόνια, 5 μήνες και 4 ημέρες μετά την 23η Απριλίου του 1941.

Έγραψε γράμμα στην αδελφή με την υπογραφή, Old Dragon..

Το πόνημα του Παπακωνσταντίνου εμπλουτίζεται από πλούσιο υλικό, έγγραφα, μαρτυρίες και φωτογραφίες από ιδιωτικά αρχεία όπως του Αντώνη Μπενάκη.

Εύστοχα παρατηρεί ο Μισέλ ντε Γκρες, «το βιβλίο αυτό μας ταξιδεύει από χώρα σε χώρα από τη μια βασιλική οικογένεια στην άλλη, μ’ ένα κείμενο που κόβει την ανάσα κι αιχμαλωτίζει».

Όπως εκμυστηρεύεται στο Mononews ο ίδιος ο συγγραφέας: «η περιπετειώδης και μυθιστορηματική ζωή τους εκείνη την εποχή» αποτέλεσε εφαλτήριο της συγγραφής του.