Μουσείο Μπενάκη: Η ασπρόμαυρη Κίνα μέσα από τα μάτια ενός Έλληνα

΄Ηταν μια φιλία που άρχισε από τα μαθητικά θρανία, όταν ένα ελληνόπουλο κι ο κινέζος συμμαθητής του, οι μόνοι «ξένοι» σε ένα καναδικό σχολείο ένιωσαν την ανάγκη να επικοινωνήσουν περισσότερο αλλά και να αντιμετωπίσουν, κατά κάποιο τρόπο, τον εκφοβισμό των ιθαγενών. Ο Παύλος Κοζαλίδης και ο Πίτερ Γουόνγκ  γνώρισαν και την οικογένεια ο ένας του άλλου, κι αν κάτι πήρε ο πρώτος από τον δεύτερο ήταν το ενδιαφέρον γι΄αυτόν τον «άλλο» ξένο πολιτισμό της μακρινής Κίνας. «Το σπίτι των πεταλούδων» έτσι, όπως τιτλοφορείται η έκθεση του Κοζαλίδη στο Μουσείο Μπενάκη _εγκαινιάσθηκε χθες το βράδυ_ είναι οι φωτογραφικές μνήμες του καλλιτέχνη, που κινητοποιημένος από εκείνη την πρώτη επαφή με την Κίνα, άρχισε να την επισκέπτεται συστηματικά από το 1989 ως το 2012 αναζητώντας τον πολιτισμό, τους ανθρώπους, την καθημερινότητα, ακόμη και τα απομεινάρια της Πολιτιστικής Επανάστασης.

Περισσότερες από 10.000 είναι οι φωτογραφίες αυτής της καταγραφής και παρ΄ότι στην έκθεση παρουσιάζονται ελάχιστες μπροστά σ΄αυτόν τον τεράστιο όγκο, συνθέτουν ένα πολύ αντιπροσωπευτικό κομμάτι αυτού του αρχείου.

Η συλλογή με τις πεταλούδες

Γεννημένος στον Πειραιά το 1961 ο Κοζαλίδης βρέθηκε με την οικογένειά του ως μετανάστης στον Καναδά ενώ ήταν μόλις επτά ετών. Στο σχολείο του Βανκούβερ όπου φοίτησε,  Έλληνας ήταν μόνον ο ίδιος ενώ ο μικρός Κινέζος που τον πλησίασε φιλικά ήταν ένας από τους ελάχιστους ομοεθνείς του, σ΄όλη την ενδοχώρα,  που είχαν φθάσει στον Καναδά, επίσης την ίδια εποχή, με την δική του οικογένεια. Κι όπως λέει σήμερα ο ίδιος «Αν κάπου αρχίζει η περιέργειά μου για την Κίνα, πρέπει να ήταν τότε που μπήκα για πρώτη φορά στο σπίτι του Πίτερ Γουόγνκ».

 Ήταν «Το σπίτι των πεταλούδων», όπως εξηγεί, που έδωσε και τον τίτλο της έκθεσης: «Η οικογένεια του Πίτερ», λέει, «είχε τη μανία να συλλέγει και να συντηρεί σε κουτιά-αντίκες διάφορα ήδη πεταλούδων από όλο τον κόσμο. «Κάθε εκατοστό του σπιτιού, ακόμη και το μπάνιο, ήταν καλυμμένο από αυτά τα κουτιά. Στο σπίτι των πεταλούδων ζούσε και η γιαγιά του. Καθόταν σε μια γωνιά του σπιτιού, σε ένα είδος επίπλου που δεν είχα ξαναδεί ποτέ. Μερικές φορές με κοιτούσε, και εγώ ανταπέδιδα μυστικά. Την μόνη φορά που την είδα να μου χαμογελάει ήταν όταν έκανα τις πρώτες μου προσπάθειες να φάω με ξυλάκια, μαζί με τον Πίτερ. Υποθέτω, ότι φαινόμουν γελοίος, αλλά τα κατάφερα μετά από λίγο καιρό…».

Ένας Μάο στο Βανκούβερ

Σ΄αυτό το σπίτι εξάλλου, πέρα από όλα τα άλλα μυστηριώδη και πρωτόφαντα είδε για πρώτη φορά και ένα πορτρέτο του Μάο. «Στην κουζίνα με τις τόσο διαφορετικές μυρωδιές και τις γεύσεις που ούτε καν ήξερα ότι υπήρχαν, είδα για πρώτη φορά το πορτρέτο του Μάο, καθώς κρεμόταν πάνω από το ψυγείο. Αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν ότι το πορτρέτο κρεμόταν στραβά, ίσα-ίσα που ακουμπούσε τον τοίχο, σαν να ήταν έτοιμο να πέσει. Από αυτή τη γωνία, φαινόταν σαν να σε κοιτάει από ψηλά. Είχα την αίσθηση ότι παρατηρούσε κάθε μου κίνηση, μερικές φορές ήταν εκνευριστικό».

Πορτρέτα και απεικονίσεις γενικότερα, του Μάο θα είχε την ευκαιρία να δει πολλές στην Κίνα αργότερα. Τα επαναλαμβανόμενα ταξίδια του μεγάλης διάρκειας  σ΄αυτήν την αχανή χώρα, μακριά πάντα από τους τουριστικούς δρόμους, η διαρκής και συνεπής παρατήρηση, καθώς και οι προσωπικές του εμπειρίες συνιστούν ένα corpus πολύτιμο και πρωτότυπο. Και οι φωτογραφίες του είτε αντιμετωπισθούν ως σύνολο, είτε καθεμία ξεχωριστά διακρίνονται πάντα για την  βαθιά κοινωνική πλευρά τους, προσφέροντας στον δυτικό θεατή την ευκαιρία για μια ουσιαστική προσέγγιση ενός κόσμου ελάχιστα γνώριμου.

Αναζητώντας τις ρίζες

Ο Παύλος Κοζαλίδης άρχισε να ασχολείται ερασιτεχνικά με τη φωτογραφία τα τέλη της δεκαετίας του ’80. Με την επανεγκατάσταση όμως της οικογένειάς του στην Αθήνα, αποφάσισε να ασχοληθεί συστηματικά με το μέσο και έκτοτε έχει ταξιδέψει για περισσότερο από είκοσι χρόνια, φωτογραφίζοντας στην Ασία, την Αφρική, τη Νότια και Κεντρική Αμερική. Το ενδιαφέρον του επικεντρώθηκε ιδιαίτερα και στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, επισκεπτόμενος την Τουρκία, τη Γεωργία, την Ουκρανία και τη Ρωσία αναζητώντας τις ρίζες των μελών της οικογένειάς του, που εκδιώχθηκαν από τη γενέτειρά τους και έφτασαν πρόσφυγες στον Πειραιά.

 Στην πορεία του αυτή και μετά από αρκετά ταξίδια, που διήρκεσαν από το 1995 ως το 2003 κατέγραψε με τη μηχανή του εικόνες της ζωής των Ελλήνων ποντιακής καταγωγής, που έχουν απομείνει στην περιοχή, διατηρώντας τη γλώσσα και τα έθιμά τους. Πριν δεκατέσσερα χρόνια έτσι, η έκθεσή του στο Μουσείο Μπενάκη και πάλι, με τίτλο «Αναζητώντας την χαμένη πατρίδα» παρουσίαζε τις φωτογραφίες από αυτό το μακρύ οδοιπορικό.

Διαβάστε επίσης

Στρατηγικό σχέδιο για τα φρούρια και την Παλιά Πόλη της Κέρκυρας