Μουσείο Ακρόπολης: Μια διαφορετική επέτειος με πολλές ελπίδες

Περισσότεροι από 16 εκατομμύρια ήταν οι επισκέπτες του Μουσείου Ακρόπολης από τα εγκαίνια του, τον Ιούνιο του 2009 ως σήμερα, παρά τα δύο χρόνια πανδημίας, κατά τη διάρκεια των οποίων υπολειτούργησε, όπως και όλα τα άλλα.

Μία εξαιρετική επίδοση, που αποδεικνύει την μοναδικότητα και τη δυναμική του, που το έχουν αναδείξει ανάμεσα στα καλύτερα του κόσμου. Εξάλλου από πέρυσι κι ενώ οι δυσκολίες υπήρχαν ακόμη, έχει φθάσει στο ένα εκατομμύριο επισκεπτών.

«Είναι ενδεικτικό της αγάπης και της προσήλωσης των ανθρώπων προς το μουσείο», όπως έλεγε χθες το βράδυ ο καθηγητής Δημήτρης  Παντερμαλής, πρόεδρος του Μουσείου Ακρόπολης στην εκδήλωση για τα 13^α γενέθλιά του.

Στην αίθουσα των Γλυπτών του Παρθενώνα, με το ναό απέναντι στην Ακρόπολη να αλλάζει χρώματα, καθώς έπεφτε το σούρουπο και τα αριστουργήματα του μουσείου να λάμπουν με την αντανάκλαση του φωτός στις μαρμάρινες επιφάνειές τους, αυτή η επέτειος ήταν σίγουρα διαφορετική. Περισσότερο αισιόδοξη και δημιουργική.

Βασικός λόγος, η πρόοδος που έχει επιτευχθεί στο ζήτημα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο και της επανένωσής τους. Γιατί «πρέπει να έρθουν εδώ που ανήκουν, να λουστούν ξανά από το αττικό φως, που αναδεικνύει τις μοναδικές τους λεπτομέρειες», όπως είπε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στην ομιλία της.

Ή όπως ανέφερε ο διευθυντής του μουσείου καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης, παραφράζοντας ειδικά για την περίσταση τον ποιητή, γιατί «Αυτά τα μάρμαρα δεν βολεύονται παρά μόνο κάτω από τον αττικό ήλιο, απανταχού του κόσμου οι καρδιές των ανθρώπων δεν βολεύονται παρά μόνο με το δίκιο»…

Επί του παρόντος πάντως, δύο εξαιρετικοί παναθηναϊκοί αμφορείς, δάνειο του Βασιλικού Μουσείου του Οντάριο, που ήρθαν στην Αθήνα σε ανταπόδοση μιας Κόρης, η οποία εστάλη στον Καναδά εκτίθενται στο Μουσείο Ακρόπολης επιβεβαιώνοντας, όπως είπε η κυρία Μενδώνη, ότι «Μία από τις βασικές επιλογές μας είναι να ανοίγονται τα μουσεία μας, να δέχονται και να υποδέχονται, να εξάγουν και να εκπέμπουν τον ελληνικό πολιτισμό στον οποίο εν τέλει βασίζεται όλος το δυτικός κόσμος».

Η απόφαση της UNESCO

Μια σειρά από γεγονότα, που μεσολάβησαν κατά το χρόνο που το πέρασε, επισημάνθηκαν ιδιαίτερα από τους ομιλητές, καθώς ισχυροποιούν τις ελληνικές θέσεις για την διεκδίκηση της επιστροφής των Γλυπτών. Αρχικά πέρυσι τον Ιούνιο η εκλογή από διεθνή επιστημονική επιτροπή του πρώτου γενικού διευθυντή του μουσείου, του κ. Σταμπολίδη, ο οποίος ενίσχυσε την ελληνική  Επιτροπή στην UNESCO, αλλά και η μεγάλη προετοιμασία που είχε γίνει από το 2019 είχαν ως αποτέλεσμα «να φτάσουμε στην ιστορική απόφαση της 29^ης Σεπτεμβρίου, η οποία σηματοδοτεί μία νέα αρχή και μία νέα δυναμικής το θέμα της επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα», όπως την χαρακτήρισε η υπουργός Πολιτισμού.

Η απόφαση αυτή, που συνοδεύτηκε από άμεσες ενέργειες του Έλληνα Πρωθυπουργού προς τον Βρετανό ομόλογό του και προχώρησε στα Ηνωμένα Έθνη τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, υπήρξε καθοριστική.

«Διότι είναι η πρώτη απόφαση», όπως είπε  η κυρία Μενδώνη «μετά από σειρά συστάσεων του διεθνούς οργανισμού, που αναγνωρίζει το δίκαιον, νόμιμον και ηθικό του αιτήματος της Ελλάδος  αφ ΄ενός και αφ΄ετέρου διότι θέτει το θέμα σε μία διακυβερνητική  βάση. Γιατί δεν είναι ένα ζήτημα διαμουσειακό όπως υποστήριζαν –και εξακολουθούν να υποστηρίζουν– οι Βρετανοί, αλλά  είναι ζήτημα που αφορά τα δύο κυβερνήσεις. Για έναν πολύ απλό λόγο: Γιατί δεν μπορεί κανένα μουσείο να καλύπτεται πίσω από ένα νομοθέτημα του 1963, του οποίου η αναθεώρηση, η τροποποίηση, η αλλαγή εξαρτάται απολύτως  από το Κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου».

Η επιστροφή του θραύσματος

Μόλις πριν από λίγες ημέρες εξάλλου,  οριστικοποιήθηκε η κατάθεση στο Μουσείο Ακρόπολης του περίφημου «θραύσματος Fagan» από το Μουσείο A. Salinas του Παλέρμο με Διάταγμα των Σικελικών Αρχών και επικύρωση εξαγωγής του από το Υπουργείο Πολιτισμού της Ιταλίας και στις 4 Ιουνίου 2022, Έτσι επανενώθηκε για πάντα με τη ζωφόρο στη θέση όπου ανήκει.

«Το «θραύσμα Fagan» αποτελεί το πρώτο απότμημα Παρθενώνειου γλυπτού που επιστρέφει από κράτος σε κράτος στο Μουσείο Ακρόπολης και επανενώνεται, αποτελώντας έναν ακρογωνιαίο λίθο-παράδειγμα του δρόμου που μπορεί και πρέπει να ακολουθήσει και το Βρετανικό Μουσείο και το Βρετανικό Κοινοβούλιο για την οριστική επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα», όπως είπε ο κ. Σταμπολίδης.

 Να σημειωθεί όμως και η «εσωτερική» επιστροφή γλυπτών, που σημειώθηκε σ΄αυτό το διάστημα, συγκεκριμένα δέκα μικρών τμημάτων της ζωφόρου που βρίσκονταν στις αποθήκες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και επανενώθηκαν στο Μουσείο Ακρόπολης.

 «Η Ελληνική  Κυβέρνηση θα συνεχίσει να πιέζει μέσω της διπλωματίας και της επιστημονικής οδού –και η πολλή πίεση δημιουργεί ασφυξία– μέχρι και τα Γλυπτά του Παρθενώνα να επιστρέψουν», όπως είπε η κυρία Μενδώνη επισημαίνοντας ότι: «Σήμερα που η δημοκρατία αμφισβητείται, είναι η κατάλληλη στιγμή τα μουσεία της Αθήνας, όλα τα μουσεία να εκπέμψουν τις αξίες του ουμανισμού και της δημοκρατίας. Αλλά είναι κι η μοναδική ευκαιρία για να επιστρέψουν ακριβώς γιατί η δημοκρατία είναι το θεμέλιο του δυτικού κόσμου».

Το μήνυμα της Δημοκρατίας

«Η ζωφόρος του Παρθενώνα αποτελεί την εικόνα μιας πραγματικής παρέλασης της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Φανταστείτε όμως, μια παρέλαση στην λεωφόρο Αμαλίας, όπου ξαφνικά τα μισά πρόσωπα που συμμετέχουν, αρπάζονται και οδηγούνται αιχμάλωτα σ΄ έναν ξένο τόπο. Τη βίαιη απόσπαση του μισού μήκους της ζωφόρου από το σώμα του Παρθενώνα μπορεί να τη φανταστεί κανείς σε πραγματικό επίπεδο ως αποκοπή και κατακερματισμό της ίδιας της δημοκρατίας». Κάνοντας αυτόν τον ευφυή παραλληλισμό εξάλλου, ο κ. Σταμπολίδης παρουσίασε με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο την βαρύτητα του εγκλήματος, που έχει διαπραχθεί από τον Έλγιν.

 «Το ιδεατό και εννοιολογικό επίπεδο δηλώνει, ότι αυτή η αρπαγή δεν θα πρέπει πια στις μέρες μας να υφίσταται», πρόσθεσε, γιατί όπου αλλού κι αν εκτεθούν αυτά τα μοναδικά αριστουργήματα «ποτέ  δεν έχουν το φως το αττικό, τις μυρωδιές των εποχών, το βράχο πάνω στον οποίο στήθηκαν»…

Στην περιοδική έκθεση εξάλλου, που οργανώνεται για το επόμενο διάστημα, με θέμα την Ακρόπολη κατά την Ελληνική Επανάσταση και μετά από αυτήν, πρόκειται να παρουσιαστεί πού και πώς έχει βρεθεί κάθε λίθος των μνημείων, ύστερα από την έρευνα που έχει γίνει. «Ελέγχονται οι βρετανοί συνάδελφοί μας, ότι οι λίθοι συλλέχθηκαν από τα ερείπια. Εμείς ξέρουμε ακριβώς πού βρέθηκε ο καθένας τους», όπως είπε ο κ. Παντερμαλής.

 Για τον ίδιο, το κλείσιμο του μουσείου, λόγω της πανδημίας  –ως θησαυροφυλάκιο που δεν το πλησιάζει κανείς, το παρουσίασε– ήταν μεγάλο σοκ, τον έχει εντυπωσιάσει όμως η γρήγορη ανάκαμψη, που προοιωνίζει και το μέλλον.

Το παράδειγμα του Μουσείου Ακρόπολης

Η κυρία Μενδώνη όμως, είχε να θυμηθεί τις περιπέτειες, που έζησαν μαζί με τον πρόεδρο του μουσείου –εκείνη ως γενική γραμματέας του ΥΠΠΟ τότε– , όταν σύρονταν σε γραφεία ανακριτών, εισαγγελέων, στο Συμβούλιο της Επικρατείας, σε όλους τους βαθμούς της δικαιοσύνης, από όσους δεν ήθελαν να γίνει το μουσείο. Συγκεκριμένα 109 φορές συνολικά με την τελευταία ενώ είχαν γίνει ήδη τα εγκαίνια!

Πολύ αργότερα, δυστυχώς, από το 1976, όταν πρώτος ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε την ιδέα για την δημιουργία του αλλά και από το 1989, όταν η Μελίνα είχε δρομολογήσει δύο διαγωνισμούς που κηρύχθηκαν άγονοι, αλλά ήταν η πρώτη, που είχε συνδέσει το μουσείο με την επιστροφή των Γλυπτών.

Πολύ σύντομα εξάλλου, μέσα στις επόμενες εβδομάδες, όπως είπε, πρόκειται να φθάσει στη Βουλή το νομοσχέδιο για την μετατροπή των πέντε μεγάλων μουσείων της χώρας σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου.

«Στην Ελλάδα έχουμε  το μοναδικό προνόμιο και άλλων μουσείων, πέρα από το Μουσείο Ακρόπολης, που έχουν εξ ίσου σημαντικούς θησαυρούς», είπε η υπουργός. «Εδώ όμως τα πράγματα είναι λίγο καλύτερα, γιατί υπάρχει ένα νομικό ειδικό καθεστώς, που επιτρέπει την προσφορά πολύ πιο φιλικών υπηρεσιών στους πολυπληθείς επισκέπτες του. Ο σφιχτός εναγκαλισμός με το κράτος δημιουργεί μύρια προβλήματα ενώ ένα ΝΠΔΔ ανήκει στο Δημόσιο, τελεί υπό την εποπτεία του κράτους  – του υπουργείου Πολιτισμού-  όμως έχει τη δυνατότητα μιας μεγαλύτερης ελευθερίας και ανεξαρτησίας. Το παράδειγμα του Μουσείου Ακροπόλεως μας δείχνει σαφώς τον δρόμο».

Παρόντες επίσης στην εκδήλωση ήταν η πρώην υπουργός Όλγα Κεφαλογιάννη, ο γενικός γραμματέας του ΥΠΠΟΑ Γιώργος Διδασκάλου, ο πρέσβης του Καναδά Marc Allen, και ο επιμελητής Ελληνικών, Ετρουσκικών, Ρωμαϊκών και Βυζαντινών Συλλογών του Βασιλικού Μουσείου του Οντάριο Paul Denis.

Διαβάστε επίσης:

Διεθνείς σταρ, πολιτικοί και γαλαζοαίματοι – Οι επώνυμοι επισκέπτες του Μουσείου Ακρόπολης

Guardian: Το Βρετανικό Μουσείο θεωρεί τα Μάρμαρα προσωπική του ιδιοκτησία