«Μουσεία χωρίς Άντρες» – Όταν οι γυναίκες καλλιτέχνες βγαίνουν από το περιθώριο

Μια ατέλειωτη σειρά από αίθουσες. Και μια ατέλειωτη σειρά από έργα τέχνης, που παραπέμπουν σε γνωστούς –ή λιγότερο γνωστούς – δημιουργούς της ζωγραφικής, της γλυπτικής, των σύγχρονων μέσων έκφρασης. Στην συντριπτική πλειοψηφία τους, άντρες. Και μόνο κατ’ εξαίρεση, η «συνάντηση» με έργο μιας γυναίκας καλλιτέχνιδας, σχετικά άγνωστης, τις περισσότερες φορές. Έργα «γυναικεία», με θέση, συνήθως σε κάποια γωνιά, εύκολο να χαθούν μέσα στο γενικότερο πλήθος.

Η εικόνα επαναλαμβανόμενη σε όλα τα μουσεία τέχνης ανά τον κόσμο μοιάζει να μην ξενίζει πια, ούτε καν τις γυναίκες επισκέπτριες, που ίσως θεωρούν, ότι η κατάταξη είναι αντικειμενική και σχετική με το μερίδιό τους στην τέχνη.

Τα πράγματα όμως δεν είναι έτσι, όπως αποκαλύπτουν τα τελευταία χρόνια σύγχρονες αναθεωρήσεις των ιστορικών της τέχνης, με μία από αυτούς, την Αμερικανίδα Κέιτι Χέσελ, που έβαλε σε εφαρμογή ένα σχέδιο για να βγάλει από το περιθώριο ιστορικές γυναίκες καλλιτέχνιδες αλλά και νεώτερες.

Μια ιδέα, που μπαίνει σε εφαρμογή αυτόν τον μήνα και μάλιστα από μεγάλα μουσεία του κόσμου. Όπως το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης.

«Μουσεία χωρίς Άντρες» είναι ο φεμινιστικός πλην εύστοχος τίτλος του προγράμματος της Χέσελ, που επιδιώκει να φέρει στο προσκήνιο κορυφαίες δημιουργούς, που εμφανίστηκαν στην ιστορία της τέχνης σε βάθος χρόνου.

Ακουστικοί οδηγοί

Πρόκειται στην ουσία για μια νέα σειρά ακουστικών οδηγών, που προγραμματίσθηκε να κυκλοφορήσουν στον Μήνα της Γυναικείας Ιστορίας, σε διάφορα ιδρύματα-ορόσημο των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ηνωμένου Βασίλειο, έχοντας ξεκινήσει ήδη από τα Μουσεία Καλών Τεχνών του Σαν Φρανσίσκο.

Από τις 8 Μαρτίου θα ακολουθήσει το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, από τις 19 του μήνα το Μουσείο Χέπγουορθ Γουέικφιλντ στη Βόρεια Αγγλία και από τις 22 το Μουσείο Χίρσον στην Ουάσιγκτον ενώ αυτή τη στιγμή ετοιμάζονται οδηγοί και για άλλα μουσεία στο μέλλον.

Σ’ αυτούς τους οδηγούς η φωνή της Χέσελ θα κατευθύνει επιδέξια το κοινό προς έργα γυναικών καλλιτεχνών, που εκπροσωπούνται λιγότερο στα μουσεία και που γενικά «χάνονται» σε μια θάλασσα από Παλαιούς Δασκάλους και αρσενικούς μοντερνιστές.

Ελληνική συμμετοχή ωστόσο, δεν αναφέρεται, αν και θα ήταν μία εξαιρετική ιδέα υιοθέτησης από τα λίγα, έτσι κι αλλιώς μουσεία τέχνης στην Ελλάδα.

Τα «γυμνά» ως ανδρική υπόθεση

Το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης μπορεί κάποτε –το 1984- να δέχτηκε τα επικριτικά σχόλια των Guerrilla Girls, της διάσημης ομάδας γυναικών καλλιτεχνών –φεμινιστριών, που ρωτούσαν, αν οι γυναίκες πρέπει να είναι …γυμνές για να μπουν μέσα στο μουσείο, όμως έκτοτε τα πράγματα φαίνεται να έχουν αλλάξει κάπως.

Γεγονός είναι, ότι οι γυναίκες καλλιτέχνες εκπροσωπούσαν μόνον 4% του συνόλου των δημιουργών του ΜΕΤ, αν και η αντίστοιχη εκπροσώπησή τους όσον αφορά τα γυμνά σε έργα ανδρών έφθανε το 76%.

Όπως θα μάθουν όμως οι επισκέπτες του 2024 από τον νέο ακουστικό οδηγό, αλλαγές έχουν αρχίσει να διαφαίνονται. Η ξενάγηση έτσι, στο ΜΕΤ θα τους μυήσει στο έργο καλλιτεχνών, όπως η γαλλίδα ζωγράφος του 19ου αιώνα Ρόζα Μπονέρ, διάσημη στην εποχή της με ειδίκευση στην απαθανάτιση ζώων. (Η Εθνική Πινακοθήκη διαθέτει ένα εξαιρετικό έργο της με τίτλο «Δύο ίπποι» του 1889).

Επίσης στο έργο του «κακού κοριτσιού» του σουρεαλισμού, την Βρετανίδα Λεονόρα Κάρινγκτον (1917-2011), που έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής της στην Πόλη του Μεξικού και διακήρυττε, ότι οι γυναίκες πρέπει να θεωρούνται ως καλλιτέχνες από μόνες τους και όχι να χρησιμοποιούνται ως μούσες από άντρες.

Ακόμη όμως, θα γνωρίσουν την σύγχρονη καλλιτέχνιδα Γουανγκέτσι Μουτού με καταγωγή από την Κένυα, ζωγράφο και γλύπτρια, που αποδίδει με το έργο της το γυναικείο σώμα και την θηλυκότητα, διερευνώντας θέμα φύλου αλλά και φυλής.

Γνωριμία με καλλιτέχνιδες

Στα Μουσεία Καλών Τεχνών του Σαν Φρανσίσκο εξάλλου, οι επισκέπτες θα κατευθυνθούν προς τα οργανικά γλυπτά της μοντερνίστριας Ρουθ Ασάουα (1926-2013) αμερικανίδας ιαπωνικής καταγωγής, επίσης στα εντυπωσιακά «καπιτονέ» έργα της σύγχρονης Μπίσα Μπάτλερ και στο έργο της κορυφαίας ιμπρεσιονίστριας Μαίρης Κασάτ (1844 – 1926).

Δεν αποτελεί έκπληξη όμως, ότι η πρωτοπόρος του μοντερνισμού, γλύπτρια ντέιμ Μπάρμπαρα Χέπγουορθ (1903 – 1975) θα κυριαρχήσει στον ακουστικό οδηγό του μουσείου, που φέρει το όνομά της, το Χέπγουορθ Γουέικφιλντ στην Αγγλία. Όπως και η σπουδαία κεραμίστρια ντέιμ Λούσι Ρι (1902 – 1995). Αλλά και αστέρια της σύγχρονης τέχνης, όπως η νιγηριανής καταγωγής ζωγράφος Γιαντέ Φαντοϊουτίμι και η φωτογράφος Ρένε Μάτικ.

«Ελπίζω ότι αυτό το έργο θα βοηθήσει να επικεντρωθεί η προσοχή στα έργα γυναικών, που υπάρχουν ήδη σε συλλογές σε όλο τον κόσμο», όπως λέει η Κέιτι Χέσελ. «Επιθυμία μου είναι, να γνωρίσω σε νέους και ήδη υπάρχοντες επισκέπτες μουσείων, κάθε προέλευσης, καλλιτέχνες με τους οποίους μπορεί να μην είναι εξοικειωμένοι». Η ίδια ως podcaster επίσης μεταδίδει τους στόχους του προγράμματος και σε ευρύτερο κοινό.

Διαβάστε επίσης:

Στέγη για τον χορό στην Ελλάδα, το Ελληνικό Ωδείο – Αυτοψία Μενδώνη

Μια ηχηρή φεμινιστική δήλωση από την Ινδία με γυναίκες πολεμίστριες

Οι μυστικές φωνές των γυναικών. Ημερολόγια καταπιεσμένης ζωής αιώνων