Τρία σκίτσα του Μοντιλιάνι ανακαλύφθηκαν κρυμμένα κάτω από την επιφάνεια ενός γνωστού πίνακά του ενώ μία αυτοπροσωπογραφία –κατά πάσα πιθανότητα– του Βαν Γκογκ βρέθηκε στην πίσω πλευρά ενός δικού του πίνακα.

Και στις δύο περιπτώσεις είναι σαφές, όπως λέει οι ειδικοί περί την τέχνη, ότι οι ζωγράφοι επαναχρησιμοποίησαν τους καμβάδες για λόγους οικονομικούς. Κάτι που γινόταν ανέκαθεν στην ιστορία της τέχνης αλλά γίνεται και ακόμη.

1

Τα σκίτσα του Μοντιλιάνι ανακαλύφθηκαν στο Μουσείο Hecht του Πανεπιστημίου της Χάιφα από ειδικούς, που εξέτασαν τον πίνακα «Γυμνή με ένα καπέλο» με την χρήση τεχνολογίας ακτίνων Χ. Δεν είναι η πρώτη φορά, που ένα άγνωστο σκίτσο του ιταλού μοντερνιστή αποκαλύπτεται ύστερα από εξέταση με ακτίνες Χ, αφού μόλις το 2018 ήρθε στο φως ένα «αόρατο» πορτρέτο, που βρισκόταν κάτω από έναν από τους πίνακές του στην Tate Gallery του Λονδίνου.

Το έργο του Βαν Γκόγκ και η αυτοπροσωπογραφία του στο πίσω μέρος
Το έργο του Βαν Γκογκ και η αυτοπροσωπογραφία του στο πίσω μέρος

Η μοναδικότητα όμως, του έργου «Γυμνή με ένα καπέλο», που βρίσκεται στη συλλογή του μουσείου από το 1983, έγκειται στο γεγονός, ότι στο πίσω και το μπροστινό μέρος του καμβά υπάρχουν δύο πορτρέτα γυναικών, προσανατολισμένα σε αντίθετες κατευθύνσεις. Η απόδοση ενός από τα γυναικεία μοντέλα του Modigliani, της φίλης του Μοντ Αμπραντές εμφανίζεται στη μία πλευρά, ενώ η εικόνα μιας γυναίκας χωρίς πουκάμισο εμφανίζεται ανάποδα στην άλλη.

Αριστερά το έργο του Μοντιλιάνι «Γυμνή με ένα καπέλο» και δεξιά τα σχέδια ενός προσώπου, κάτω από τον πίνακα
Αριστερά το έργο του Μοντιλιάνι «Γυμνή με ένα καπέλο» και δεξιά τα σχέδια ενός προσώπου, κάτω από τον πίνακα

Ένα ζευγάρι μάτια

Οι υπόνοιες υπήρχαν ωστόσο, εδώ και περισσότερο από μια δεκαετία, όταν ο επιμελητής του μουσείου εντόπισε ένα ζευγάρι μάτια (!) που φαίνονταν κάτω από τα ρούχα της Αμπραντές στο πορτρέτο. Τώρα η μελέτη αποκάλυψε ότι η εικόνα, μαζί με δύο ακόμη άλλες  είχαν ζωγραφιστεί διαδοχικά η μία  πάνω στην  άλλη, πίσω από το αρχικό έργο.

Πριν πεθάνει, το 1920 σε ηλικία μόλις 35 ετών ο Μοντιλιάνι είχε ενταχθεί στους κύκλους των μποέμ της Γαλλίας. Έγινε γνωστός για την απόδοση γυμνών μοντέλων με επιμήκη άκρα και χαρακτηριστικά προσώπου, αναμειγνύοντας στυλ από την αφρικανική και την ελληνική τέχνη.

Η μελέτη σήμερα του έργου έγινε με αφορμή την έκθεση, που θα είναι αφιερωμένη στον Μοντιλιάνι και θα ανοίξει τον Οκτώβριο στη Συλλογή του Ιδρύματος Μπαρνς στη Φιλαδέλφεια  των ΗΠΑ.

Αμεντέο Μοντιλιάνι
Αμεντέο Μοντιλιάνι

Η κρυμμένη αυτοπροσωπογραφία

Στην Εθνική Πινακοθήκη της Σκωτίας εξάλλου, η ακτινογραφία στον πίνακα του Βίνσεντ βαν Γκογκ «Κεφάλι μιας χωρικής», έργο του 1885 αποκάλυψε έναν πραγματικό θησαυρό, αφού στην άλλη πλευρά του καμβά εντοπίσθηκε η αυτοπροσωπογραφία του. Βρισκόταν εκεί για 137 χρόνια, χωρίς κανείς να το ξέρει, αφού ο ζωγράφος έτσι είχε αποφασίσει.

Η εικόνα δείχνει έναν γενειοφόρο άνδρα, που φορά καπέλο με γείσο, έχοντας κι ένα μαντήλι στο λαιμό. Είναι δηλαδή παρόμοια με την πασίγνωστή αυτοπροσωπογραφία του Βαν Γκογκ με γκρίζο τσόχινο καπέλο, έργο που ολοκληρώθηκε το 1888.

Το έργο του Βαν Γκόγκ και η αυτοπροσωπογραφία του στο πίσω μέρος
Το έργο του Βαν Γκογκ και η αυτοπροσωπογραφία του στο πίσω μέρος

Οι ειδικοί πάντως θεωρούν, ότι αυτή η αυτοπροσωπογραφία είναι ένα πρώιμο έργο του από την περίοδο, που άρχισε να εξερευνά το είδος. Είναι πολύ δύσκολο ωστόσο να διαχωρισθούν τα δύο θέματα, αν και όχι αδύνατο ασφαλώς, με την ύπαρξη σήμερα πολύ προηγμένων μεθόδων. Το ζήτημα από την άλλη μπορεί να είναι και ιδεολογικό, με τη έννοια, ότι ο μεγάλος ολλανδός ζωγράφος, που αυτοκτόνησε το 1890, λόγω σοβαρών ψυχολογικών προβλημάτων σε ηλικία 37 ετών, αυτό το έργο θέλησε να δημιουργήσει. Το «Κεφάλι μας χωρικής». Έτσι μια επέμβαση διαχωρισμού θα ήταν σαν ιεροσυλία.

Το έργο θα παρουσιαστεί στην έκθεση «Μια γεύση από Ιμπρεσιονισμό» στην Ακαδημία Σκωτίας στο Εδιμβούργο, στο τέλος του μήνα. Κι εκεί οι επισκέπτες θα έχουν την δυνατότητα να δουν και την αυτοπροσωπογραφία, χάρις σε ένα ειδικά κατασκευασμένο φωτοκιβώτιο.

Διαβάστε επίσης:

Μπλακ τζακ και Πικάσο: Η νέα τάση στα καζίνο

Και όμως η Γη γυρίζει! Οι ιδιοφυΐες που άλλαξαν τον κόσμο σε δημοπρασία