Μνημείο ιστορίας: Παραδίδεται το σπίτι του Μακεδονομάχου Παύλου Μελά

Παραδίδεται σήμερα το βράδυ, 13 Οκτωβρίου 2020

Μνημείο ζωντανής ιστορίας, ώστε οι νεότεροι να γνωρίσουν τον Παύλο Μελά και τη δράση του στον Μακεδονικό Αγώνα, για τον οποίο έδωσε και τη ζωή του, είναι πλέον το σπίτι του στην Κηφισιά, που, αποκατεστημένο ως την τελευταία του λεπτομέρεια, παρουσιάζεται απόψε το βράδυ σε εκδήλωση, στην οποία θα παραστεί η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, κυρία Κατερίνα Σακελλαροπούλου.

Πρόκειται για την εξοχική κατοικία του Μελά, ο οποίος πέρασε εκεί τα τελευταία εννιά καλοκαίρια της ζωής του -την εποχή που η Κηφισιά αποτελούσε δημοφιλές παραθεριστικό προάστιο- και από την οποία είχε φύγει με κάθε μυστικότητα τον Ιούλιο του 1904 για να μην επιστρέψει ποτέ.

Ήταν μόλις 34 χρονών. Σήμερα, μάλιστα, συμπληρώνονται 116 χρόνια από τον θάνατό του, στις 13 Οκτωβρίου του 1904, στο χωριό Στάτιστα -σήμερα Μελάς- από πυρά οθωμανικού αποσπάσματος, αν και οι ακριβείς συνθήκες παραμένουν  αδιευκρίνιστες.

Το σπίτι ανήκε στην κυρία Ναταλία Ιωαννίδη, απόγονο του Παύλου Μελά, συγκεκριμένα εγγονή του από την κόρη του, Ζωή Μελά. Η κυρία Ιωαννίδη το δώρισε στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας και, μετά την αποκατάστασή του από τις υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού, παραχωρείται στη Σχολή Ευελπίδων, από την οποία είχε αποφοιτήσει και ο ίδιος.

Να σημειωθεί, εξάλλου, ότι πολύτιμη υπήρξε η δωρεά της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας Δράμας «Κύκλωψ», που κάλυψε με χορηγία της το κόστος των εργασιών αποκατάστασής του.

Το υπάρχον φωτογραφικό υλικό, αλλά και οι μαρτυρίες της κυρίας Ιωαννίδη ήταν αρκετά για την ολοκλήρωση του έργου. Η ίδια, άλλωστε, ζει δίπλα ακριβώς από την ιστορική οικία κι από το παράθυρο της τραπεζαρίας της βλέπει κατευθείαν στον κήπο του.

Όλα αυτά τα χρόνια, που το σπίτι ρήμαζε, μπορούσε να παρακολουθεί με πόνο τη φθορά του, όπως έλεγε η ίδια. Γιατί δεν ήταν μόνον το σπίτι του Παύλου Μελά αυτό, ήταν και της μητέρας της και δικό της. «Οι γονείς μου παντρεύτηκαν εδώ. Η μητέρα μου, που δεν ήταν διόλου κοκέτα, αισθανόταν δυστυχής με το νυφικό και επιπλέον έφθασε και ο παπάς μεθυσμένος… Αλλά με συγκινούν και φωτογραφίες, στις οποίες αναγνωρίζω αντικείμενα και οικογενειακά κειμήλια που έχω ακόμη στο δικό μου σπίτι. Όπως η καρέκλα που κάθεται ο Παύλος Μελάς σε μια πολύ γνωστή φωτογραφία του. Είναι μία από αυτές που έχουμε εδώ τώρα», έλεγε πριν μερικά χρόνια σε συνέντευξή της στη γράφουσα, η ίδια.

Το αρχειακό υλικό, ωστόσο, που σχετίζεται με τη δράση του Παύλου Μελά έχει κατατεθεί από χρόνια στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα στη Θεσσαλονίκη και στο Μουσείο Μπενάκη από την ίδια τη Ναταλία Μελά αρχικά και στην συνέχεια από την κόρη της Ζωή Ιωαννίδη και τις εγγονές της, Ναταλία Ιωαννίδη και τη γλύπτρια Ναταλία Μελά, που απεβίωσε πέρυσι.

Η οικία Μελά βρίσκεται στην οδό Τατοΐου, κοντά στο σταθμό του τρένου της Κηφισιάς και είχε κηρυχθεί διατηρητέα από το 1982. Χρειάστηκε, όμως, να περάσουν σχεδόν σαράντα χρόνια, ώστε τελικά να διασωθεί. Εδώ έζησε ο Παύλος Μελάς με την σύζυγό του, Ναταλία, το γένος Δραγούμη και τα δύο τους παιδιά, τον Μιχαήλ και την Ζωή, από το 1895. Τόσο το σπίτι, όσο και όλη η οικογένεια απεικονίζονται μέσα από φωτογραφίες της εποχής σε στιγμές ευτυχίας και ξεγνοιασιάς.

«Ήταν πολύ ερωτευμένοι όταν παντρεύτηκαν», είχε προσθέσει η κυρία Ιωαννίδη σ΄ εκείνη την συνέντευξη. «Μας είχε διηγηθεί η γιαγιά μου ότι, ενώ ήταν στο τρένο της Κηφισιάς πηγαίνοντας προς Αθήνα -συνοδευόμενη πάντα- είδε ξαφνικά έναν ιππέα μέσα στην ερημιά, που κάλπαζε παράλληλα με το τρένο, δίπλα στο βαγόνι της, επί ώρα. Και αμέσως κατάλαβε ποιος ήταν, παρ’ όλο που εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν ευκαιρίες για να μιλήσουν. Μετά, πήγε ο πατέρας του, ο Μιχαήλ Μελάς, στον Στέφανο Δραγούμη και ζήτησε την κόρη του».

Αλλά και τα σχέδια του σπιτιού είχε κάνει ο Μελάς, ορίζοντας και το δωμάτιο για το καθένα μέλος της οικογένειας. Πρόκειται για ένα μονώροφο κτίσμα, υπερυψωμένο ελαφρά από το έδαφος, για να του εξασφαλίζεται η στεγανότητα, ενώ η οροφή του είναι με κεραμίδια. Ούτε 200 τ.μ. στο σύνολο, έχει ένα μεγάλο καθιστικό με τζάκι -το οποίο είχε κλαπεί μεταξύ άλλων- ενώ τα δωμάτια, που έχουν και οροφογραφίες, διατάσσονται αριστερά- δεξιά.

Τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία του, ωστόσο, είναι τα ξύλινα, διάτρητα διακοσμητικά, που κοσμούν την κύρια όψη του. Σύμφωνα με την μελέτη, μάλιστα, που έγινε για την αρχιτεκτονική του, προκύπτει ότι πρόκειται για ένα στυλ που είχε διαδοθεί κάποια εποχή μέσα από πολλές έντυπες εκδόσεις που κυκλοφόρησαν ευρέως σε Ευρώπη και Αμερική.

Εντυπωσιακά είναι και τα χρώματά του, που αναδεικνύονται πλέον εξαιρετικά: Ώχρα για τους τοίχους και την ξυλόγλυπτη διακόσμηση, χοντροκόκκινο για τη βεράντα, κυπαρισσί για τα παράθυρα και την πόρτα.

Να σημειωθεί ότι η σημερινή τελετή αποκατάστασης της Οικίας Μελά και η λειτουργία της ως Εθνικού Μνημείου θα μεταδοθεί σε απευθείας σύνδεση στις 8.30 το βράδυ από τη Διεύθυνση Ενημέρωσης του ΥΠΕΘΑ, μέσα από την ιστοσελίδα www.mod.mil.gr, στο κανάλι του υπουργείου στο YouTube και στα κοινωνικά δίκτυα.