Μύκονος: Όσοι λατρεύουν να την μισούν ας σηκώσουν το χέρι

Μπάνιο, ηλιοθεραπεία, δροσιά με τους ανεμιστήρες στην μεσημεριάτικη σιέστα, βραδινή βόλτα στα στενά δρομάκια, πολλές καλησπέρες σε ντόπιους και μη, καλό φαγητό στην ταβέρνα, μεγάλες παρέες, μικροί έρωτες, οι γνωστοί που θα έρθουν αύριο με το καράβι από τον Πειραιά -λέτε να ‘ρθει κι ο Ωνάσης με τη «Χριστίνα»; – τα παιδιά που πρέπει να κοιμηθούν νωρίς, μια νέα παραλία για να ανακαλύψουμε αύριο… Το λευκό των μικρών σπιτιών να εναλλάσσεται με τις ξερολιθιές, τα περιβολάκια και τους μικρούς αγρούς, οι ανεμόμυλοι στα ψηλώματα, τα εκκλησάκια όλο τριγύρω, το γαλάζιο τ’ ουρανού να μπλέκει μ΄ εκείνο της θάλασσας κι απέναντι η Δήλος να προσκαλεί.

Ελληνικό καλοκαίρι α’

Μπάνιο, ηλιοθεραπεία, ποτά και χορός. Μουσική στη διαπασών. Κορμιά καλογυαλισμένα και αραδιασμένα στις ξαπλώστρες –υπαίθρια δωμάτια με ουρανό και κουρτίνες- εξωφρενικές παρουσίες, αδιανόητες τιμές, η χλιδή κόντρα στην αισθητική, βίλες εκατομμυρίων και κότερα επίσης, ξεφάντωμα ως το πρωί –πότε θα ΄ρθει ο Ρέμος;- κοσμοπολιτισμός και υπερβολή, η χυδαία προκλητικότητα, οι κάσες με τις σαμπάνιες, ο πληρωμένος έρωτας, όλες οι φυλές του κόσμου, ειδικά εσχάτως η αραβική με τα άπειρα πετροδόλαρα, διεθνείς σταρ, αμφιλεγόμενοι ή όχι δεν έχει σημασία. Το νησί δεν έχει σε τίποτε να ζηλέψει την Ίμπιζα και το Κάπρι.

Ελληνικό καλοκαίρι β΄

Το «άλλο» νησί

Το 1958 ο Γιάννης Μαρής γράφει το μυθιστόρημά του «Έγκλημα στη Μύκονο». Η βασική πλοκή του διαδραματίζεται στο ξενοδοχείο «Λητώ», που ξεχώριζε από τα άλλα εκείνη την εποχή αλλά οι αναγνώστες ταξιδεύουν μαζί του και στον Άγιο Στέφανο, την Αλευκάντρα, την Παραπορτιανή, τη Μεγάλη Άμμο, την Άνω Μερά.

Η Μύκονος είναι ήδη τόπος προορισμού για αριστοκράτες και γαλαζοαίματους, για Έλληνες και ξένους μεγιστάνες, για διανοούμενους και καλλιτέχνες. Από εδώ δεν πέρασε και ο Καζαντζάκης; Πάνε χρόνια τώρα, κοντά ένας αιώνας!

Μέσα σ’ αυτό το διάστημα τα πάντα έχουν αλλάξει. Κανείς δεν θα απαιτούσε να παραμείνει η Μύκονος κι όλα τα άλλα νησάκια σε μια ειδυλλιακή, αλλά και πρωτόγονη κατάσταση, ως απολίθωμα ή ως σκηνικό χωρίς ζωή.

Και κανέναν δεν μπορείς να καταδικάσεις να αρνηθεί την πρόοδο στο όνομα μιας νοσταλγικής εικόνας εκτός σημερινής πραγματικότητας. Αν αυτή η εξέλιξη ωστόσο, θεωρείται, ότι έχει ξεπεράσει στα αποδεκτά όρια είναι ένα άλλο ζήτημα.

Αν το ασυγκράτητο κυνήγι του κέρδους έχει αλλοιώσει το χαρακτήρα του νησιού κι έχει υποτάξει τα ιδιαίτερα στοιχεία. που το έκαναν ξεχωριστό μπορεί να είναι κι ένα τίμημα, που έπρεπε να καταβληθεί.

Σήμερα η Μύκονος είναι ένα άλλο νησί. Το κατ΄ εξοχήν «άλλο» νησί της Ελλάδας -χαρακτηρίζεται και ως κρατίδιο μέσα στη χώρα- πολυεθνικό και πολύγλωσσο, με δική του ταυτότητα, αναπτυγμένη οικονομία με πολλές ξένες επιχειρήσεις – επενδύσεις, τον πλούτο να ρέει άφθονος, παρ΄ότι μάλλον δεν μπορούν όλοι οι κάτοικοι να γίνουν κοινωνοί του και… απαγορευτικό για τους περισσότερους Έλληνες. Ελέω κόστους ασφαλώς. Πώς φθάσαμε όμως ως εδώ;

Οι πρωτοπόροι

«Επειδή το λιμάνι είναι πολύ ανοικτό και το πιάνουν οι βοριάδες, αγκυροβολήσαμε σ’ έναν κοντινό του κολπίσκο. Από το σημείο όμως εκείνο ως τη Χώρα ήταν αρκετός δρόμος και τον κάναμε βέβαια περπατώντας. Η Χώρα είναι πολύ όμορφη…». Καλοκαίρι του 1845 ο προσωπικός ιερέας της βασίλισσας Αμαλίας και θεολόγος Άσμους Χάινριχ Φρίντριχ Λυτ μετά της συζύγου του Χριστιάνας ταξιδεύουν στα νησιά με το βασιλικό σκάφος «Λέων». Στο ημερολόγιό της η Δανή Χριστιάνα καταγράφει όλο το ταξίδι, μιλώντας και για την Μύκονο.

Τριάντα χρόνια αργότερα, το 1873 αρχίζει ανασκαφές στη Δήλο η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή κι όπως είναι φυσικό οι Γάλλοι αρχαιολόγοι γνωρίζουν και την Μύκονο, όπου η ανθρώπινη εγκατάσταση έχει αρχίσει από την Νεολιθική εποχή. Η ακατοίκητη Δήλος θα αποτελέσει έκτοτε τόπο προορισμού, τουλάχιστον ως την εποχή της μεγάλης τουριστικής έξαρσης, όταν οι επισκέπτες θα έχουν πλέον άλλα ενδιαφέροντα στις διακοπές τους.

«Σπάνια χάρηκα τόσο βαθιά όσο τη στιγμή που αντίκρισα τη μικρή πολιτεία, κάτασπρη, χιονάτη, με τις ασβεστωμένες ίσες ταράτσες, λάμποντας, σαν πολιτεία φεγγαριού, απάνου από μια θάλασσα σκούρα γαλάζια και πράσινη», γράφει στη σύζυγό του Ελένη, η Νίκος Κατζαντζάκης που έφθασε στο νησί στις 11 Αυγούστου του 1925. Η Μύκονος άλλωστε ήταν ένας από τους τόπους που επισκέφθηκε και περιέλαβε τις ταξιδιωτικές εντυπώσεις του με τίτλο «Ταξιδεύοντας». Κάποιοι συγγραφείς και καλλιτέχνες είχαν ήδη επισκεφθεί το νησί.

Λίγο αργότερα το 1933 κυκλοφορούν τα «Μυκονιάτικα Χρονικά» μια δεκαπενθήμερη εφημερίδα με εκδότη τον Ιωάννη Μπόνη, που ήταν φίλος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, του Παύλου Νιρβάνα και του Ζαχαρία Παπαντωνίου ενώ μεταξύ των αρθρογράφων είναι και η λογοτέχνης Μέλπω Αξιώτη. Δεύτερη εφημερίδα, η «Μύκονος» κυκλοφορεί τον επόμενο χρόνο και παράλληλα η Σχολή Καλών Τεχνών ιδρύει παράρτημα στο νησί υπό την επίβλεψη του διευθυντή της, γλύπτη Κώστα Δημητριάδη.

Αναγγελία αφίξεων

Οι μυκονιάτικες εφημερίδες ενημερώνουν και για τις αφίξεις, όπως αυτές του 1935, όταν αναφέρεται ότι «Το Σάββατο του Λαζάρου θα φθάσουν στη Μύκονο δύο Καραβάνια από ξένους περιηγητές. Το “Κραλίτσα Μαρία” με 250 Βέλγους και το “Πατρίς” με 100 Γάλλους του Συλλόγου “Οι φίλοι του Λούβρου”. Την επίσκεψη στο Μουσείο θα αναλάβει η τοπική Επιτροπή Τουρισμού».

Στη δεκαετία του ΄30 υπήρχαν στη Μύκονο περισσότερα από 400 εξωκκλήσια, η προμήθεια νερού γινόταν με φρέατα, ηλεκτρικό δεν υπήρχε φυσικά και οι διαδρομές γίνονταν με τα γαϊδουράκια. Είχε νέους και ωραίους επισκέπτες όμως, όπως ο Δημήτρης Χορν, μόλις 18 χρόνων τότε και η ένα χρόνο μεγαλύτερή του Μελίνα Μερκούρη.

Η φήμη του νησιού αρχίζει να ταξιδεύει στους κύκλους της αριστοκρατίας, τα κότερα φθάνουν το ένα μετά το άλλο -ακόμη κι αν η αποβίβαση είναι δύσκολη- κι ανάμεσά τους το 1939 το σκάφος του Παύλου, διαδόχου τότε, και της Φρειδερίκης μαζί με τον δούκα και τη δούκισσα του Κεντ. Για την ακρίβεια είναι η πριγκίπισσα Μαρίνα της Ελλάδας, η οποία είχε παντρευτεί τον πρίγκιπα Γεώργιο, γιο του τότε βασιλιά της Βρετανίας.

Πολιτικοί και γαλαζοαίματοι

Ο πόλεμος θα σταματήσει τα πάντα για μερικά χρόνια αλλά η Μύκονος δεν ξεχνιέται εύκολα. Το 1947 μια αθηναϊκή παρέα νέων κάνει τις διακοπές της στο νησί κι ανάμεσά τους βρίσκεται η όμορφη Μαρίκα Γιαννούκου. Για χάρη της ο νεαρός βουλευτής από τα Χανιά Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ταξιδεύει συχνά για να την δει, έστω και για λίγες ώρες… «Από το καλοκαίρι του 1948 μπήκε στη ζωή μου ένα στοιχείο πολύτιμο, που μου χαρίζει σταθερά μια χαρά ανεκτίμητη: η Μύκονος», όπως γράφει και ο Μ. Καραγάτσης.

Από τη δεκαετία του ΄50 όμως η ιστορία της Μυκόνου παίρνει φόρα. Οι επισκέψεις των διασήμων της εποχής, κυρίως των ισχυρών του χρήματος αλλά και της τέχνης και των κοσμικών βεβαίως είναι αυτές, που φτιάχνουν σταθερά το μύθο γύρω από το νησί, που αρχίζει να τονώνεται και οικονομικά.

Η Μυκονιάτισσα Άννα Βέλτσου διοργάνωνε πάρτι που άφησαν εποχή, ενώ ο Ζάχος Χατζηφωτίου από τους πρώτους που «ανακάλυψαν» τη Μύκονο έχει καταγράψει τους πάντες, όσοι πέρασαν από το νησί. Η Μελίνα είναι σταθερή επισκέπτρια, το ίδιο και ο Χορν με τη σύζυγό του Άννα Γουλανδρή, η Ελένη Βλάχου, οι οικογένειες Εμπειρίκου, Μελά, Κετσέα, Γρυπάρη, Λεβίδη κ.ά.

Το 1954 η Φρειδερίκη οργανώνει μία κρουαζιέρα στα ελληνικά νησιά με το ατμόπλοιο «Αγαμέμνων» του Νομικού και με επιβάτες, μέλη βασιλικών οικογενειών της Ευρώπης προκειμένου να συναφθούν συνοικέσια. Ανεξαρτήτως αυτών όμως η τόνωση του ελληνικού τουρισμού, παρά το κόστος της κρουαζιέρας ήταν σπουδαία.

Οι γαλαζοαίματοι, που εντυπωσιάζονται από την ομορφιά και τη γραφικότητα της Μυκόνου δεν είχαν συναντήσει τότε τον περίφημο Πέτρο, ο οποίος βρέθηκε από έναν ψαρά τον επόμενο χρόνο, τραυματισμένος. Ο πελεκάνος θα γιατρευτεί και θα γίνει η μασκότ του νησιού, και όλοι θα θέλουν να φωτογραφηθούν μαζί του, προσθέτοντας ένα ακόμη σουβενίρ στα ταξίδια τους.

Η νέα ταυτότητα

Στην δεκαετία του ΄60 το νησί είναι πια δηλωμένα κοσμικό, με την μεγάλη ώθηση στον τουρισμό του να γίνεται από τον Αλέξανδρο Ωνάση που κατασκευάζει αεροδρόμιο. Εκείνος φθάνει με το κότερό του, όπου φιλοξενεί την Τζάκι Κένεντι σ’ εκείνη την περίφημη κρουαζιέρα ενώ με το δικό του σκάφος πλέει στα νερά της Μυκόνου και ο μέγας αντίπαλός του Σταύρος Νιάρχος, επίσης με διάσημους καλεσμένους του.

Λάτρης της Μυκόνου, χωρίς όμως να έχει καμία σχέση με την κοσμική ζωή της ήταν βέβαια και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Ένα μήνα διακοπών περνούσε στο νησί αλλά σχεδόν δεν τον έβλεπε κανείς, αφού η ξεκούραση και η ηρεμία ήταν πρωταρχικά γι’ αυτόν. Ούτε έμενε στα πολυτελή ξενοδοχεία που είχαν αρχίσει ήδη να γίνονται, παρά στο μικρό ξενοδοχείο του γραμματέα του, Θεόδωρου Χαριτόπουλου, είτε στο σπίτι του εκδότη του «Φωτός» Θεόδωρου Νικολαΐδη στον Ορνό.

Τα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια, τα μπαρ, ντίσκο και κάθε είδους υποδομή αρχίζουν πλέον να κτίζονται μανιωδώς, ενώ τα πρώτα στέκια αποκτούν διεθνή φήμη.

Είναι οι «9 Μούσες», του Κώστα Ζουγανέλη, η πρώτη ντίσκο της Μυκόνου, είναι στη συνέχεια το «Remezzo» του Μάκη Ζουγανέλη και το 1968 το «Pierro’s», το gay bar με τα ξέφρενα drag shows.

Η σεξουαλική απελευθέρωση αρχίζει να ταυτίζεται με τη Μύκονο, κι είναι ένα στοιχεία που δεν θα την εγκαταλείψει έκτοτε, ποτέ.

Στα ΄70 και στα΄80 το νησί πια εκτοξεύεται. Μάρλον Μπράντο, Γκρέις Κέλι, Ρίτσαρντ Μπάρτον, Μαρία Κάλλας, Λιζ Τέιλορ, Μπάρμπαρα Στρέιζαντ Σαλβαδόρ Νταλί, Σοράγια, Ρίτα Χέιγουρθ, Σάχης της Περσίας, Άντονι Κουίν, Πολ Νιούμαν ανάμεσα στους επισκέπτες και ο κατάλογος να μην έχει τελειωμό: Ιβ Σεν Λοράν, Τιερί Μαγκλέρ, Τζιανφράνκο Φερέ, Βαλεντίνο , Ζακλίν Μπισέ, Γιόκο Ονο, Ζαν-Πολ Γκοτιέ Τζιάνι Ανιέλι, Γεχούντι Μενουχίν, Μωρίς Μπεζάρ, η Μαντόνα φυσικά κι άλλοι κι άλλοι… Όπως ο Τζορτζ Μπους και ο Μπιλ Κλίντον για παράδειγμα.

Πίσω στα 1937, όταν η Μύκονος έχει τους πρώτους επισκέπτες της και αρχίζει να δημιουργείται μία εντελώς στοιχειώδης υποδομή φθάνει στην Αθήνα η αναφορά, ότι το νησί «κατεκαλύφθη από διαφημιστικάς επιγραφάς»! Πανικός.

Η εικόνα του νησιού, η ομορφιά του, η ιδιαιτερότητά του έπρεπε να διαφυλαχθούν οπωσδήποτε. Και έτσι έγινε. Εκστρατεία καθαρισμού και αποκαθήλωσης των επιγραφών πραγματοποιήθηκε από ειδικό συνεργείο «δια να σωθή η λευκότης της Μυκόνου», όπως αναφέρθηκε αρμοδίως. Σήμερα ποιος μεριμνά άραγε;