Μιχαήλ Άγγελος: Το σονέτο της… απέχθειας για το έργο στην Καπέλα Σιξτίνα

«Μέχρι να δείτε την Καπέλα Σιξτίνα, δεν μπορείτε να έχετε επαρκή αντίληψη για το τι είναι ικανός να επιτύχει ο άνθρωπος», είχε γράψει ο Γκαίτε, αλλά ο βασικός δημιουργός της είχε αντίθετη άποψη: «Το στομάχι μου είναι στριμωγμένο κάτω από το πηγούνι μου, ο εγκέφαλός μου συνθλίβεται σε μια κάσα, το στήθος μου στρίβει σαν της άρπυιας και το πινέλο μου στάζει μπογιά πάνω στο πρόσωπό μου…», έγραφε. Ενώ  παρ’ ότι ζωγράφισε ένα από τα σπουδαιότερα έργα τέχνης στον κόσμο δεν θεωρούσε καν τον εαυτό του ζωγράφο: «Δεν είμαι στο σωστό μέρος — δεν είμαι ζωγράφος», επέμενε.

Ο Μιχαήλ Άγγελος βεβαίως όλα αυτά, ο κορυφαίος δημιουργός της Αναγέννησης, το έργο του οποίου όμως, στην Καπέλα Σιξτίνα υπήρξε γι’ αυτόν οδυνηρή περιπέτεια. Γιατί μπορεί να απαθανατίσθηκε και ο ίδιος σε αυτό -όπως θέλουν κάποιοι-  ωστόσο το σώμα του υπέστη τα πάνδεινα για να το ολοκληρώσει. Απόδειξη, ότι του κληροδότησε δια βίου σωματικό πόνο.

Αυτά τα προβλήματα παρουσίαζε ο ίδιος σε ένα τραγικο-κωμικό σονέτο,  που έστειλε στον στενό φίλο του Τζιοβάνι ντα Πιστόια το 1509 εκνευρισμένος από τη δουλειά που είχε αναλάβει και  παραπονούμενος για όσα τον ταλαιπωρούσαν, εξαιτίας της δοκιμασίας του στο παρεκκλήσι του Βατικανού.

Τα σωματικά προβλήματα

Στο ποίημα ο Μιχαήλ Άγγελος περιγράφει γλαφυρά πάντως, πώς η σύσπαση του σώματός του για να ολοκληρώσει έργο, του προκάλεσε πρήξιμο στον λαιμό και αφύσικη κάμψη της σπονδυλικής στήλης ενώ οι μύες του έγιναν άκαμπτοι και ατροφικοί.

Και πιο συγκεκριμένα, όπως έγραφε, είχε αποκτήσει βρογχοκήλη, η σπονδυλική του στήλη είχε στραβώσει, ο στήθος του ήταν σφιγμένο και στριμμένο, οι μηροί του έπασχαν συνεχώς από κράμπες και τα οπίσθιά του πονούσαν από την καταπόνηση.

Αρκεί να φανταστεί κανείς άλλωστε, ότι επί τέσσερα χρόνια και για ατελείωτες ώρες την ημέρα στεκόταν όρθιος πάνω σε μία επισφαλή σκαλωσιά, ύψους  μεγαλύτερου των 18 μέτρων, με το κεφάλι γερμένο προς τα πίσω και το ένα χέρι τεντωμένο ψηλά, κρατώντας το πινέλο, προκειμένου να ζωγραφίσει την οροφή το παρεκκλησίου.

Σε μια έκταση πάνω από 1200 τετραγωνικά μέτρα όλα αυτά κι ενώ «Το πινέλο μου / από πάνω μου όλη την ώρα, κυλάει  μπογιά / οπότε το πρόσωπό μου κάνει ένα ωραίο έδαφος για περιττώματα!», όπως γράφει.

Και προς επίρρωση του ποιήματος από τον ντα Πιστόια είχε ζωγραφίσει στο περιθώριο έναν άνδρα –τον εαυτό του-, μία καρικατούρα για την ακρίβεια, που έχοντας τα πόδια ελαφρώς σταυρωμένα, ζωγράφιζε όρθιος και με το χέρι τεντωμένο στο ταβάνι, ένα μάλλον τρομακτικό πρόσωπο…

Οι τριακόσιες μορφές

Η πίεση εξάλλου, που δεχόταν, ήταν τόσο μεγάλη, που είχε αρχίσει να έχει αμφιβολίες, κατά πόσον, με τέτοια αφύσικη θέση, θα μπορούσε να είναι καλή η ζωγραφική του. «Ο πίνακας είναι νεκρός», δεν δίστασε να γράψει, κατόπιν αυτού.

Είναι γνωστό ωστόσο, ότι ο Μιχαήλ Άγγελος θεωρούσε τον εαυτό του γλύπτη και όχι ζωγράφο. Κι όταν ο πάπας Ιούλιος Β΄ είχε ζητήσει από τον 33χρονο τότε καλλιτέχνη να ζωγραφίσει την οροφή του παρεκκλησίου, εκείνος  ήταν ήδη απασχολημένος με τον μαρμάρινο τάφο του ποντίφικα ενώ δεν είχε ολοκληρώσει ποτέ του μία νωπογραφία.

Ως τη στιγμή της ανάθεσης πάντως, η οροφή της Καπέλα Σιξτίνα περιελάμβανε μία ζωγραφική απομίμηση έναστρου ουρανού αλλά όταν ο πάπας πρότεινε στον Μιχαήλ Άγγελο να προσθέσει τις μορφές των Δώδεκα Αποστόλων εκείνος θεώρησε, ότι το αποτέλεσμα θα ήταν πολύ φτωχό.

Αντιπρότεινε έτσι, την απεικόνιση θρησκευτικών σκηνών από την Γένεση, την Ιστορία του Νώε, τη Δευτέρα Παρουσία και διάφορα βιβλικά και μη πρόσωπα, με αποτέλεσμα να έχει ζωγραφίσει τελικά περισσότερες από 300 μορφές.

Κάποιες από αυτές μάλιστα, προέρχονταν από την αρχαία ελληνική και τη ρωμαϊκή εποχή, όπως οι Σίβυλλες, κάτι που σχολιάστηκε πολύ αρνητικά.

Αν και η γνωστότερη φυσικά, μεγαλειώδης στη σύλληψη, στα μηνύματα και στην εκτέλεση, κεντρική στον θόλο του παρεκκλησίου είναι η Δημιουργία του Αδάμ, με τον θεό να τείνει το χέρι για να δώσει στον άνθρωπο ζωή.

Παρ’ όλα αυτά και παρ’ ότι άρνηση σε έναν πάπα όμως, ήταν κάτι αδύνατο στην Ευρώπη του 16ου αιώνα ο Μιχαήλ Άγγελος προσπάθησε δύο φορές κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης του έργου να απαλλαγεί από αυτό.

Την πρώτη το 1508 και την δεύτερη το 1509, διαμαρτυρόμενος για την μούχλα, που είχε καταστρέψει μήνες εργασίας. Την ίδια εποχή, που έγραφε στο σονέτο του: «…έχουν κολλήσει οι σκέψεις μου… Υπερασπίσου το έργο για μένα, Τζιοβάνι, προστάτεψε την τιμή μου. Δεν είμαι στο σωστό μέρος — δεν είμαι ζωγράφος»…

Διαβάστε επίσης:

Nelly’s, η φωτογράφος που έγραψε ιστορία – Ένα πορτρέτο – έκθεση

Τα «άλλα» μουσεία του κόσμου – Κρασιά, βιντεοπαιχνίδια, ρομπότ και αστέρια

Η «ιπποτική» Ρόδος και η ιταλική Κατοχή – Η πολιτική εικονογραφία του νησιού