Μια μαρμάρινη Ωραία Ελένη και μια σπουδαία υπογραφή – Αντόνιο Κανόβα για 4,6 εκατ. ευρώ

Η γυναίκα που κίνησε χίλια πλοία. Που έγινε η αφορμή για έναν δεκαετή πόλεμο στον οποίο πολλοί αναδείχθηκαν ήρωες αλλά ακόμη περισσότεροι έχασαν τη ζωή τους. Η γυναίκα που για χάρη της έπεσαν τα τείχη της απόρθητης Τροίας.  Και που το όνομά της έγινε μύθος, συνώνυμο του υπέρτατου κάλλους, έτσι που να μνημονεύεται εδώ και χιλιετίες στην ιστορία, τη λογοτεχνία, τις τέχνες. Πώς ήταν στην πραγματικότητα η Ωραία Ελένη δεν θα το μάθουμε ποτέ. Οι καλλιτέχνες κάθε εποχής την απέδωσαν σύμφωνα με τα πρότυπά της. Σίγουρα όμως, έβαλαν όλη τους την τέχνη.

Απόδειξη, ο μεγάλος ιταλός γλύπτης Αντόνιο Κανόβα, ο σημαντικότερος του Νεοκλασικισμού στη γλυπτική, που δημιούργησε ένα πραγματικό αριστούργημα σε μάρμαρο. Με αρχαιοελληνική κατατομή, με βοστρύχους και με ολίγον αυτάρεσκο χαμόγελο, η προτομή τη Ωραίας Ελένης, που βγαίνει σε δημοπρασία σε λίγες μέρες είναι όντως η αποθέωση του Νεοκλασικισμού.

Με εκτίμηση από 2,9 έως 4,6 εκατομμύρια ευρώ το έργο προσφέρεται στις 6 Ιουλίου στον οίκο Christie’s του Λονδίνου κατά τη διάρκεια της Classic Week και είναι η πρώτη φορά που βγαίνει σε δημοπρασία. Άλλωστε αυτή η Ωραία Ελένη ανήκε πάντα στην ίδια οικογένεια ενώ ως σήμερα έχει εκτεθεί μόνον δύο φορές: Το 1997 στο Μουσείο Ashmolean της Οξφόρδης, στο πλαίσιο της έκθεσης «Κανόβα-Ιδανικά πορτρέτα» και παλαιότερα, το 1972 στην Βασιλική Ακαδημία Τεχνών του Λονδίνου στην έκθεση «Η εποχή του Νεοκλασικισμού».

Αλλά και γενικότερα οι δημοπρασίες έργων του Κανόβα είναι σπάνιες, καθώς τα περισσότερα ανήκουν σε μουσεία. Τώρα πάντως προσφέρεται από τους Trustees του Londonderry Heirlooms Settlement.

Ιδανικά πορτρέτα

Ένας από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές της ευρωπαϊκής μαρμαρογλυπτικής υπήρξε άλλωστε, ο Αντόνιο Κανόβα (1757-1822), ένας αδιαμφισβήτητος δεξιοτέχνης τόσο αναφορικά με το συνθετικό του ταλέντο όσο και για την ικανότητά του να μεταφέρει αυτές τις συνθέσεις σε μάρμαρο. Έτσι και το πορτρέτο της Ωραίας Ελένης (1816- 1817), αποτελεί παράδειγμα της δεξιοτεχνίας του καλλιτέχνη να απεικονίζει την εξαιρετική ομορφιά με αξιοσημείωτο ρεαλισμό: ΄Αψογο και λαμπερό δέρμα στο πρόσωπο και λαμπερά μαλλιά, που της προσδίδουν έναν υπέρτατο αέρα διαχρονικής κομψότητας.

Η προτομή της Ελένης της Τροίας αποτελεί μέρος της σειράς «Ideal Heads» του Κανόβα, που δημιουργήθηκε σε μεγάλο βαθμό κατά την τελευταία περίοδο της καριέρας του. Όπως λέει μάλιστα ο Ντόναλντ Τζόνστον, επικεφαλής του τμήματος  Γλυπτικής του Christie’s διεθνώς, το ενδιαφέρον των αγοραστών για την νεοκλασική γλυπτική έχει αυξηθεί τα τελευταία πέντε έως οκτώ χρόνια και ο Κανόβα θεωρείται ευρέως ως ο σημαντικότερος γλύπτης αυτής της περιόδου.

«Πριν από δεκαπέντε χρόνια», λέει ο ίδιος «οι μόνοι άνθρωποι, που ενδιαφέρονταν για τα νεοκλασικά, μαρμάρινα γλυπτά ήταν κυρίως Ευρωπαίοι. Τελευταία όμως το ενδιαφέρον έχει διευρυνθεί σε μια πιο διεθνή βάση, καθώς πλέον αφορά και ανθρώπους στην Άπω Ανατολή. Η πατρότητα και η ιστορία της προτομής εξάλλου, είναι στοιχεία απίστευτα ελκυστικά για στους συλλέκτες αριστουργημάτων καθώς και για τους αγοραστές παλαιών γλυπτών».

Το δώρο

Αν η Ωραία Ελένη όμως, προκάλεσε σκάνδαλο στην εποχή της και ο αποδέκτης της προτομής της έχει θεωρηθεί ιστορικά, ως ένα πολύ αμφιλεγόμενο άτομο. Επρόκειτο για τον ιρλανδικής καταγωγής Ρόμπερτ Στιούαρτ (1769-1822) υποκόμη Κάσελρεϊ (και αργότερα 2ο Μαρκήσιο του Λόντοντερι, διπλωμάτη και υπουργό Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου. Ο εν λόγω άνδρας είχε λάβει ως δώρο την προτομή από τον Κανόβα σε αναγνώριση των προσπαθειών του για να εξασφαλισθεί η επιστροφή έργων τέχνης, που είχαν αφαιρεθεί από την Ιταλία κατά τους Ναπολεόντειους Πολέμους. (Στη συνέχεια πάντως η προτομή πέρασε δια κληρονομίας στους σημερινούς ιδιοκτήτες της).

Πράγματι ο Στιούαρτ βοήθησε μετά τους Πολέμους να επιστραφούν ιταλικά έργα τέχνης, που είχε κατασχέσει ο Ναπολέοντας και τα είχε μεταφέρει στην Γαλλία. Και όπως επισημαίνει Ντόναλντ Τζόνστον «Ο Κανόβα ενήργησε ως διπλωμάτης και ο ίδιος. Αναγνώρισε, ότι ο Κάσελρεϊ είχε συμβάλλει πολύ στην επιστροφή των έργων και ως  ‘‘ευχαριστώ’’ δημιούργησε και του προσέφερε αυτό το πολύ προσωπικό δώρο».

Ένας από τους πιο ισχυρούς πολιτικούς της Βρετανίας στις αρχές του 19ου αιώνα υπήρξε ο Ρόμπερτ Στιούαρτ, με καριέρα πολυτάραχη, που συνοδεύτηκε και από μελανές σελίδες. Κυρίως για τον ρόλο του στην καταστολή της ιρλανδικής εξέγερσης του 1798 αλλά και για τα σκληρά, κατασταλτικά μέτρα που έλαβε, μετά την «Σφαγή του Πίτερλο» (αιματηρή καταστολή διαμαρτυρόμενων εργατών), το 1819.

«Αυτός ο ντροπαλός και όμορφος άνδρας είναι ίσως η πιο μισητή, εγχώρια πολιτική φιγούρα στη σύγχρονη πολιτική ιστορία της Βρετανίας και της Ιρλανδίας», όπως έγραψε ο βιογράφος του. Έχοντας έτσι, υποστεί την κατακραυγή τόσο στην Ιρλανδία όσο και στη Μεγάλη Βρετανία, καταπονημένος και προσωπικά αποκαρδιωμένος αυτοκτόνησε, το 1822 ενώ ήταν στην εξουσία.

Διαβάστε επίσης:

Κλεμμένα αρχαία νομίσματα επαναπατρίζονται από την Αμερική

Έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης: Όταν η ελληνική αρχαιότητα εμπνέει ως σήμερα

Η Αθήνα στο κάδρο – Εικαστικά και κινηματογράφος αποτυπώνουν τη σύγχρονη ιστορία

──────────────────

Εκλογές 2023