Μια κρυφή ματιά στα μοναδικά σπίτια των καλλιτεχνών

Από τον Μονέ ως την Φρίντα Κάλο κι από τον Ροντέν στον Φράνκ Λόιντ Ράιτ

Συμβαίνει σε όλους μας. Ενώ η τηλεδιάσκεψη προχωρεί, το βλέμμα φεύγει σιγά σιγά από τον συνομιλητή και περιπλανιέται στο χώρο. Τι βιβλία υπάρχουν στα ράφια της βιβλιοθήκης; Αυτό το λουλούδι στο βάζο είναι από τον κήπο του; Ωραίος αυτός ο πίνακας. Κι οι τοίχοι, τι χρώμα έχουν;

Δεν πρόκειται για …κατασκοπία. Απλή περιέργεια είναι, καθώς ο ένας μπαίνει στο σπίτι του άλλου, γνωρίζοντας το χώρο του και, εν τέλει, μαθαίνοντας καλύτερα και τον ίδιο. Γιατί τελικά η απομόνωση μπορεί να βγάζει και σε κάτι καλό…

Πώς θα ήταν όμως μια τηλεδιάσκεψη, με την Φρίντα Κάλο αίφνης; Θα μας άφηνε ο Κλωντ Μονέ να μπούμε στην κουζίνα του; Πώς θα νιώθαμε στο γυάλινο σπίτι του Φίλιπ Τζόνσον; Κι όλα αυτά τα αγάλματα στο σπίτι του Ροντέν; Ακόμη και πάνω στο τραπέζι του φαγητού… Πόση ζέστη να έκανε στο σπίτι της Τζόρτζια Ο΄Κηφ;

Απαντήσεις σε τέτοια ερωτήματα μάλλον δύσκολο να πάρουμε. Όμως, μία ματιά στα σπίτια ορισμένων δημιουργών είναι δυνατή. Και πολύτιμη. Γιατί αποδεικνύει ό,τι ισχύει για όλους μας. Ότι ο χώρος όπου περνάμε τη ζωή μας είναι ένας καθρέφτης μας.

Το σπίτι του Κλωντ Μονέ

Το σπίτι του Μονέ είναι οι πίνακές του και οι πίνακές του είναι το σπίτι του. Τόσο ξεκάθαρα. Το καταπράσινο κτήμα του Κλωντ Μονέ (1840 – 1926), που είναι γεμάτο με αμπέλια, είναι τόσο διάσημο για το ποιητικό εσωτερικό του, όσο και για τον υπέροχα διατηρημένο κήπο του και, φυσικά, την περίφημη λίμνη με τα νούφαρα.

Στην κουζίνα, τα χάλκινα σκεύη αστραποβολούν μέσα σε μια θάλασσα από γαλάζια πλακάκια. Και στην τραπεζαρία, το τραπέζι, οι καρέκλες, τα ράφια, ο μπουφές, οι τοίχοι και τα γείσα λούζονται στο κίτρινο του λεμονιού.

Με μεγάλη επιρροή από την ιαπωνική τέχνη, ο Μονέ είχε συγκεντρώσει επίσης 231 ξυλογραφίες και πληθώρα ιαπωνικών έργων ζωγραφικής, πολλά από τα οποία εκτίθενται σε ολόκληρο το σπίτι.

Το κτήμα βρίσκεται στο Ζιβερνύ, ένα χωριό 65 χιλιόμετρα από το Παρίσι και εκεί μετακόμισε ο Μονέ το 1883, όταν πέθανε η γυναίκα του, αφήνοντάς του δύο παιδιά. Εκεί έζησε με την Αλίς Οσεντέ, ερωμένη του από πολλά χρόνια πριν, με την οποία παντρεύτηκαν το 1891.

Το σπίτι και στούντιο της Τζόρτζια Ο’ Κιφ

Ήταν στην δεκαετία του ΄30 που η ζωγράφος Τζόρτζια Ο’ Κιφ (1887 – 6 Μαρτίου 1986), καθώς ταξίδευε στην επαρχία του Νέου Μεξικού, αντίκρισε για πρώτη φορά μια ερημική έκταση σε ένα υψίπεδο στο Αμπικούιου.

Όπως περιέγραφε αργότερα η ίδια, μαγεύτηκε από την τοποθεσία, έτσι που κάθε χρόνο πια να νοικιάζει ένα σπίτι και να περνά κάποιους μήνες εκεί, χειμώνα και άνοιξη. Ώσπου έκτισε το δικό της σπίτι και το 1949, σε ηλικία 61 ετών, αποφάσισε να μετακομίσει οριστικά εκεί.

Στα χρώματα της φύσης τριγύρω, με το ανελέητο φως να κυριαρχεί το κτίσμα, είναι εξαιρετικά απλό, αλλά και εκκεντρικό, όπως η διάσημη ιδιοκτήτριά του. Κόκκαλα από ζώα που είχαν περισυλλεχθεί από την έρημο, ξύλα σε ιδιαίτερα σχήματα, ακόμη όμως και …ζωντανοί κροταλίες που περιδιαβαίνουν σε τέτοιες περιοχές.

Μαζί, όμως, κι ένας κήπος με πολλά φυτά και λαχανικά, που η ίδια φρόντιζε με αφοσίωση και σήμερα έχει αναβιώσει από το ίδρυμα που διαχειρίζεται το μουσείο και τα έργα της.

Το Casas das Canoas του Νιεμάγιερ

Σε μια φωτογραφία του 1958, ο Όσκαρ Νιεμάγιερ (1907 – 2012), ο διάσημος βραζιλιάνος αρχιτέκτονας, στην μεγάλη του ακμή εκείνη την εποχή, κάθεται στο σαλόνι του σπιτιού του μαζί με την σύζυγό του, Ανίτα.

Γυάλινοι τοίχοι, το απόλυτο μίνιμαλ και η φύση να μπαίνει μέσα στο σπίτι, σαν να μη θέλει να διακοπεί η ορμή της. Εντυπωσιακό στοιχείο, άλλωστε, είναι ο βράχος που ενσωματώνεται στον εσωτερικό χώρο του σπιτιού.

Το σπίτι, με την ονομασία Casas das Canoas κτίσθηκε το 1951 στο Ρίο ντε Τζανέιρο και συγκεντρώνει όλα τα αγαπημένα στοιχεία του Νιεμάγιερ. Το οπλισμένο σκυρόδεμα, τις περίφημες καμπύλες γραμμές, τα οργανικά δεμένα με το κτήριο στοιχεία του περιβάλλοντος χώρου.

Θέατρα, μουσεία, κυβερνητικά κτήρια, ο παγκοσμίου φήμης καθεδρικός ναός στης Βραζιλίας, το κτήριο του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη είναι μερικά από τα έργα του. Άλλωστε, δεν σταμάτησε να εργάζεται ως το τέλος της ζωής του.

Η βίλα του Ροντέν

Μουσείο είναι σήμερα το κάποτε εξοχικό σπίτι και εργαστήριο του Ογκύστ Ροντέν (1840 -1917), αυτής της καλλιτεχνικής ιδιοφυΐας που τόλμησε να εκφράσει τα ανθρώπινα συναισθήματα, αλλά κυρίως τις ανθρώπινες αδυναμίες, προκαλώντας τους συγχρόνους του.

Η Villa des Brillants, μέσα σ΄ ένα τεράστιο κτήμα στο προάστιο Μεντόν του Παρισιού, φιλοξενούσε πάντα πλήθος ανθρώπων, τόσο τους φίλους του, όσο και το προσωπικό φυσικά, έτσι που ποτέ να μην είναι λιγότεροι από 40 άτομα.

Ανάμεσά τους και ο ποιητής Ράινερ Μαρία Ρίλκε, που ήταν γραμματέας του Ροντέν. Κι ήταν αυτός που περιέγραψε την ατμόσφαιρα του χώρου, γράφοντας για «την μεγάλη αίθουσα με τα εκθαμβωτικά λευκά γλυπτά, που φαίνονται να σας κοιτάζουν πίσω από ψηλές, γυάλινες πόρτες, σαν πλάσματα σε ένα ενυδρείο».

Τέτοιες περιγραφές, μάλιστα, αλλά και παλιές φωτογραφίες χρησίμευσαν για την ανακατασκευή του κτηρίου το 1997. Εκεί, πάντως, είναι και η τελευταία κατοικία του Ροντέν, μαζί με την σύντροφό του, Ρόζ Μπερέ.

Το γυάλινο σπίτι του Φίλιπ Τζόνσον

«Είναι το μοναδικό σπίτι στον κόσμο, όπου μπορείτε να δείτε ταυτόχρονα και από το ίδιο σημείο το ηλιοβασίλεμα και την ανατολή του φεγγαριού», έλεγε ο Φίλιπ Τζόνσον (1906 – 2005) για το περίφημο «Γυάλινο σπίτι» του στο Νιου Κάνααν του Κονέκτικατ.

Εκεί, σ΄αυτό το κτίσμα από γυαλί και χάλυβα, ο διάσημος αρχιτέκτονας του μινιμαλισμού έζησε 58 χρόνια, ανατρέποντας τα στερεότυπα που ήθελαν την κατοικία αποκλειστικά ως κλειστό κουτί.

Σε απόλυτη αρμονία με το τοπίο, το σπίτι βρίσκεται στην άκρη μας λίμνης και, στην πραγματικότητα, αποτελείται από δύο κτήρια: το «Glass House», που επιτρέπει την πλήρη θέαση στο εσωτερικό του και το «Brick House» που είναι κατασκευασμένο από τούβλο, χωρίς ανοίγματα, μάλιστα, και φιλοξενούσε το υπνοδωμάτιο.

Με σπουδές στο Χάρβαρντ, Ιστορίας, Φιλοσοφίας (με ειδίκευση στους προσωκρατικούς) και σχεδίου, ο Φίλιπ Τζόνσον είχε επισκεφθεί και την Ελλάδα και είχε μαγευτεί από τον Παρθενώνα.

Η Casa Azul της Φρίντα Κάλο

Χρώμα! Κι άλλο χρώμα! Κατοικία και στούντιο μαζί, χώρος δημιουργίας, πάθους αλλά και πόνου, το σπίτι της Φρίντα Κάλο (1907 – 1954) μιλάει για την ίδια όσο τίποτε άλλο.

Η Casa Azul (Μπλε Σπίτι) στην πόλη του Μεξικό αποτελεί ένα παράθυρο στον σύνθετο, τολμηρό, εκρηκτικό κόσμο της πιο διάσημης καλλιτέχνιδας της Λατινικής Αμερικής. Εκεί, η Φρίντα Κάλο γεννήθηκε, εκεί έζησε τα περισσότερα
χρόνια της ζωής της, εκεί πέθανε.

Ένας μαγικός κήπος μέσα κι έξω. Εξωτερικά, βαμμένο στο χρώμα του κοβαλτίου, στο εσωτερικό πρασινοκίτρινα
δάπεδα, φωτεινοί λευκοί τοίχοι και όλο το σύμπαν της μεξικάνικης λαϊκής τέχνης: χειροποίητη κεραμικά, μεγάλα καπέλα, προκολομβιανά γλυπτά και μερικοί από τους διασημότερους πίνακες της Φρίντα Κάλο, όπως το «Ζήτω η Ζωή» και το «Πορτρέτο του πατέρα μου».

Το σπίτι φιλοξενεί εκατοντάδες αντικείμενα, από τα όργανα ζωγραφικής και τα αγαπημένα βιβλία της, ως τα φορέματά της από την μεξικάνικη παράδοση, την αναπηρική πολυθρόνα της, ως και το αγγείο όπου φυλάσσονται οι
στάχτες της. Κάπου εκεί βρίσκεται και ο μεγάλος, αλλά βασανιστικός έρωτας της ζωής της, ο ζωγράφος Ντιέγκο Ριβέρα.

Το σπίτι είναι σήμερα μουσείο.

Το Ταλιέσιν του Φράνκ Λόιντ Ράιτ

Ένα εξοχικό σπίτι, που λειτούργησε και ως στούντιο, αλλά και σχολείο είναι το Ταλιέσιν του Φράνκ Λόιντ Ράιτ (1867- 1959) στο Σπρίνγκ Γκριν του Ουινσόνσιν των Ηνωμένων Πολιτειών.

Συχνά, περιγράφεται ως η αρχιτεκτονική αυτοβιογραφία του, αφού τόσο αυτό, όσο και μια σειρά από άλλα «εξοχικά σπίτια» (Prairie Houses) που σχεδίασε στη περίοδο 1900 -1917, χαρακτηρίζονται από την εναρμόνισή τους με την ύπαιθρο φύση: χαμηλές οροφές, ρηχές, κεκλιμένες στέγες, καθαρές γραμμές, κρυφές καμινάδες, ταράτσες και γείσα, πέτρα και ξύλο.

Αρχιτέκτονας, διακοσμητής, συγγραφέας, δάσκαλος, μια σπουδαία και πολύπλευρη προσωπικότητα, ο Φράνκ Λόιντ Ράιτ πρέσβευε εξάλλου, ότι ο άνθρωπος πρέπει να αποτελεί το επίκεντρο του όλου σχεδίου. Να θυμίσουμε, άλλωστε, ότι εμβληματικό κτήριο και ένα από τα διασημότερα στην ιστορία της αρχιτεκτονικής αποτελεί η οικία «Fallingwater», που «αιωρείται» πάνω από έναν καταρράκτη.

Το συγκεκριμένο, πάντως, είχε και τραγική ιστορία, αφού υπέστη δύο πυρκαγιές, ενώ εκεί έγινε και η δολοφονία της ερωμένης του Ράιτ.

Σήμερα, όλη η αγροτική έκταση των 800 στρεμμάτων είναι χώρος παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, ενώ στο σπίτι λειτουργεί σχολή αρχιτεκτονικής.