Μία φωτογραφία που αξίζει 12,4 εκατομμύρια δολάρια – Ρεκόρ για τον Μαν Ρέι

Όταν ο Μαν Ρέι φωτογράφιζε την αγαπημένη του Κίκι ντε Μονπαρνάς γυμνή ως κάτω από τη μέση με δύο «ff» ώστε η πλάτη της να παραπέμπει σε βιολί, ούτε που θα μπορούσε να φανταστεί ότι αυτό το έργο θα πουλιόταν έναν αιώνα μετά για 12,4 εκατομμύρια δολάρια!

Εκείνος ήταν Αμερικανός ζωγράφος και φωτογράφος που λάτρεψε το Παρίσι και τις ωραίες γυναίκες. Εκείνη ήταν μούσα πολλών καλλιτεχνών, μοντέλο και ερωμένη του. Κι η συνάντησή τους στον Μεσοπόλεμο απέδωσε αριστουργήματα της τέχνης. Όταν όμως ο Μαν Ρέι -περί αυτού πρόκειται- φωτογράφιζε την αγαπημένη του Κίκι ντε Μονπαρνάς γυμνή ως κάτω από τη μέση με δύο «ff» ώστε η πλάτη της να παραπέμπει σε βιολί, ούτε που θα μπορούσε να φανταστεί ότι αυτό το έργο θα πουλιόταν έναν αιώνα μετά -χθες για την ακρίβεια- για 12,4 εκατομμύρια δολάρια! Γιατί το «Βιολί του Ινγκρές» (1924), όπως είναι ο τίτλος αυτής της πασίγνωστης φωτογραφίας, έσπασε στη δημοπρασία των Christie’s της Νέας Υόρκης κάθε ρεκόρ! Έτσι είναι πλέον  η ακριβότερη που έχει πουληθεί ποτέ σε δημοπρασία ενώ ο Μαν Ρέι ο πιο ακριβός φωτογράφος. Καταρρίπτοντας μάλιστα και το προηγούμενο ρεκόρ  του με το έργο «Noire et Blanche» (1926), που το 2017 πουλήθηκε για 3 εκατομμύρια δολάρια. Επιπλέον το έργο ξεπέρασε κατά πολύ την υψηλότερη εκτίμηση, που έφθανε τα 7 εκατομμύρια δολάρια.

Το γεγονός ήταν απρόβλεπτο αλλά καθόλου σπάνιο στις δημοπρασίες, όπως αυτή, που αφορούσε την σουρεαλιστική τέχνη. Το συγκεκριμένο έργο άλλωστε, θεωρείται ιδιαιτέρως σπάνιο, καθώς πρόκειται για το πρωτότυπο, φωτογραφικό αντίγραφο, που εκτύπωσε ο Μαν Ρέι. Δημιουργήθηκε την εποχή, που είχε παραχθεί για πρώτη φορά το αντίστοιχο αρνητικό του και αυτό το καθιστά πολύτιμο στα μάτια των ειδικών της φωτογραφίας.

Η ιδέα της μεταμόρφωσης

Το «Βιολί του Ινγκρές» αποτελεί κλασικό παράδειγμα της διφορούμενης έννοιας, που ήθελε να αποδώσει στην τέχνη ο Μαν Ρέι, ένας καλλιτέχνης που βρισκόταν κοντά στους σουρεαλιστές και τους ντανταϊστές. Η καμπυλοειδής πλάτη της Κίκι μετατρέπεται έτσι σε όργανο μουσικής, καθώς ο δημιουργός παίζει με την ιδέα της μεταμόρφωσης ενός σώματος σε αντικείμενο.

Σε μία πρώτη φωτογραφία (Μελέτη για το Βιολί του Ινγκρές) το μοντέλο απεικονίζεται προφίλ ενώ το πρόσωπο και το στήθος της είναι ορατά. Στην τελική όμως φαίνεται μόνον η πλάτη και το κεφάλι ελαφρώς στραμμένο αριστερά, με τα μαλλιά καλυμμένα από ένα ανατολίτικο τυρμπάν. Τα χέρια δεν φαίνονται καθόλου. Για την ολοκληρωμένη εικόνα ο Μαν Ρέι ζωγράφισε σε μία στάμπα τις οπές του βιολιού που είναι ως γνωστόν σε σχήμα f και φωτογράφισε εκ νέου το έργο, ώστε να προκύψει το τελικό αποτέλεσμα.

Το έργο δημοσιεύθηκε μάλιστα αμέσως στο τελευταίο ιστορικό τεύχος του σουρεαλιστικού περιοδικού Littérature, που κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του 1924.

Όσο για τον τίτλο του έργου, που στα Γαλλικά είναι «Le Violon d’ Ingres», υποδηλώνει ένα χόμπι που κάνει κανείς τακτικά στον ελεύθερο χρόνο του. Έχει προέλθει όμως από το πάθος που είχε για το βιολί ο γάλλος ζωγράφος Ζαν Ογκύστ Ντομινίκ Ινγκρέ (1780-1867) τον οποίο ο Ρέι θαύμαζε ιδιαίτερα. Να σημειωθεί εξάλλου ότι γι’ αυτή του τη φωτογραφία έχει αντλήσει έμπνευση από έναν διάσημο πίνακα του Ινγκρέ, το «The Valpinçon Bather» (1808).

Μια ιστορία δημιουργίας

Ο Μαν Ρέι (1890 – 1976) είχε περάσει το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας του στο Παρίσι, συνδεόμενος με τα διάφορα καλλιτεχνικά ρεύματα της εποχής, και παράγοντας έργο με πολλούς τρόπους, αν και ο ίδιος προτιμούσε να θεωρεί τον εαυτό του πάνω απ΄όλα ζωγράφο. Περισσότερο γνωστός όμως έγινε για τις πρωτοποριακές και ανατρεπτικές φωτογραφίες του, άλλωστε υπήρξε διάσημος πορτρετίστας και φωτογράφος μόδας.

Το 1925 είχε πάρει μέρος στην πρώτη σουρεαλιστική έκθεση που είχε γίνει στο Παρίσι, μαζί με τον Μαξ Ερνστ, τον Χουάν Μιρό και τον Πάμπλο Πικάσο. Σκηνοθέτησε όμως και μια σειρά από σημαντικές, πρωτοποριακές ταινίες μικρού μήκους, γνωστές ως Cinéma Pur, βοήθησε τον φίλο του Μαρσέλ Ντυσάν στην ταινία του «Anemic Cinema» (1926) ενώ συν τοις άλλοις εμφανίστηκε να παίζει σκάκι με τον Ντυσάν στην ταινία του Ρενέ Κλερ «Entr’acte» (1924).

Επιστρέφοντας κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στις Ηνωμένες Πολιτείες γνώρισε τη γυναίκα του που ήταν χορεύτρια της Μάρθα Γκράχαμ και παντρεύτηκαν ταυτόχρονα με τους φίλους τους Μαξ Ερνστ και Ντοροτέα Τάνινγκ. Μετά τον πόλεμο όμως γύρισαν στο Παρίσι, όπου και συνέχισε να δουλεύει.

Η φωτογραφία «Το Βιολί του Ινγκρές» ανήκε στη συλλογή των Νεοϋορκέζων Ρόζαλιντ Γκέρστεν Τζέικομπς και Μέλβιν Τζέικομπς που δραστηριοποιούνταν στις πωλήσεις μόδας και είχαν στενούς δεσμούς με τους σουρεαλιστικούς κύκλους. Οι Τζέικομπς μάλιστα είχαν αγοράσει το «Βιολί του Ινγκρές» απ΄ευθείας από τον Μαν Ρέι το 1962 και το κράτησαν στη συλλογή τους από τότε. Ο Γκέρστεν Τζέικομπς, επί σειρά ετών στέλεχος της Macy’s, πέθανε το 2019 σε ηλικία 94 ετών.