Μια διαφορετική έκθεση: Η εικαστική ματιά για την σχέση του ανθρώπου με τα ζώα

Ο άνθρωπος και τα ζώα. Οι σύνθετες δυναμικές, που δημιουργούνται από αυτήν την σχέση. Κι ένας διάλογος αναφορικά με ηθικά και άλλα ζητήματα, που ανακύπτουν από τα δικαιώματα των ζώων και την δικαιοσύνη αλλά και από ζητήματα φροντίδας της χλωρίδας και πανίδας του πλανήτη.

Ένας οικολογικός προβληματισμός αναπτύσσεται στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης από τις αρχές Απριλίου μέσα από μία νέα σειρά εκθέσεων, που στοχεύουν στην διέγερση των συνειδήσεων προσκαλώντας σ΄ έναν αναλογισμό της καταλυτικής επιρροής του ανθρώπου στην γη, στα οικοσυστήματά της και στην μη-ανθρώπινη ζωή γενικότερα.

Η υποβλητική και εμβυθιστική ατομική έκθεση έτσι, της Τζάνις Ράφα «Εμείς που Προδώσαμε τα Άλογα» διερευνά θέματα ελέγχου, οικειότητας και εκμετάλλευσης των ζώων αυτών ενώ η πρώτη ατομική έκθεση στην Ελλάδα του Σάμι Μπαλότζι με τίτλο «Απόηχοι της Ιστορίας, σκιές της προόδου» αποτελεί μια έντονη κριτική ματιά στο θέμα της αποικιακής κληρονομιάς και της εκμετάλλευσης των πόρων.

Η νέα καλειδοσκοπική τοιχογραφία 30 μέτρων του Κάσπερ Μπόσμανς «Το θολό βλέμμα» (2025) εξετάζει την εργαλειοποίηση των ζώων από τους ανθρώπους ενώ μια νέα επίσης, μνημειώδης ζωγραφική εγκατάσταση από μετάξι, ύψους 9 μέτρων της Έμα Τάλμποτ «Human/Nature» (2025) προσκαλεί τον επισκέπτη να οραματισθεί ένα καλύτερο μέλλον με πιο αρμονικές σχέσεις ανθρώπων και φύσης.

Πυρήνας του προγράμματος ωστόσο, είναι η μεγάλη ομαδική, διεθνής έκθεση «Why Look», που διοργανώνει η καλλιτεχνική διευθύντρια του ΕΜΣΤ Κατερίνα Γρέγου, από τις 15 Μαΐου. Το θέμα της είναι «Γιατί να κοιτάμε τα ζώα; Δικαιοσύνη για την μη ανθρώπινη ζωή» και σ΄ αυτήν θα συμμετάσχουν περισσότεροι από εξήντα καλλιτέχνες. Το ΕΜΣΤ άλλωστε, είναι ένα από τα λίγα εθνικά ιδρύματα τέχνης στον κόσμο, που επιτρέπει την είσοδο στα κατοικίδια ζώα.

«Εμείς που Προδώσαμε τα Άλογα»

Δύο αίθουσες του μουσείου μεταμορφώνει η Ελληνίδα καλλιτέχνις Τζάνις Ράφα σε μια υποβλητική εγκατάσταση και προσκαλεί τους επισκέπτες να αναθεωρήσουν τις παγιωμένες έννοιες της παραγωγικότητας των ζώων, της αποτελεσματικότητας και του θεάματος και να επανεξετάσουν τον αποπλανητικό και συχνά βίαιο δεσμό μεταξύ των ανθρώπων και των ζώων.

Μία από τις πιο δυναμικές νέες καλλιτέχνιδες με ιδιαίτερο και μαχητικό ενδιαφέρον για τα ζώα, και ιδιαίτερα τα άλογα είναι η Ράφα, που με το έργο της στον κινηματογράφο, το βίντεο, τις εγκαταστάσεις και την γλυπτική διερευνά τις σύνθετες σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και ζώων και προβάλλει θέματα αγάπης και κυριαρχίας, αποπλάνησης και συναίνεσης, θνησιμότητας και απώλειας. Εξερευνά έτσι, τα ζωώδη ένστικτα και τις συμπεριφορές, την κληρονομική βία και τους ανθρώπινους φόβους, επιθυμίες και αποτυχίες.

Με αυτήν την πρώτη της ατομική έκθεση στην Ελλάδα παρουσιάζει μια σειρά νέων έργων, που εστιάζουν στην επιθυμία και την κυριαρχία επί του σώματος του αλόγου. Η έκθεση σε επιμέλεια της Δάφνης Βιτάλη θα διαρκέσει ως τις 5 Οκτωβρίου.

«Απόηχοι της Ιστορίας, σκιές της προόδου»

Με το όνομά του να εμφανίζεται σταθερά ψηλά στη λίστα του ΑRT REVIEWμε τους 100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους στον χώρο των τεχνών, ο Σάμι Μπαλότζι είναι ένας περιζήτητος καλλιτέχνης παγκοσμίου φήμης. Εδώ και είκοσι χρόνια το έργο του διερευνά την πολύπλοκη σχέση της πολιτιστικής ταυτότητας, της αποικιακής ιστορίας και της βιομηχανικής εκμετάλλευσης στη γενέτειρά του, την Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Η έκθεση του «Απόηχοι της Ιστορίας, σκιές της προόδου» περιλαμβάνει βίντεο, εγκαταστάσεις και σειρές φωτογραφιών από το έργο του των τελευταίων δεκατριών χρόνων, καθώς και ένα νέο έργο που είναι ανάθεση του ΕΜΣΤ.

Όπως υποδηλώνει ο τίτλος, η έκθεση εξετάζει τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ της προαποικιακής αυτοκρατορίας του Κονγκό και της Ευρώπης, διερευνά πώς η βίαιη εκμετάλλευση και η εξόρυξη πόρων που υπέστη η χώρα του υπό τη βελγική αποικιακή κυριαρχία έχει επηρεάσει την τοπική υποδομή, την αρχιτεκτονική, τον πολιτισμό και τη φύση της χώρας· και στρέφει το βλέμμα τουστις τρέχουσες μορφές εξόρυξης πόρων στην περιοχή της Κατάνγκα και την οικολογική καταστροφή που προκαλούν.

Την έκθεση, που επιμελείται η Ιόλη Τζανετάκη θα διαρκέσει ως τις 2 Νοεμβρίου. Ο Σάμι Μπαλότζι θα συμμετέχει όμως, και στην μεγάλη ομαδική έκθεση «Why Look at» (Γιατί να κοιτάμε). Έως τις 15 Φεβρουαρίου 2026

«Το Θολό Βλέμμα»

Ο Κάσπερ Μπόσμανς φημίζεται για το πολυσχιδές έργο του, που περιλαμβάνει γλυπτική, ζωγραφική, εγκαταστάσεις και σχέδιο. Τα έργα του είναι περίπλοκες συνθέσεις ζωγραφικής γεμάτες αναφορές στην υψηλή τέχνη, τη λογοτεχνία, τη λαογραφία, την μυθολογία και την ανθρωπολογία, με παιχνιδιάρικη προσέγγιση και queer πρίσμα. Στην τελευταία δουλειά του ο Κάσπερ Μπόσμανς προσκαλεί το κοινό να εξετάσει τους μεταβαλλόμενους ρόλους των ζώων στην ανθρώπινη κοινωνία μέσα από μια πλούσια οπτική αφήγηση.

Το έργο του στο ΕΜΣΤ, μια τοιχογραφία 30 μέτρων στο ισόγειο απεικονίζει την ιστορία και την εξέλιξη της σχέσης ζώων-ανθρώπων με τη μορφή μιας πομπής. Άλογα, αρκουδάκια, σκαντζόχοιροι, βάτραχοι και μάτια αιλουροειδών συνθέτουν ποικίλες σκηνές σε διάφορες συνθήκες (από οικιακούς χώρους έως αρένες τσίρκου) αποκαλύπτοντας ζώα ως συντρόφους, διασκεδαστές και εμπορεύματα, υποταγμένα και προσαρμοσμένα στην ανθρώπινη χρησιμότητα και επιθυμία.

Το έργο του «Το Θολό Βλέμμα» είναι ανάθεση του ΕΜΣΤ και αποτελεί προοίμιο και μέρος της μεγάλης ομαδικής έκθεσης «Why Look at Animals: A Case for the Rights of Non-Human Lives» («Γιατί να κοιτάμε τα ζώα; Δικαιοσύνη για την μη-ανθρώπινη ζωή).

«Άνθρωπος – Φύση»

Γνωστή για τις μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις ζωγραφικής σε μετάξι η Έμα Τάλμποτ εγείρει με τα έργα της ζητήματα σχετικά με την οικολογία και το περιβάλλον, στα οποία συνδυάζει ζωγραφική, σχέδιο, κινούμενα σχέδια και γλυπτική μεγάλης κλίμακας με χαρακτηριστικές εικόνες, μυθολογικά και ρυθμικά μοτίβα, ζωηρά χρώματα και καλλιγραφικά κείμενα.

Το «Human/Nature», σε ανάθεση του ΕΜΣΤ αποτελείται από μια μνημειώδη υφασμάτινη εγκατάσταση, ύψους εννέα μέτρων από βαμμένο μετάξι και μια συνοδευτική ταινία κινουμένων σχεδίων με τίτλο με τίτλο «You Are Not the Center (inside the animal mind)» (Δεν είσαι το επίκεντρο (μέσα στο μυαλό του ζώου). Σε αυτά –όπως και σε πολλά από τα έργα της Emma Talbot – υπάρχει μια γυναίκα πρωταγωνίστρια/οικοφεμινίστρια – μια εκδοχή της ίδιας της καλλιτέχνιδας – που πάντα ψάχνει, εξερευνά και προσπαθεί να κατανοήσει τον κόσμο. Μαζί, τα δύο αυτά έργα, επιδιώκουν να ξεδιαλύνουν τις αγκυλώσεις ανθρώπου-φύσης και να οραματιστούν τη δυνατότητα ενός εναλλακτικού, καλύτερου μέλλοντος.

Να σημειωθεί τέλος, ότι «Το Θολό Βλέμμα» του Κάσπερ Μπόσμανς και το «Human/Nature» της Έμα Τάλμποτ αποτελούν μέρος του Προγράμματος Φιλοξενίας (Residency) του Έργου SUB 6.4., «Δράσεις για την προώθηση των ελληνικών πολιτιστικών εξαγωγών και την ενίσχυση του ελληνικού πολιτιστικού ονόματος από το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Αθήνας», το οποίο υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» και χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση –Next Generation EU.

Διαβάστε επίσης:

Το μουσικό-ακουστικό σύμπαν του Αθανάσιου Αργιανά στο Μέγαρο Μουσικής

Η βαλίτσα που «είδε» πρώτη τον τάφο του Τουταγχαμών – Πωλείται σε δημοπρασία

Όσκαρ 2025 – Καλύτερη ταινία: Η ιστορία μιας Νεοϋορκέζας σεξεργάτριας και ενός Ρώσου ολιγάρχη στη σκιά του «Αμερικάνικου ονείρου»