Αρχαία Στοά εντοπίσθηκε στη Σαλαμίνα – Βυθισμένη στη θάλασσα

Μεγάλο, μακρόστενο δημόσιο κτίριο, βυθισμένο κατά ένα μέρος του στη θάλασσα εντοπίσθηκε στον Όρμο του Αμπελακίου της Σαλαμίνας από την υποβρύχια αρχαιολογική ανασκαφή του Ινστιτούτου Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών και της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων.

Πρόκειται για μία στοά της Κλασικής–Ελληνιστικής εποχής  σε μία  έκταση, που περικλείεται από το επιθαλάσσιο τείχος (από τα νότια και τα ανατολικά) και η πορεία του οποίου έχει τεκμηριωθεί πλήρως κατά τα προηγούμενα χρόνια.

Το κτίριο, με σταθερό πλάτος 6 μέτρων, παρακολουθείται μέχρι στιγμής, σε μήκος 32 μέτρων, με βέβαιη αρχιτεκτονική συνέχεια προς τα βόρεια, στον αιγιαλό και με μία τετράγωνη προβολή (πτέρυγα) στο νότιο άκρο του. Με βάση το μέγεθος, το σχήμα και την διάταξη των χώρων του, αλλά και άλλα στοιχεία, το αποκαλυπτόμενο κτήριο παρουσιάζει όλα τα χαρακτηριστικά της Στοάς.

Πολλά δωμάτια

Το εσωτερικό της Στοάς περιλαμβάνει σειρά 6 -7 τουλάχιστον δωματίων, από τα οποία ερευνήθηκαν το ένα από αυτά, που έχει εσωτερικές διαστάσεις 4,7 x 4,7 μ., με μεγάλο αποθηκευτικό πίθο, σε μόνιμη τοποθέτηση, στην Β.Δ. γωνία του, καθώς και τμήματα δύο άλλων.

Από τους στιβαρούς τοίχους του, πάχους 60 εκατοστών περίπου, κατασκευασμένους από μεγάλες ξεστές λιθοπλίνθους, διατηρούνται σήμερα μόνον μία ή δύο στρώσεις λίθων, ενώ στο τμήμα που ανασκάφηκε, ο δυτικός μακρός τοίχος και οι εγκάρσιοι εδράζονται σε καλοκτισμένο θεμέλιο/υπόβαθρο.

Το αρχαίο κτίσμα, όπως συμβαίνει και με άλλες παρακείμενες κατασκευές, είναι απογυμνωμένο σε μεγάλο βαθμό από το δομικό υλικό του, επειδή η συγκεκριμένη περιοχή αποτέλεσε διαχρονικά πρόσφορο πεδίο λήψης οικοδομικού υλικού, μέχρι και τα τέλη του 19^ου αιώνα.

Ο Παυσανίας

Η αναγνώριση της Στοάς αποτελεί νέο, σημαντικότατο στοιχείο για την μελέτη της τοπογραφίας και της οικιστικής οργάνωσης της αρχαίας πόλης. Είναι ανοικτή προς τα δυτικά και πιθανότατα σημειώνει το ανατολικό όριο της περιοχής της Αγοράς της Κλασικής-Ελληνιστικής πόλης παρά τον λιμένα, εκτεινόμενης σε επίπεδο γενικά έδαφος προς τα δυτικά/βορειοδυτικά του κτηρίου.

Είναι σημαντικό, μάλιστα, ότι τα ερείπιά της είδε και περιγράφει, κατά κυριολεξίαν, ο περιηγητής Παυσανίας  γύρω στα μέσα του 2^ου αι. μ.Χ. Είναι ακριβώς η έκταση, δηλαδή το χαμηλό νοτιοδυτικό τμήμα της χερσονήσου της Πούντας, που είχε προτείνει για την θέση της Αγοράς ο W. Kendrick Pritchett το 1959, στηριζόμενος και σε παρατηρήσεις του Α. Milchhöfer (1895) και άλλων παλαιότερων ερευνητών.

Τα ευρήματα

Η ανασκαφική διερεύνηση της Στοάς απέδωσε πλήθος κινητών ευρημάτων, με ιδιαίτερη σημασίας δύο μαρμάρινα θραύσματα στηλών, που χρονολογούνται στον 4^ο αι. π.Χ.:  Το ένα διασώζει τμήμα επιγραφής (ψηφίσματος) σε 2-3 αποσπασματικούς στίχους. Και το δεύτερο είναι το ανώτερο μέρος (επίτιτλο) μιας άλλης στήλης, που σίγουρα θα έφερε τιμητικό ψήφισμα ενώ έχει και τμήμα ανάγλυφης παράστασης, από την οποία διατηρείται το γυμνό μυώδες δεξιό χέρι μεγαλόσωμης μορφής, πιθανώς του ήρωα Αίαντα να στεφανώνει όρθιο γενειοφόρο άνδρα.

Η σκηνή παραπέμπει ευθέως σε αντίστοιχη ανάγλυφη παράσταση σε μαρμάρινη ψηφισματική στήλη, του 320 π.Χ. περίπου, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σαλαμίνος με κύριο πρόσωπο τον ήρωα, στο περιβάλλον της περίφημης εφηβικής εορτής των Αιαντείων.

Από την ανασκαφή ανασύρθηκε επίσης μεγάλη  ποσότητα κεραμεικής διαφόρων περιόδων, μέρος της οποίας, όμως, ιδίως των Πρωτοβυζαντινών και Μεσαιωνικών-Νεωτέρων χρόνων, αναμφίβολα αποτελεί φερτό υλικό, παρασυρμένο στην σημερινή θαλάσσια βουρκώδη έκταση.

Στα κεραμεικά ευρήματα που σχετίζονται με την λειτουργία του κτηρίου περιλαμβάνονται άφθονα θραύσματα αγγείων διαφόρων ειδών και κεράμων της Κλασικής-Ελληνιστικής περιόδου. Σημαντικότερο είναι το σύνολο των αθηναϊκών μελαμβαφών αγγείων και οστράκων της Ύστερης Κλασικής περιόδου (4^ου αι. π.Χ.), ενώ συνελέγησαν επίσης, πολλά πήλινα αντικείμενα, κυρίως πώματα αμφορέων, θραύσματα μαρμάρινων αντικειμένων και 22 χάλκινα νομίσματα, αθηναϊκά και άλλα.

Η ανασκαφή

Η ανασκαφή πραγματοποιήθηκε υπό την διεύθυνση της δρος Αγγελικής Γ. Σίμωσι, προϊσταμένης της ΕΦ.Α. Πειραιώς και Νήσων, και του Γιάννου Γ. Λώλου, ομότιμου καθηγητή Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και μέλους του Δ.Σ. του Ι.ΕΝ.Α.Ε., με κύρια συνεργάτιδα την Δρα Χριστίνα Μαραμπέ, ως υπεύθυνη πεδίου και τεκμηρίωσης, και με την συμμετοχή αρχαιολόγων, άλλων ειδικών και τεχνικών. Είναι η πρώτη διεπιστημονική υποβρύχια έρευνα που διενεργείται (από το 2016) εντατικά από Ελληνικούς φορείς, σε χώρους του ιστορικού Στενού, στην θαλάσσια περιοχή Αμπελακίου-Κυνοσούρας.