Μετρό Θεσσαλονίκης: Αρχίζει τον Απρίλιο η επανατοποθέτηση των αρχαίων στο σταθμό Βενιζέλου

Σε λίγους μήνες, τον Απρίλιο αρχίζει η επανατοποθέτηση των αρχαίων, που αποσπάσθηκαν από τον σταθμό Βενιζέλου του μετρό Θεσσαλονίκης και στο τέλος του 2023, όλος ο αρχαιολογικός χώρος θα έχει αποκατασταθεί.

Λήγει έτσι η περιπέτεια της κατασκευής του σταθμού, ύστερα από παλινδρομήσεις ετών, εξ αιτίας της διαφωνίας της τότε κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, για τον τρόπο αντιμετώπισης των ευρημάτων, προτείνοντας ανέφικτες λύσεις. Το ψευδοδίλλημα  μετρό ή αρχαία έχει όμως πλέον καταπέσει και οι οργανωμένες διαμαρτυρίες  περί δήθεν καταστροφής των ευρημάτων στο σταθμό Βενιζέλος έπαυσαν να βρίσκουν θιασώτες  ενώ και με τη βούλα του Συμβουλίου της Επικρατείας, κρίθηκε νόμιμη η προσωρινή απόσπαση των αρχαίων και η επανατοποθέτησή τους.

Σε εξέλιξη βρίσκεται εξάλλου η κατασκευή της πλάκας του ορόφου του σταθμού, πάνω από την οποία, στο μείον ένα (-1), θα βρουν την αρχική τους θέση οι αρχαιότητες. Συγκεκριμένα πρόκειται την διασταύρωση του decumanus maximus  (κεντρική λεωφόρο ) και του cardo (που αντιστοιχεί με τη σύγχρονη οδό Βενιζέλου), 6 μέτρα  περίπου χαμηλότερα από την σημερινή κομβική διασταύρωση.

Τον τρόπο που θα γίνουν όλα αυτά, ενέκρινε μάλιστα την Τρίτη το βράδυ το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, εξετάζοντας τις μελέτες προστασίας, στερέωσης, αποκατάστασης, συντήρησης επιφανειών και ανάδειξης. Να σημειωθεί, ότι η μελέτη για την επαναφορά και επανατοποθέτηση  των αρχαίων έχει εκπονηθεί από τον αρχιτέκτονα -μηχανικό Δημήτρη Κορρέ με στατική μελέτη από τον πολιτικό μηχανικό  Δημήτρη Κουτσουρέλη. Όσο για την επαναφορά των αρχαίων θα γίνει σε ποσοστό 92%.

Ιστορικής σημασίας ευρήματα    

Η ανασκαφική έρευνα εντός του κελύφους του σταθμού Βενιζέλου, που ολοκληρώθηκε τον περασμένο Ιούλιο, έχει ως γνωστόν αποκαλύψει εκτεταμένα κατάλοιπα των βυζαντινών και των όψιμων ρωμαϊκών χρόνων. Ως εκ τούτου αξιολογείται ως κεφαλαιώδους αρχαιολογικής και ιστορικής σημασίας για τη Θεσσαλονίκη, που ήταν η δεύτερη εξέχουσα πόλη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και μία από τις σπουδαιότερες  της Ρωμαϊκής εποχής. Το αρχαιολογικό σκάμμα έτσι, είχε έκταση 1260 τ.μ. ενώ τα αρχαία βρέθηκαν σε μεγάλη πυκνότητα.

Πρόκειται για τη διαχρονική μαρτυρία της πολεοδομικής οργάνωσης της πόλης, που παραμένει αναλλοίωτη για 17 αιώνες,  με ευρήματα που  αποτυπώνουν την εξέλιξη του αστικού ιστού, στο ύψος της κεντρικής οδού, οποία διέτρεχε ανέκαθεν  την πόλη στην ίδια περίπου χάραξη! Αρχικά ήταν ο δρόμος της Ελληνιστικής εποχής με τα χαλικόστρωτα καταστρώματά του, ακολούθησε ο decumanus maximus της Ρωμαϊκής εποχής και της ύστερης αρχαιότητας, στη συνέχεια η βυζαντινή Λεωφόρος ή Μέση Οδός, μετά ο Φαρδύς Δρόμος της Μεταβυζαντινής περιόδου και τέλος η σημερινή Εγνατία οδός.

Κατά την πρώτη φάση των ανασκαφών ήρθε στο φως με εντυπωσιακή πληρότητα ένα κομμάτι της κοσμικής πόλης της ύστερης αρχαιότητας και των βυζαντινών χρόνων, η διασταύρωση δηλαδή του decumanus maximus και του cardo. Σταυροδρόμι, που ορίζεται από πεσσοστοιχίες, οι οποίες διαμορφώνουν εκατέρωθεν των δρόμων στεγασμένα πεζοδρόμια – στοές και σηματοδοτούν μνημειακά τη διασταύρωση με ένα τετράπυλο, κάτω από το οποίο διέρχονταν οι δυο μεγάλοι δρόμοι. Εκατέρωθεν των μαρμαρόστρωτων και λιθόστρωτων οδικών αξόνων αναπτύσσονται κτίρια ιδιωτικά και δημόσια, καθώς και μία μαρμαρόστρωτη πλατεία (forum) ανοιχτή προς τον decumanus και περιβαλλόμενη δυτικά από στοά.

Η διαχρονία της πόλης                        

Κατά τη δεύτερη φάση της ανασκαφικής διερεύνησης αποκαλύφθηκε πλήθος καταλοίπων, τα οποία αφορούσαν είτε σε πυκνό δίκτυο υδραυλικών υποδομών, κάτω από τα καταστρώματα των δύο κεντρικών δρόμων είτε σε πυκνοδομημένο ιστό.  Τα νέα ευρήματα, που αποκαλύφθηκαν σε βάθος 3,5 μέτρων χρονολογήθηκαν από τον  3^ο έως τον 5^ο  – 6^ο  αιώνα  μ.Χ.

Όπως έχει αποφασιστεί έτσι από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και αυτά τα κατάλοιπα θα διατηρηθούν _προσωρινή απόσπαση και επανατοποθέτηση_ διότι ολοκληρώνουν την εικόνα του αστικού ιστού της πόλης στη συγκεκριμένη διασταύρωση, καταδεικνύοντας και την αλληλουχία των οικιστικών φάσεων.

Ακολούθησε και τρίτη ανασκαφή με την αποκάλυψη της ρωμαϊκής ή και ελληνιστικής περιόδου, από τις οποίες προήλθαν δίκτυα υποδομών και καταστρώματα των προγενέστερων οδικών αξόνων, τοιχοποιίες που διαμόρφωναν χώρους, που παρέπεμπαν κυρίως σε εμπορική και εργαστηριακή χρήση, καθώς και σε εγκαταστάσεις λουτρού με ψηφιδωτό δάπεδο.

Τα συγκεκριμένα, μετά την απόσπασή τους, πρόκειται να αναδειχθούν στις  εγκαταστάσεις της θέσης Διασταύρωση-Σιντριβάνι, όπου προβλέπεται να διαμορφωθούν χώροι έκθεσης αρχαιολογικών ευρημάτων.

Η ανάδειξη των αρχαίων

Ως προς την ανάδειξη των αρχαίων, στόχος είναι η προβολή του παλίμψηστου και της διαχρονικής χρήσης του χώρου με τις ελάχιστες δυνατές επεμβάσεις, προκειμένου να καταστούν διακριτές, εύληπτες κι ευανάγνωστες οι οικοδομικές φάσεις ανά εποχές, που συνθέτουν το προς ανάδειξη σύνολο. Η συνέχεια του κεντρικού οδικού άξονα
(decumanus), το αναγνώσιμο της διασταύρωσης των οδικών αξόνων, ο μνημειακός χαρακτήρας του τετραπύλου, ο στυλοβάτης της Ν.Α. οικοδομικής νησίδας, η υπόσταση της μαρμαρόστρωτης πλατείας, είναι μερικά από τα πλέον αξιόλογα αυτά χαρακτηριστικά.

Η μελέτη φωτισμού ανάδειξης εξάλλου, που εκπονήθηκε από τους αρχιτέκτονες Μ. Μαγνήσαλη, Θ. Μπιλή και Σταυρούλα Τσέλου έχει στόχο να παρουσιάσει με τον βέλτιστο τρόπο τα επιμέρους χαρακτηριστικά των ενοτήτων, που απαρτίζουν το αρχαιολογικό σύνολο. Μέσα από τις επιλογές της μελέτης επιδιώκεται η ανάδειξη του αστικού τοπίου της αρχαίας πόλης, ενώ παράλληλα γίνεται προσπάθεια να δημιουργήσει στον επισκέπτη την αίσθηση, που προκαλούσε ο φυσικός φωτισμός τα αρχαία χρόνια στο συγκεκριμένο σημείο της πόλης

Όπως υπενθυμίζεται τέλος, οι αρχαιολογικές έρευνες και εργασίες είχαν αρχίσει από τον Απρίλιο του 2006, συγχρόνως με το τεχνικό έργο, δεδομένου, ότι η γραμμή του μετρό διασχίζει το ιστορικό κέντρο της πόλης, διερχόμενη από περιοχές με πλούσιο πολιτιστικό παρελθόν. Η ολοκλήρωσή τους πλην του σταθμού Βενιζέλος είχε γίνει το 2019.

Διαβάστε επίσης:

Ψηφιδωτό λουτρού βρέθηκε στο σταθμό Βενιζέλος στη Θεσσαλονίκη

Ολοκληρώνεται η απόσπαση αρχαιοτήτων από τον σταθμό Βενιζέλος στη Θεσσαλονίκη

Συμβούλιο Επικρατείας: Νόμιμη η απομάκρυνση των αρχαιοτήτων από τον σταθμό Βενιζέλου