Μενδώνη: Η Ελληνική Δημοκρατία μόνος κύριος της συλλογής κυκλαδικών – Συζήτηση στη Βουλή

«Θέλετε πίσω και τα 161 αρχαία; Θέλετε την προβολή της Ελλάδας και της πολιτιστικής κληρονομιάς της στη Νέα Υόρκη και σ΄ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου σε βάθος χρόνου;».

Με δύο ερωτήματα, που υπό λογικές συνθήκες μόνο καταφατική απάντηση μπορεί να έχουν, αντιμετώπισε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη τις αντιδράσεις κομμάτων της αντιπολίτευσης κατά την κατάθεση του νομοσχεδίου για την επιστροφή κυκλαδικών αρχαιοτήτων στην Ελλάδα από αμερικανική ιδιωτική συλλογή.

«Επιστρέφουν στην Ελλάδα τα περισσότερα αρχαία, από ποτέ», επισήμανε η υπουργός στην ομιλία της στην συνεδρίαση της Διαρκούς Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής.

«Είδαμε μια ευκαιρία για την απόκτηση αυτού του τεράστιου αριθμού αρχαιοτήτων και δηλώσαμε από την αρχή, ότι το Ελληνικό Δημόσιο δεν θα αποδεχόταν ποτέ την έκθεσή τους στο Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης. Έτσι θέσαμε όρους, που έγιναν αποδεκτοί. Και ο πρώτος από αυτούς είναι, ότι στην αίθουσα έκθεσης  στο ΜΕΤ θα αναγράφεται σε επιτοίχιες πινακίδες, ότι κύριος των αρχαίων είναι το Ελληνικό Δημόσιο και ότι τα συγκεκριμένα κυκλαδικά αντικείμενα αποτελούν δάνειο της Ελληνικής Δημοκρατίας», σημείωσε εμφατικά η κυρία Μενδώνη.

Προσθέτοντας μια άκρως ενδιαφέρουσα παράμετρο της συμφωνίας, ότι σε περίπτωση διαφωνιών, αυτές «θα επιλύονται από τα ελληνικά δικαστήρια της Αθήνας και σύμφωνα με τους ελληνικούς νόμους».

Το Μουσείο Νάξου

 Σε κάθε περίπτωση εξάλλου, η πρώτη παγκόσμια παρουσίαση της συλλογής  -έστω μικρού μέρους της- θα γίνει στην Αθήνα, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης τον Νοέμβριο, με αρχαία, των οποίων η επιλογή έγινε, με βάση το σκεπτικό, ότι πρόκειται για τύπους κυκλαδικών, που δεν εκπροσωπούνται στα ελληνικά μουσεία.

Η υπουργός διευκρίνισε επίσης, ότι τα αρχαία, που θα έρχονται στην Ελλάδα κατά διαστήματα, θα εκτίθενται και σε δημόσια ή γενικότερα και άλλα μουσεία, πλην του Κυκλαδικού, με βάση πάντα τον Αρχαιολογικό Νόμο.

«Όταν δημιουργηθεί το Μουσείο Νάξου για τον Κυκλαδικό πολιτισμό, προφανώς και θα δεχθεί και αυτές τις αρχαιότητες», όπως συμπλήρωσε, ακυρώνοντας τις φωνές αντιπολιτευτικής διαμαρτυρίας των τελευταίων ημερών, που στηρίζονταν σε αβάσιμες πληροφορίες.

Η επιστροφή του συνόλου των αρχαιοτήτων της συλλογής Στερν μπορεί να γίνει, ύστερα από 25 χρόνια, αναλόγως της απόφασης που θα λάβει το τότε υπουργείο Πολιτισμού. Αν θα συμφωνήσει δηλαδή με την παράταση του δανεισμού για άλλα 25 ή το αρνηθεί. Στην πρώτη περίπτωση πάντως, οι αρχαιότητες θα επιστρέψουν στην Ελλάδα το 2048 και τότε θα εκτεθούν σε  ελληνικά μουσεία, σύμφωνα με τη βούληση του τότε υπουργείου.

Μια ανύπαρκτη «παραίτηση»

Στο σημείο αυτό η κυρία Σία Αναγνωστοπούλου, βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, έχοντας διακόψει ήδη πολλές φορές την ομιλία της υπουργού αναφέρθηκε στην παραίτηση του Ελληνικού Δημοσίου από την διεκδίκηση της συλλογής.

«Πού βρήκατε γραμμένη τη λέξη παραίτηση στο νομοσχέδιο;», απάντησε η υπουργός. «Αν κινούμασταν δικαστικά, να μας πείτε, τι πιθανότητες θα είχαμε να πάρουμε περισσότερα από το σύνολο που παίρνουμε τώρα. Και σε τι μας εμποδίζει η συμφωνία να διεκδικήσουμε άλλες αρχαιότητες, όπως λέτε;».

Γεγονός είναι, και όπως διευκρίνισε η κυρία Μενδώνη, ότι το υπουργείο Πολιτισμού και οι υπηρεσίες του δεν γνώριζαν τίποτε για την ύπαρξη της συλλογής.

«Το ΥΠΠΟ έμαθε για τη συλλογή από το Μητροπολιτικό Μουσείο, όταν απευθύνθηκε σ΄αυτό ο Στερν. Πώς θα διεκδικούσαμε κάτι, που δεν γνωρίζαμε καν ότι υπήρχε», όπως είπε χαρακτηριστικά. Άλλωστε είναι βέβαιο, ότι αν η Ελλάδα επέλεγε την δικαστική οδό για την διεκδίκησή της μόνον σίγουρη δεν θα ήταν -το αντίθετο- ότι θα μπορούσε να πάρει όλα τα αρχαία, έχοντας επιπλέον χάσει πολύ χρόνο και πολύ χρήμα.

Η «έκπληξη»

Στα «συν» της συμφωνίας όμως είναι και η συνεργασία με το ΜΕΤ για την διοργάνωση σειράς εκδηλώσεων, όπου θα γίνεται προβολή του Αιγαιακού πολιτισμού και της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας. Κάτι, που όσο κι αν εκπρόσωποι της αντιπολίτευσης θέλησαν να απαξιώσουν, μιλώντας για «τουριστική προβολή», στην πραγματικότητα, όπως είπε η υπουργός «ακόμη κι αν ίσχυε αυτό, θα έπρεπε όλοι να θυμούνται το ποσοστό με το οποίο συμβάλλει ο τουρισμός στην ελληνική οικονομία».

Σημαντικό είναι επίσης ότι στην συμφωνία με το ΜΕΤ περιλαμβάνονται και υποτροφίες προς Έλληνες  αρχαιολόγους, σε μια εποχή που οι κλασικές σπουδές στα ξένα πανεπιστήμια και ινστιτούτα έχουν αρχίσει να συρρικνώνονται σημαντικά.

Σε γενικές γραμμές και όπως τόνισε η υπουργός πρόκειται για μία συμφωνία εθνικής πολιτιστικής στρατηγικής για την οποία θα έπρεπε όλοι να συμφωνούν. Φυλάσσοντας για το τέλος την «έκπληξη»: «Θα μπορούσαμε να μην την περάσουμε από την Βουλή. Δεν υπάρχει νόμος που να επιβάλλει την κύρωση τέτοιων συμφωνιών από τη Βουλή. Εμείς το ζητήσαμε για να υπάρξει η μέγιστη διαφάνεια».

Είναι μάλλον θλιβερό πάντως, που οι βουλευτές της αντιπολίτευσης αρκέστηκαν να ενημερωθούν όχι από την ανάγνωση και κατανόηση του νομοσχεδίου αλλά από τον τρόπο ερμηνείας που έδωσε επ΄αυτού το συνδικαλιστικό σωματείο των αρχαιολόγων του υπουργείου Πολιτισμού (σε καμία περίπτωση το σύνολο του αρχαιολογικού κόσμου, δηλαδή).