Μαριάν Φέιθφουλ: Νίκησε τον κορονοϊό και διαβάζει Μπάιρον

Επέζησε από τα σκληρά ναρκωτικά, τις απόπειρες αυτοκτονίας, τον καρκίνο, την ηπατίτιδα, τις λοιμώξεις και δεν της χαρίσθηκε ούτε ο Covid-19. Όμως η Μαριάν Φέιθφουλ είναι πολύ πιο σκληρή από ό,τι φαντάζεται κανείς.

Έτσι όχι μόνον βγήκε, πριν από μερικούς μήνες, νικήτρια από τη μάχη της με τον κορονοϊό, αλλά έχει έτοιμο ήδη ένα νέο άλμπουμ, ένα αφιέρωμα με αναγνώσεις Άγγλων ρομαντικών ποιητών του 18ου αιώνα, από τον Μπάιρον ως τον Τέννυσον κι ως τον Σέλλεϋ.

Σαν μία επιστροφή στα νεανικά της όνειρα, όταν η αγγλική λογοτεχνία ήταν η μεγάλη της αγάπη. Κι όταν ονειρευόταν μιαν άλλου είδους ζωή, κι όχι το είδωλο της ποπ που τελικά έγινε, ούτε η σύντροφος του Μικ Τζάγκερ με τον οποίο έζησε έναν θυελλώδη έρωτα, εμπνέοντάς τον για μερικά από τα καλύτερα τραγούδια των Rolling Stones, ούτε φυσικά ότι κάποτε θα κατάληγε άστεγη ναρκομανής στο Σόχο. Αλλά οι καιροί έχουν γυρίσματα κι αυτό το εν μέσω κορονοϊού νέο έργο της Φέιθφουλ αποτελεί, πέρα από όλα τα άλλα, καλλιτεχνικά, μία νίκη της ζωής!

Γιατί αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της 74χρονης ζωής της, η Μαριάν Φέιθφουλ έχει φθάσει στο χείλος του θανάτου. Η αρχή είχε γίνει το καλοκαίρι του 1969, όταν είχε πάρει υπερβολική δόση υπνωτικών χαπιών ενώ βρισκόταν στο Σίδνεϊ σ’ ένα δωμάτιο ξενοδοχείου, που μοιραζόταν με τον Μικ Τζάγκερ. Έπεσε σε κώμα έξι ημερών αλλά συνήλθε. Μερικά χρόνια αργότερα όμως, στις αρχές της δεκαετίας του 1970 είχε εθιστεί στην ηρωίνη: «Σε αυτό το σημείο μπήκα σε ένα από τα εξώτερα επίπεδα της κόλασης», όπως γράφει η ίδια στην αυτοβιογραφία της «Faithfull», το 1994.

Χρειάστηκε έτσι, περισσότερο από μια δεκαετία για να αποτοξινωθεί τελείως, διάστημα στο οποίο συνέβησαν τραγικά πράγματα. Για να ακολουθήσει μία σειρά από αρρώστιες: Καρκίνος του μαστού, ηπατίτιδα C και μία λοίμωξη που οφειλόταν σε σπασμένο ισχίο (δυστυχώς αυτό συνέβη στην Ελλάδα κατά της συναυλία της στη Ρόδο, το 2014). Αλλά όπως λέει η ίδια, μιλώντας σε δημοσιογράφο των «New York Times» η πρόσφατη περιπέτειά της με τον Covid-19 και οι μακροχρόνιες συνέπειές του ήταν η πιο δύσκολη μάχη, που χρειάστηκε να δώσει σε όλη της τη ζωή. «Δεν θέλετε να το περάσετε αυτό», λέει σήμερα.

Βαδίζει μες στην ομορφιά

Με τίτλο «She Walks in Beauty» («Βαδίζει μες στην ομορφιά») από το ομότιτλο ποίημα του Μπάιρον, η Φέιθφουλ είχε αρχίσει να ηχογραφεί τις απαγγελίες της, λίγο πριν μολυνθεί από τον ιό, τον Μάρτιο του 2020. Οι ρομαντικοί ποιητές ήταν το πάθος της από τα εφηβικά της χρόνια, όμως στα μέσα της δεκαετίας του 1960 οι απαιτήσεις της καριέρας της στην ποπ, την είχαν κάνει να αφήσει το μάθημα αγγλικής λογοτεχνίας, που παρέδιδε η αγαπημένη της κυρία Σίμπσον αλλά, όπως λέει «συνέχισα να διαβάζω βιβλία».

Έτσι μέσα από τα σκαμπανεβάσματα της ζωής της, αυτά τα ποιήματα έμειναν μαζί της σαν παλιά φυλαχτά: «Αν έχετε διαβάσει κάποια στιγμή ποτέ την «Ωδή σ ένα αηδόνι» (του Τζων Κητς) ή την «Δεσποσύνη του Σαλότ » (Τέννυσον), δεν θα τα ξεχάσετε ποτέ, έτσι δεν είναι;», λέει.

Η Μαριάν Φέιθφουλ είχε ηχογραφήσει ήδη επτά ρομαντικά ποιήματα, γραμμένα από τον Λόρδο Βύρωνα (She Walks in Beauty), τον Πέρσυ Σέλεϋ (Ozymandias) και τον Κητς (Ode to a Nightingale), όταν αρρώστησε. Κι όταν νοσηλεύτηκε λόγω του Covid-19 και έπεσε σε κώμα, ο μάνατζέρ της έστειλε τις ηχογραφήσεις στον φίλο και τον στενό συνεργάτη της Γουόρεν Έλις για να δει, αν θα συνθέσει μουσική για να τα συνοδεύσει. Τότε δεν ήταν καν σίγουρο, ότι η Φέιθφουλ θα ζούσε για να ακούσει το τελικό αποτέλεσμα. Όμως εκείνη τους διέψευσε. Αλλά μόνον όταν άρχισε να ανακάμπτει, ο γιος της Νίκολας, της είπε, τι είχαν γράψει οι γιατροί στο γράφημα, που ήταν στο κρεβάτι της: «Παρηγορητική φροντίδα μόνο». «Νόμιζαν ότι θα πέθαινα!», λέει η ίδια, πιθανότατα όχι για πρώτη φορά στη ζωή της. «Αλλά δεν το έκανα», προσθέτει γελώντας.

Από τη λογοτεχνία στην ποπ

Ο πατέρας της Μαριάν ήταν Βρετανός κατάσκοπος στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και γιος ενός σεξολόγου, που είχε εφεύρει κάτι, που ονομάζεται «η μηχανή ψυχρότητας»! Η δε μητέρα της –εξίσου απίθανα– ήταν η Αυστριακή βαρόνη Εύα φον Ζάχερ –Μάζοχ –ανιψιά (μακρινή πάντως) του Λέοπολντ φον Ζάχερ–Μάζοχ, από τον οποίο, ως γνωστόν, προέκυψε και η λέξη μαζοχισμός. Κι αν τα βάλει κανείς όλα αυτά μαζί, τότε προκύπτει το μοναδικό τους παιδί, γεννημένο ένα χρόνο μετά το τέλος του πολέμου, το 1946.

Οι γονείς της όμως χώρισαν γρήγορα, όταν η Μαριάν ήταν 6 ετών και ένα χρόνο αργότερα η μητέρα της την έστειλε στο οικοτροφείο ενός μοναστηριού, παρά τη διαφωνία του πατέρα της. «Την παρακαλούσε να μην το κάνει. Τον θυμάμαι να λέει, ότι αυτό θα μου δημιουργήσει σεξουαλικό πρόβλημα για όλη μου τη ζωή», γράφει η ίδια στο «Faithfull». Στα 18 της πάντως παντρεύτηκε τον καλλιτέχνη Τζων Ντάνμπαρ και γέννησε τον γιο της λίγο μετά.

«Ήθελα να πάω στην Οξφόρδη και να μελετήσω αγγλική λογοτεχνία, φιλοσοφία και συγκριτική θρησκεία. Αυτό ήταν το σχέδιό μου. Αλλά δεν συνέβη. Και σ’ ένα πάρτι συνάντησα τον Άντριου Λουγκ Όλνταμ…», όπως λέει.
Ο Όλνταμ, ο πρώτος μάνατζερ των Rolling Stones δεν είχε ακούσει την Φέιθφουλ να τραγουδάει έστω μία νότα. Απλώς αφού την παρατήρησε, αποφάσισε ότι αυτή η εντυπωσιακή, νεαρή ξανθιά προοριζόταν να γίνει ποπ σταρ. Ζήτησε από τον Μικ Τζάγκερ και τον Κηθ Ρίτσαρντς να γράψουν ένα τραγούδι γι’ αυτήν. Ήταν η μελαγχολική μπαλάντα «As Tears Go By», που με τα δικά της λόγια ήταν «μια εμπορική φαντασία, που έδωσε ώθηση στα πάντα». Στην αρχή όμως δεν πήρε και πολύ σοβαρά αυτήν την τυχαία ποπ καριέρα, στην πρώτη περιοδεία μάλιστα φαινόταν να είναι συνεχώς βυθισμένη σε ένα βιβλίο «εξετάζοντας τη λίστα ανάγνωσης για την αγγλική λογοτεχνία σαν να πήγαινα πίσω στο σχολείο».

Αλλά και πάλι αυτό δεν συνέβη. Στο ψυχεδελικό Λονδίνο της εποχής η Φέιθφουλ ήταν ένα όμορφο κορίτσι, που μπήκε ξαφνικά στο μάτι ενός πολιτιστικού τυφώνα. Γνώρισε τους πάντες. Άφησε τον άντρα και το παιδί της πίσω, και άρχισε να ζει μ’ έναν τρόπο προκλητικό –πάντα για την εποχή– χωρίς να θεωρεί ότι πρέπει να απολογείται για ό,τι κάνει. Εκείνη και ο Κηθ Ρίτσαρντς ήταν σαν να έβαλαν φωτιά στον κόσμο της ποπ.

Το σκάνδαλο

Στην αυτοβιογραφία της εξάλλου έγραψε, ότι και ο Μπομπ Ντύλαν προσπάθησε να την αποπλανήσει, παίζοντάς της το τελευταίο του, τότε, άλμπουμ «Bringing It All Back Home» και εξηγώντας της λεπτομερώς, τι εννοούσε κάθε κομμάτι. Ωστόσο, ο τρόπος του δεν λειτούργησε.

«Τον βρήκα τόσο… τρομακτικό», έγραψε. «Λες και κάποιος θεός είχε κατέβει από τον Όλυμπο και άρχισε να έρχεται πάνω μου». Ο Τζάγκερ, όμως, είχε περισσότερη τύχη, και για μερικά, φαινομενικά λαμπερά, χρόνια ήταν ένα κανονικό ζευγάρι. Όμως υπήρχαν εντάσεις από την αρχή, καθώς η Φέιθφουλ δεν ήταν σίγουρη, ότι ήθελε να παίξει το ρόλο της μούσας συζύγου, που ήταν αναμενόμενος, ακόμη και σε τέτοιους μποέμ κύκλους.

Τότε ακριβώς συνέβη και το περιστατικό με την αστυνομία, που έκανε πάταγο διεθνώς. Ενημερωμένη από ένα βρετανικό ταμπλόιντ τον Φεβρουάριο του 1967, η αστυνομία έκανε έφοδο στο σπίτι του Ρίτσαρντς στο Σάσσεξ κατά τη διάρκεια ενός μικρού πάρτι, όπου και βρήκε μια μικρή ποσότητα ναρκωτικών. Η Φέιθφουλ μόλις είχε κάνει μπάνιο, όταν έφτασαν οι αστυνομικοί και τα μόνα ρούχα της ήταν λερωμένα, οπότε χωρίς να το σκεφτεί πολύ, πέταξε πάνω της ένα χαλί.

Η χρήση ναρκωτικών από τους Μικ Τζάγκερ και Κηθ Ρίτσαρντς ασφαλώς και κατακρίθηκε από την κοινή γνώμη, ωστόσο, η επίθεση στην Μαριάν Φέιθφουλ ήταν τεράστια. «Γυμνό κορίτσι στο Stones Party» έγραφε ένα πηχυαίος τίτλος στον Τύπο. Και όπως έγραψε η ίδια αργότερα «Συκοφαντήθηκα ως γυναίκα, που οργίαζε στο γούνινο χαλί, ενώ Μικ ήταν ο ευγενής ροκ σταρ σε δοκιμασία»… Και σίγουρα όλο αυτό, δεν ήταν το τελευταίο που της προκαλούσε την οργή.

Φλογερές αναγνώσεις

Ο Έλις που πήρε στα χέρια του τα ποιήματα με τη φωνή της φίλης του λέει, ότι τα βρήκε «τόσο απίστευτα όμορφα και αναζωογονητικά, ένα απόλυτο βάλσαμο για όλη αυτή την αναταραχή και τη θλίψη που συμβαίνει στον κόσμο».

Ο ίδιος κατά την σύνθεση των κομματιών, που τα συνοδεύουν, θέλησε να αποφύγει την αναμενόμενη προσέγγιση λαούτων και χάρπσικορντ. Και τελικά, όπως οι φλογερές αναγνώσεις της Φέιθφουλ, έτσι και οι στοχαστικές συνθέσεις του Έλις –με την συνεισφορά του Νικ Κέιβ και του Μπράιαν Ίνο– τονίζουν τον διαρκή νεωτερικότητα των ποιητών. Άλλωστε οι ρομαντικοί ποιητές, μπορεί να μην πρόλαβαν την… ροκ, σίγουρα όμως ήξεραν ένα ή δύο πράγματα για το σεξ και τα ναρκωτικά…

Πριν τελειώσει τη δουλειά του ο Έλις, έμαθε ότι η Φέιθφουλ είχε ξυπνήσει από το κώμα και έφυγε από το νοσοκομείο, έτσι στη συνέχεια ηχογράφησε τέσσερα ακόμη ποιήματα. Και θεωρείται αξιοθαύμαστο το γεγονός, ότι δεν μπορεί κανείς να διακρίνει ποια έργα ηχογραφήθηκαν πριν και ποια μετά τον κορονοϊό. Η βραχνή, βαθιά φωνή της μεταφέρει τον ακροατή σε άλλους κόσμους και σ’ αυτό το ταξίδι η ατμόσφαιρα παίζει τον πρώτο ρόλο.

Γεγονός όμως είναι, ότι βιώνει ακόμη τα επίμονα συμπτώματα του Covid, τα οποία για αυτήν περιλαμβάνουν κόπωση, αδυναμία μνήμης και πνευμονολογικά προβλήματα. Δουλεύει ωστόσο επιμελώς την αναπνοή της κι ένας στενός της φίλος, την επισκέπτεται κάθε εβδομάδα με μια κιθάρα για να την καθοδηγήσει στην πρακτική του τραγουδιού. Αφιερώνει ποιοτικό χρόνο με τον γιο και τον εγγονό της, διαβάζει πολύ και μετρά τις ημέρες μέχρι να πάει πάλι στον κινηματόγραφο, στην όπερα, στο μπαλέτο.

Όταν βγήκε για πρώτη φορά από το νοσοκομείο –«après Covid», όπως της αρέσει να το αποκαλεί– φάνηκε ότι δεν θα μπορούσε να τραγουδήσει ποτέ ξανά. Τώρα, ανυπομονεί να γράψει νέα τραγούδια και οραματίζεται πώς θα ήταν η επιστροφή στη σκηνή.

«Εστιάζω στο να γίνω καλύτερη, πολύ καλύτερη. Σίγουρα δεν θα μπορέσω ποτέ να δουλέψω τόσο σκληρά όσο παλιά και δεν θα είναι δυνατές μεγάλες περιοδείες. Αλλά ελπίζω να κάνω ίσως πέντε παραστάσεις. Όχι μεγάλες, ίσως 40 λεπτά κάθε φορά».

Διαβάστε επίσης:

Οι άμαξες του Τατοΐου και η ιστορία τους – Συντηρούνται ως μουσειακά αντικείμενα

Οδυσσέας Ελύτης: Πώς είδε την Ελλάδα, με αφορμή τα 200 χρόνια

Ο Dior και οι αρχαιότητες – Φωτογράφιση στην Αθήνα ανακοινώνει ο γαλλικός οίκος