Λάκης Παπαστάθης: Αφιέρωμα στον διανοούμενο του ελληνικού κινηματογράφου

Συγγραφέας, διανοούμενος, ενεργός καλλιτέχνης και πολίτης για περίπου εξήντα χρόνια αλλά κυρίως μία κατ’ εξοχήν προσωπικότητα του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, ένας  ανήσυχος δημιουργός με πλούσιο έργο υπήρξε ο σκηνοθέτης Λάκης Παπαστάθης, που η μνήμη του τιμάται με ένα μεγάλο αφιέρωμα στο Μουσείο Μπενάκη /Πειραιώς 138.

Βασικά σημεία αναφοράς του αφιερώματος αποτελούν η μεγάλη έκθεση «Λάκης Παπαστάθης. Αναζητώντας τη χαμένη εικόνα», που αρχίζει στις 3 Απριλίου, η δημιουργία έξι πρωτότυπων ντοκιμαντέρ για τη ζωή και το έργο του σκηνοθέτη, που έφυγε από την ζωή πριν από δύο χρόνια, καθώς και μία συνοδευτική έκδοση ενός αφιερωματικού τόμου, στον οποίο περιλαμβάνεται  φωτογραφικό υλικό από το πολύτιμο αρχείο του. Τον Μάρτιο του 2025 συμπληρώθηκαν δύο χρόνια από τον θάνατο του σκηνοθέτη

Ο στόχος είναι διττός: Αφ’ ενός  να φωτισθεί η πολυσχιδής καλλιτεχνική προσωπικότητα του δημιουργού και ταυτόχρονα όμως να «γραφτεί» η βιογραφία μιας ολόκληρης γενιάς, αυτής που δημιούργησε τον Νέο Ελληνικό Κινηματογράφο με τους πρωτοπόρους καλλιτέχνες, παράλληλα με τις προσπάθειες για μια διαφορετική τηλεόραση. Αυτήν που υπηρέτησε ο Λάκης Παπαστάθης  διασώζοντας σε ζωντανή εικόνα την μορφή και τον λόγο  μεγάλων προσωπικοτήτων του ελληνικού πολιτισμού μέσα από τη δουλειά των εκατοντάδων συνεργατών της εκπομπής «Παρασκήνιο».

Την επιμέλεια του αφιερώματος εξάλλου, ανέλαβαν τρεις φίλοι και στενοί συνεργάτες του δημιουργού, οι σκηνοθέτες Ηλίας Γιαννακάκης, Κατερίνα Ευαγγελάκου και Γιώργος Σκεύας, οι οποίοι συνεργάστηκαν επί δύο χρόνια για το αποτέλεσμα.

Παιδί του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου        

Γεννημένος στον Βόλο το 1943, ο Λάκης Παπαστάθης σκηνοθέτησε το 1972  την πρώτη μικρού μήκους ταινία του «Γράμματα από την Αμερική», η οποία βραβεύθηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Παιδί του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου  εργάστηκε σκληρά σε όλη του τη ζωή προσπαθώντας να δημιουργήσει νήματα που ενώνουν τις τέχνες μεταξύ τους και φωτίζουν το μυστικό της ελληνικής δημιουργίας στον 19^ο και στον 20^ο αιώνα. Υπήρξε βοηθός σκηνοθέτη στην «Ευδοκία» του Αλέξη Δαμιανού ενώ ο ίδιος σκηνοθέτησε τέσσερις κινηματογραφικές ταινίες μεγάλου μήκους: «Τον καιρό των Ελλήνων» (1981), «Θεόφιλος» (1987), «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον» (2001) και «Ταξίδι στη Μυτιλήνη» (2010), που απέσπασαν πλήθος βραβείων και του εξασφάλισαν τον τίτλο του πιο λόγιου ίσως από τους έλληνες κινηματογραφιστές.

Εκτός από τον κινηματογράφο υπήρξε ένας από τους θεμελιωτές του πολιτιστικού ντοκιμαντέρ στην ελληνική τηλεόραση δημιουργώντας την εκπομπή «Παρασκήνιο» μαζί με τον σκηνοθέτη Τάκη Χατζόπουλο και σκηνοθετώντας πάνω από 200 θέματα της σειράς. Το «Παρασκήνιο» υπήρξε η μακροβιότερη εκπομπή πολιτισμού της ΕΡΤ, εξέπεμπε διαρκώς από το 1976 μέχρι το 2013 και αθροίζει 900 διαφορετικά θέματα ενώ αποτελεί μια εξαιρετική περίπτωση τηλεοπτικής σειράς για την οποία εργάστηκαν πάνω από 100 κινηματογραφικοί σκηνοθέτες. Οι Παπαστάθης και Χατζόπουλος υπήρξαν αμφότεροι εξαιρετικά δημιουργικοί ως σκηνοθέτες και αρκούντως επαρκείς στου λεπτούς χειρισμούς που απαιτεί η ιδιότητα του παραγωγού.

Ο Λάκης Παπαστάθης δοκιμάστηκε επίσης με επιτυχία στο απαιτητικό πεδίο της πεζογραφίας, εκδίδοντας τέσσερεις συλλογές διηγημάτων: «Η νυχτερίδα πέταξε», «Η Ήσυχη», «Το καλοκαίρι θα παίξει την Κλυταιμνήστρα» και «Ο δάσκαλος αγαπούσε το βωβό σινεμά». Ακόμη, μία μονογραφία για τα γυρίσματα της ταινίας «Ευδοκία» του Αλέξη Δαμιανού, με τίτλο «Όταν ο Δαμιανός γύριζε την Ευδοκία» ενώ υπήρξε  και συλλέκτης και σχολιαστής βραχύβιων λογοτεχνικών περιοδικών του 19^ου και των αρχών του 20^ου αιώνα, φωτογραφιών και καρτ ποστάλ. Όλα αυτά τα σπάνια τεκμήρια του παρελθόντος αποκτούσαν ζωή μέσα από τις ταινίες, τα ντοκιμαντέρ και τα βιβλία του.

Η έκθεση

Σε επιμέλεια του Γιώργου Σκεύα και με σχεδιασμό από την σκηνογράφο-ενδυματολόγο Λίλη Πεζανού, η έκθεση πραγματοποιεί ένα ταξίδι στην μνήμη και τον χρόνο μέσα  από τις ταινίες, τις εκπομπές του «Παρασκηνίου», τα βιβλία, τα πορτρέτα και το αρχειακό υλικό. ΄Ολοι οι δρόμοι της τέχνης του Παπαστάθη, ο κινηματογράφος, η τηλεόραση, η λογοτεχνία, η ζωγραφική, η φωτογραφία συνδέονται έτσι, και συμπλέκονται για να συνθέσουν και να αναπαραστήσουν αυτό το ιδιαίτερο παλίμψηστο, που δημιούργησε με το πολύπλευρο έργο του ο σκηνοθέτης.

Στην έκθεση μάλιστα οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν, σε ατομικές οθόνες με ακουστικά, εκπομπές της σειράς «Παρασκήνιο», σε σκηνοθεσία των Λάκη Παπαστάθη και Τάκη Χατζόπουλου επιλέγοντας από ένα σύνολο 50 ντοκιμαντέρ, σε σύγχρονη ψηφιοποίηση, τα οποία παραχώρησε το αρχείο της ΕΡΤ.

Ο πολύπλευρος δημιουργός           

Τα έξι πρωτότυπα οπτικοακουστικά έργα, την πραγματοποίηση των οποίων ανέλαβε ο σκηνοθέτης Ηλίας Γιαννακάκης αποτελούν εξάλλου, οργανικό μέρος της συνολικής παρουσίασης.

Στο πρώτο με τίτλο «Υβόννη Μαλτέζου – Μια ζωή με τον Λάκη», διάρκειας 25 λεπτών, η σύζυγος του και ηθοποιός σε όλες τις ταινίες του θυμάται με συγκίνηση και εξομολογητική διάθεση τα πενήντα χρόνια που πέρασαν μαζί. Στο δεύτερο με τίτλο «Ο Λάκης και ο Ζεβελάκης», διάρκειας 25 λεπτών επίσης, ο συλλέκτης και ερευνητής Γιώργος Ζεβελάκης μιλά για τη στενή φιλική σχέση του με τον Λάκη, το κοινό τους πάθος για τα παλιά λογοτεχνικά περιοδικά και τη συνεργασία τους στο «Παρασκήνιο».

«Ο Λάκης Παπαστάθης μπροστά στην κάμερα», διάρκειας 30 λεπτών είναι το τρίτο φιλμάκι, που αποτελεί μία δημιουργική σύνθεση αποσπασμάτων από διάφορες τηλεοπτικές εμφανίσεις και συμμετοχές του σκηνοθέτη ως ομιλητή σε ντοκιμαντέρ, ώστε να προκύπτει ένα απολύτως καινούργιο πορτρέτο. Ακολουθούν δύο συρραφές αποσπασμάτων, διάρκειας 25 λεπτών η κάθε μία, η πρώτη από τα «Παρασκήνια» του Λάκη Παπαστάθη και η δεύτερη από εκείνα του Τάκη Χατζόπουλου, επί 45 χρόνια συνεργάτη και συνδημιουργού της θρυλικής τηλεοπτικής σειράς της ΕΡΤ.

Τέλος, θα προβληθεί το καινούργιο ντοκιμαντέρ, διάρκειας 50 λεπτών  «Ο Λάκης Παπαστάθης στο Μουσείο Μπενάκη», στο οποίο μέσα από πλούσιο αρχειακό υλικό και με άξονα το στήσιμο της έκθεσης, τα εγκαίνια και τις παράλληλες εκδηλώσεις εμφανίζονται και μιλούν μέσα στο χώρο και δίπλα από τα εκθέματα οι Γιώργος Σκεύας, Κατερίνα Ευαγγελάκου, καθώς και ένας σημαντικός αριθμός συνεργατών και συνοδοιπόρων του δημιουργού, από τα πρώτα του χρόνια στην Αθήνα.

Το «Γενικό πλάνο»

Σήμερα το απόγευμα εξάλλου, στις 7 μ.μ. παρουσιάζεται στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη / Πειραιώς 138, ο αφιερωματικός τόμος, που επιμελήθηκε η Κατερίνα Ευαγγελάκου με τίτλο «Λάκης Παπαστάθης. Γενικό πλάνο». Σ΄αυτόν πενήντα συνομιλητές, συνοδοιπόροι, ομότεχνοι, μαθητές και φίλοι του σκηνοθέτη, καταθέτουν ο καθένας το αποτύπωμα που άφησε ο Παπαστάθης στη σκέψη και στο έργο του. Πρόκειται για μια πολυφωνική βιογραφία, που ξεκινά από την ώρα που ο νεαρός Μυτιληνιός φτάνει στην Αθήνα, το 1962 και αποφασίζει να παρατήσει τις σπουδές του, στην Πάντειο Ανωτάτη Σχολή Πολιτικών Επιστημών για να κάνει κινηματογράφο και φτάνει μέχρι την τελευταία του σκηνοθεσία στην εκπομπή «Υστερόγραφο» της ΕΡΤ (2022).

Στην παρουσίαση θα μιλήσουν ο σκηνοθέτης Μάνος Ευστρατιάδης, ο δημοσιογράφος Τέλης Σαμαντάς, ο ζωγράφος Γιώργος Ρόρρης και ο ηθοποιός Δημήτρης Καταλειφός.

Μια σειρά παράλληλων εκδηλώσεων εξάλλου, με προβολές και συζητήσεις θα πραγματοποιηθούν στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος και στο Μουσείο Μπενάκη στο πλαίσιο της έκθεσης.

Info

Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138: τηλ. 212 6875272

Έκθεση: «Λάκης Παπαστάθης. Αναζητώντας τη χαμένη εικόνα»

Διάρκεια: 3 Απριλίου ως 20 Ιουλίου