Κλεμμένες αρχαιότητες επιστρέφουν στην Ελλάδα από μουσείο της Ατλάντα

Μία πήλινη μινωική λάρνακα, το μαρμάρινο άγαλμα γυναίκας του 2ου π.Χ. αιώνα και μία μαρμάρινη επίσης, ανδρική μορφή του 4ου π.Χ. αιώνα επιστρέφουν στην Ελλάδα από το Μουσείο Μάικλ Κάρλος του Πανεπιστημίου Έμορι της Ατλάντα.

Πρόκειται για προϊόντα λαθρανασκαφών, που είχαν διακινηθεί παράνομα και επίσης παράνομα βρίσκονταν στο αμερικανικό μουσείο αλλά χρειάστηκαν πολλά χρόνια ώσπου η διεκδίκησή τους να τελεσφορήσει. Σήμερα όμως, τα παρέλαβε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, η οποία βρίσκεται στην Ατλάντα και τα αρχαία επιστρέφουν στην πατρίδα τους.

Ήδη από το 2007 ήταν γνωστή στο υπουργείο Πολιτισμού η περίπτωση ελληνικών αρχαιοτήτων – συγκεκριμένα μιας μινωικής λάρνακας, ενός αγάλματος και ενός πίθου-  που κατείχε παράνομα το αμερικανικό μουσείο, αλλά όλες οι προσπάθειες για την επανάκτησή τους προσέκρουαν στην στάση του, ότι είχε ελέγξει την προέλευση των αντικειμένων, πριν τα αποκτήσει και δεν είχε προκύψει καμία αμφισβήτηση.

Όπως αναφέρει όμως η υπουργός Πολιτισμού στο διάστημα, που ακολούθησε, η ελληνική πλευρά διαρκώς εμπλούτιζε με νέα στοιχεία την τεκμηρίωση της παράνομης διακίνησής τους ενώ το 2021 προστέθηκε μία ακόμη αρχαιότητα, η μαρμάρινη ανδρική μορφή. Κι αυτό, ύστερα από τον εντοπισμό στοιχείων από την Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών για την παράνομη διακίνησή της.

Το επίσημο αίτημα

Εν τέλει τα στοιχεία κατέστησαν ατράνταχτα, καθώς εκτός από τις πολαρόιντ φωτογραφίες των αντικειμένων αυτών σε προσωρινούς χώρους αποθήκευσης,  συγκεντρώθηκαν και οι δικαστικές αποφάσεις των ελληνικών δικαστηρίων, που αποφαίνονταν ότι η μαρμάρινη ανδρική μορφή ήταν προϊόν παράνομης ιδιοποίησης και παράνομης εξαγωγής,  επίσης στοιχεία από δικογραφίες που τεκμηρίωναν, ότι το γυναικείο άγαλμα είχε προέλθει από παράνομη ανασκαφή στην περιοχή της Ηπείρου, καθώς επίσης έγγραφα και φωτογραφίες, που αποδείκνυαν την παράνομη διακίνηση της μινωικής λάρνακας. Το επίσημο αίτημα, κατόπιν αυτών, με την πλήρη τεκμηρίωση και με τις ισχυρές αποδείξεις πλέον, εστάλη από το υπουργείο Πολιτισμού, το 2021 δια των διπλωματικών αρχών.

Αλλά και από την πλευρά του Μουσείου Κάρλος η αλλαγή της στάσης ήταν εμφανής, όπως αναφέρει η κυρία Μενδώνη. Συγκεκριμένα ο διευθυντής του Μουσείου Χένρι Κιμ δεν αρκέστηκε στην ανταλλαγή επιστολών, αλλά ταξίδεψε ο ίδιος στην Αθήνα, προκειμένου να συζητήσει από κοντά με τα στελέχη της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών το θέμα και να αξιολογήσει τα επιχειρήματα της ελληνικής πλευράς. Έτσι ήταν ο ίδιος που αντιλήφθηκε το βάρος των πειστηρίων τεκμηρίωσης και εισηγήθηκε στο Διοικητικό Συμβούλιο του Πανεπιστημίου του Έμορι να επιστραφούν τα τρία αντικείμενα  στην Ελλάδα.

Το πανεπιστήμιο

Στον 14ο π.Χ. αιώνα χρονολογείται η λάρνακα –φυσικά από την Κρήτη-, στον τύπο του λουτήρα, έχοντας διακοσμημένο το εσωτερικό της με ψάρια ενώ εξωτερικά φέρει διακόσμηση στυλιζαρισμένου χταποδιού. Η μαρμάρινη γυναικεία μορφή, που στηρίζεται με τον αριστερό αγκώνα της σε υψηλό κορμό δέντρου προέρχεται από την ΄Ηπειρο ενώ η ανδρική ιματιοφόρα μορφή είναι καθισμένο σε δίφρο και προέρχεται από τον ανάγλυφο διάκοσμο κάποιου επιτύμβιου ναΐσκου από την Αττική.

«Το Μουσείο Κάρλος έρχεται να προστεθεί σε έναν κατάλογο μουσείων σε όλο τον κόσμο, που τα τελευταία χρόνια καταβάλλουν σημαντική προσπάθεια να ερευνήσουν ζητήματα προέλευσης των αντικειμένων των συλλογών τους», όπως ανέφερε μάλιστα κατά την ομιλία της στην τελετή, που έγινε στο Μουσείο Κάρλος.

«Πρόκειται για μουσεία, που τα στελέχη τους έχουν το θάρρος να γνωστοποιήσουν τα αποτελέσματα των ερευνών τους», είπε η κυρία Μενδώνη «και να επιστρέψουν στις χώρες προέλευσης τα αντικείμενα, που διαπιστώνουν ότι συνδέονται με παράνομες πράξεις. Όταν μάλιστα, η κίνηση αυτή γίνεται από ένα Μουσείο άμεσα συνδεδεμένο με ένα Πανεπιστημιακό Ίδρυμα, η πράξη αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα. Ευαισθητοποιεί τους φοιτητές μέσα από τέτοιες πράξεις για την παγκόσμια μάστιγα αρπαγής και παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών από κυκλώματα αρχαιοκαπήλων, που προσδοκούν μόνον στο κέρδος, οδηγώντας στην απώλεια αναντικατάστατων και πολύτιμων αρχαιολογικών, ιστορικών και επιστημονικών πληροφοριών. Επιπλέον, διδάσκει στους νέους επιστήμονες υψηλές αξίες, όπως ο σεβασμός στον πολιτισμό και την πολιτιστική κληρονομιά της κάθε χώρας, αναπόσπαστα στοιχεία της ταυτότητας κάθε λαού».

Η κυρία  Μενδώνη εξάλλου δεν παρέλειψε να αναφερθεί στη συμβολή του Έλληνα προξένου στην Ατλάντα κ. Θεόδωρου Δημόπουλου, ο οποίος συντόνισε προσωπικά τις επαφές και τον διάλογο ανάμεσα στο ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού και το αμερικανικό Μουσείο τα τελευταία τρία χρόνια.

Οι συλλογές του μουσείου

Με τον επαναπατρισμό των τριών αρχαιοτήτων πάντως, εγκαινιάζεται και η πολιτιστική συνεργασία του υπουργείου Πολιτισμού με το Μουσείο Μ.C. Carlos και το Πανεπιστήμιο του Έμορι  της Ατλάντα. Όπως ανέφερε μάλιστα ο αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Έμορι δρ Ραβί Μπελαμκόντα αυτή η συνεργασία δεν αφορά μόνον τα μουσεία αλλά μπορεί να προσφέρει ευκαιρίες και για τους φοιτητές και καθηγητές που διενεργούν αρχαιολογικές ανασκαφές στη Σαμοθράκη και στην Αρχαία Αγορά. «Είναι μια ιστορική στιγμή για το πανεπιστήμιο, το οποίο εργάζεται για την προβολή του ελληνικού πολιτισμού, μέσω του μουσείου και των τμημάτων πανεπιστημίου», όπως δήλωσε εξάλλου ο Χένρι Κιμ, διευθυντής του μουσείου.

Να σημειωθεί, ότι σύμφωνα πάντα με το μουσείο οι συλλογές του με ελληνικά και ρωμαϊκά έργα αρχίζουν χρονολογικά από το 4000 π.Χ. και φθάνουν ως τον 4ο με 5ο αιώνα μ.Χ. Πρόκειται, όπως αναφέρεται  για έργα από χρυσό, άργυρο, ήλεκτρο, χαλκό, μόλυβδο, ελεφαντόδοντο, από ημιπολύτιμους λίθους (όπως κορνεόλη, ορεία κρύσταλλο, γρανάτη), από γυαλί, πηλό και φυσικά από μάρμαρο. Το ίδιο το μουσείο μάλιστα, πρόβαλε στο παρελθόν ιδιαίτερα τη μινωϊκή λάρνακα, το γυναικείο άγαλμα αλλά και τον πίθο, που προαναφέρθηκε αλλά δεν έχει υπάρξει κάποια πληροφόρηση για την τύχη του.

Σε Έλληνα τέλος, παραπέμπει η ονομασία του Μουσείου Κάρλος, τον Μιχάλη Κάρλος επιχειρηματία και φιλάνθρωπο της Ατλάντα, ο οποίος ως το 2002, που απεβίωσε, ήταν πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου και διευθύνων σύμβουλος της National Distributing Company της Ατλάντας. Όπως αναφέρεται μάλιστα, στον ιστότοπο του μουσείου: «Χάρη στη γενναιοδωρία του ίδιου και της συζύγου του Θάλειας δόθηκε από το 1983 η δυνατότητα εντυπωσιακής αύξησης της συλλογής τόσο σε έκταση όσο και ποιότητα με αποτέλεσμα την ευρεία υποστήριξη και αναγνώρισή του».

Διαβάστε επίσης:

Για 50.000 η τούλινη φούστα των 5 δολαρίων της Κάρι Μπράντσο

Γιώργος Οικονόμου: Ο μεγιστάνας συλλέκτης που αγοράζει με την καρδιά

Νέα εποχή για το Μουσείο Κανελλοπούλου στην Πλάκα – Στόχος η αναβάθμιση και η εξωστρέφεια