Υπάρχει και αυτή η Μύκονος. Για όσους την αναζητούν…

Στο Παλιό Λιμάνι του νησιού και σε περίοπτη θέση, κατάλευκο όπως και τα άλλα οικοδομήματα, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Μυκόνου δεν περνά απαρατήρητο. Το ζήτημα είναι πόσοι περνούν την πόρτα του. Στην Μύκονο δεν πάει κανείς για να δει τα αρχαία, δεν πρόκειται για μυστικό και παρ΄όλες τις προσπάθειες, που γίνονται για την αύξηση της επισκεψιμότητας και στο μουσείο, το αποτέλεσμα δεν μπορεί να συγκριθεί με τα 2 εκατομμύρια τουρίστες, που φθάνουν κάθε χρόνο στο νησί.

Η εποχή του «εναλλακτικού» τουρισμού -τότε που δεν ήταν ακόμη γνωστή η λέξη- στα κυκλαδονήσια, πριν από σχεδόν έναν αιώνα, όταν Έλληνες και ξένοι πρωτοανακάλυπταν τη Μύκονο δεν είναι κάτι που μπορεί να επανέλθει. Ούτε η περίφημη «καλή» εποχή της δεκαετίας του ΄60, ακόμη και του ΄70. Τότε οι επισκέπτες μπορεί να έφθαναν και ως το μουσείο, μπορεί και να πήγαιναν με το καΐκι ως τη Δήλο. Σήμερα η Μύκονος είναι ένα άλλο νησί. Πολυεθνικό, πολύγλωσσο, με πολλές ξένες επιχειρήσεις και επενδύσεις και με πολλά βρώμικα μυστικά, όπως αποκαλύφθηκε εσχάτως με την επίθεση και τον ξυλοδαρμό του υπεύθυνου αρχαιολόγου του νησιού.

Η κατάσταση βέβαια, έχει ξεφύγει προ πολλού. Αφού κάθε σπιθαμή εδάφους κοστολογείται σε χρυσάφι, ήταν θέμα χρόνου να συμβεί και αυτό. Τα αρχαία θεωρούνται εμπόδιο στην «ανάπτυξη» και όχι μόνο στη Μύκονο, χωρίς να υπολογίζεται, ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η παρουσία τους είναι εκείνη, που αναδεικνύει κάθε φορά έναν τόπο.

Ο ρόλος της Δήλου

Στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη η Μύκονος είναι σήμερα το νησί της διασκέδασης μέχρις εσχάτων, όπου όλα επιτρέπονται και όλα πουλιούνται σε τιμές εξωφρενικές. Έχει περάσει πολύς καιρός από την εποχή, καλοκαίρι του 1845 ήταν, που ο προσωπικός ιερέας της βασίλισσας Αμαλίας,  θεολόγος Άσμους Χάινριχ Φρίντριχ Λυτ μετά της συζύγου του Χριστιάνας ταξίδευαν με το βασιλικό σκάφος «Λέων» στα νησιά και περιέγραφαν τη Χώρα Μυκόνου ως «πολύ όμορφη». Η πραγματική έναρξη της γνωριμίας με τη Μύκονο όμως, γίνεται έγινε χρόνια αργότερα, το 1873, όταν άρχισε  ανασκαφές στη Δήλο η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή. Το ιερό νησί της αρχαιότητας, ακατοίκητο πλέον αποκαλύπτει σιγά σιγά τον τεράστιο πλούτο του και γίνεται τόπος προορισμού για τους ξένους περιηγητές ενώ μαζί με τη Δήλο οι  Γάλλοι αρχαιολόγοι μιλούν παντού και για τη Μύκονο.

«Σπάνια χάρηκα τόσο βαθιά όσο τη στιγμή που αντίκρισα τη μικρή πολιτεία, κάτασπρη, χιονάτη, με τις ασβεστωμένες ίσες ταράτσες, λάμποντας, σαν πολιτεία φεγγαριού, απάνου από μια θάλασσα σκούρα γαλάζια και πράσινη», έγραφε στη σύζυγό του Ελένη, η Νίκος Κατζαντζάκης που έφθασε στο νησί στις 11 Αυγούστου του 1925. Η Μύκονος άλλωστε ήταν ένας από τους τόπους που επισκέφθηκε και περιέλαβε τις ταξιδιωτικές εντυπώσεις του με τίτλο «Ταξιδεύοντας». Κάποιοι συγγραφείς και καλλιτέχνες είχαν ήδη επισκεφθεί το νησί.

Και στο Μεσοπόλεμο αρκετοί επώνυμοι Αθηναίοι όπως ο Αντώνης Μπενάκης και η Ελένη Βλάχου, που θα αποτελούσε στη συνέχεια «διαφημίστριά» του στους καλούς κύκλους της Αθήνας έφθαναν εκεί τα καλοκαίρια.

Η ονομασία

Η ανθρώπινη εγκατάσταση, όπως και σε πολλά άλλα νησιά είχε αρχίσει από την Νεολιθική εποχή. Δίπλα στη διάσημη Δήλο όμως, η Μύκονος κρατούσε έναν άχαρο ρόλο, μάλιστα και το όνομά της φαίνεται να είχε υποτιμητική έννοια, αφού σύμφωνα με τον Ησύχιο προερχόταν από τη λέξη «μύκων», που σημαίνει σωρός λίθων. Κατά άλλη ερμηνεία πάντως προέρχεται από τον επώνυμο ήρωα Μύκονο, που ήταν γιος του μυθικού βασιλιά της Δήλου, του Ανίου, που κι αυτός με τη σειρά του ήταν γιος του Απόλλωνα και της νύμφης Ροιούς,  που ήταν απόγονος του Διονύσου. Κατόπιν αυτών προστάτης  του νησιού θεωρούνταν ο Διόνυσος, που παραστάθηκε και στα νομίσματα της Μυκόνου.

Οι δεσμοί με τη Δήλο ήταν φυσικά, στενοί. Πολλοί Μυκονιάτες συνεργάζονταν με το ιερό, προμηθεύοντάς το με οικοδομικά υλικά και επωφελούνταν γενικότερα από την οικονομική του άνθηση. Έτσι όταν η Δήλος καταστράφηκε, παρέσυρε στην αφάνεια και τη Μύκονο.

Οι πειρατές

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους το 1204, το νησί παραχωρήθηκε στους αδερφούς Ανδρέα και Ιερεμία Γκύζη, ακολούθησαν διάφορες λεηλασίες και το 1390 παραχωρήθηκε στους Βενετούς. Το1537 όμως, το  κατέστρεψε ο Μπαρμπαρόσα και οι κάτοικοί του, όσοι δεν πρόφθασαν να φύγουν στην Τήνο, πουλήθηκαν ως σκλάβοι.

Έκτοτε, άλλοτε ανήκε στους Τούρκους κι άλλοτε στους Βενετούς ενώ στους Ρωσοτουρκικούς πολέμους είχε πάρει το μέρος της Ρωσίας. Στο μεταξύ πολλοί κάτοικοί του αρχίζουν να ασχολούνται με τη ναυτιλία και δεν είναι λίγοι κι αυτοί που προσελκύονται από την πειρατεία. Έτσι ως τις αρχές του 19^ου αιώνα η Μύκονος και η Δήλος γίνονται φωλιές πειρατών, που φέρνουν και τις οικογένειές τους στο νησί.

Η Μύκονος ήταν ανέκαθεν φτωχή κι αυτό συνεχίσθηκε και μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους. Μια κατάσταση, που θα άλλαζε ριζικά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με την ανάπτυξη του τουρισμού.

Η Φτελιά του 5000 π.Χ.

Η απόδειξη της πρώιμης κατοίκησης στο νησί βρίσκεται στον κόλπο της Φτελιάς, όπου τα ευρήματα χρονολογούνται από το 5100 π.Χ. ως το 4500 περίπου π.Χ.  Πρόκειται για μια οικιστική εγκατάσταση σε έκταση 7 – 8 στρεμμάτων, όπου κάτω από επιχώσεις ως και 2,30 μέτρων έχει αποκαλυφθεί ένα μεγάλο κτίριο με το σχήμα του μεγάρου, διάφορα άλλα αψιδωτά και καθώς και δύο στρογγυλά κτίσματα, που πιθανώς χρησιμοποιούνταν ως σιτοβολώνες. Σώζονται μάλιστα σε ύψος 1,80 μ. κάτι χωρίς προηγούμενο στο Αιγαίο, για την εποχή από την οποία προέρχονται.

Δεκάδες ακέραια αγγεία βρέθηκαν μέσα σ΄αυτά τα κτίρια –θεωρείται μάλιστα, ότι υπήρχε και τοπικό εργαστήριο-  επίσης πολλά εργαλεία από οψιανό, μεταξύ των οποίων δεκάδες αιχμών από βέλη και δόρατα, εξαιρετικής ποιότητας. Στοιχείο που δείχνει, ότι οι κάτοικοι ειδικεύονταν στο κυνήγι.

Σημαντικά εξάλλου, είναι δύο πήλινα ειδώλια, το ένα από τα οποία ανήκει στον γνωστό στεατοπυγικό τύπο, που ήταν χαρακτηριστικός σε όλο τον ελλαδικό χώρο αυτήν την εποχή. Το δεύτερο όμως, ύψους 30 εκατοστών κρίνεται ως εντελώς ασυνήθιστο αφού έχει μακρύ κυλινδρικό λαιμό και ωοειδές κεφάλι, λοξό προς τα πίσω, τριγωνικό σώμα, δύο αποφύσεις σαν κουμπιά στη θέση των μαστών και παχείς στεατοπυγικούς γλουτούς.

Κατάλοιπα της Νεολιθικής εποχής έχουν εντοπισθεί, μεταξύ άλλων και σε λόφους ανατολικά της Φτελιάς, αλλά και σε άλλα σημεία του νησιού, πράγμα που δείχνει ότι η κατοίκηση ήταν πυκνή από πολύ πρώιμη εποχή. Όπως λένε οι αρχαιολόγοι, οι άνθρωποι της εποχής αυτής ήταν καλλιεργητές της γης, έβοσκαν ζώα, κυνηγούσαν αλλά δεν ασχολούνταν πολύ με το ψάρεμα.

Ο μυκηναϊκός τάφος

Εντυπωσιακό εύρημα στο νησί είναι ο μυκηναϊκός θολωτός τάφος του 15^ου π.Χ. αιώνα που βρέθηκε στα Αγγελικά. Με θάλαμο που έχει διάμετρο 5,80 μέτρα και σωζόμενο ύψος 4 μέτρα έκρυβε πολλά ταφικά κτερίσματα, που είχαν συνοδέψει τους νεκρούς. Χρυσά κοσμήματα, σφραγιδόλιθους από ορεία κρύσταλλο και πολλά πήλινα αγγεία, που εκτίθενται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Ο τάφος είχε κατασκευαστεί αρχικά για κάποια σημαντική προσωπικότητα του νησιού ενώ συνέχισε να χρησιμοποιείται για πολλά χρόνια ακόμη, ως τα τέλη του 13^ου π.Χ. αιώνα όμως, που η οροφή του κατέρρευσε, οπότε και η ύπαρξή του ξεχάστηκε.

Στον πρώτο γνωστό πρωτοκυκλαδικό οικισμό της Μυκόνου ανήκουν εξάλλου τα ευρήματα στη θέση Διακόφτι, με πλήθος αγγείων, φιάλες, μαρμάρινα ειδώλια, χάλκινες περόνες, λίθινα τριβεία, ακόμη και δύο κεραμικές εστίες. Ενώ υπάρχει σε εξέλιξη και η ανασκαφή στην  Παναγία Παραπορτιανή, από τις διασημότερες των Κυκλάδων στο μεσαιωνικό κάστρο της Χώρας, όπου εκτός από τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του μεσαιωνικού οικισμού έρχονται στο φως και ευρήματα από τη Νεολιθική εποχή και ως τα Βυζαντινά χρόνια.

Στο Μουσείο

Το Αρχαιολογικό Μουσείο  της Μυκόνου είναι από τα πρώτα της χώρας, καθώς κτίσθηκε το 1902, ειδικά για να στεγάσει τα ευρήματα του Δημ. Σταυρόπουλου από τις ανασκαφές του στο νησάκι της Ρήνειας (απέναντι από τη Δήλο)  από τον λεγόμενο «Βόθρο της Καθάρσεως», του 426-5 π.Χ., που είχε αποκαλύψει το 1898. Αρχικά το κτίριο είχε νεοκλασική μορφή, που άλλαξε όμως σε κυκλαδίτικη το 1934. Το 1972 εξάλλου απέκτησε άλλη μία αίθουσα.

Εδώ υπάρχουν ευρήματα από την Νεολιθική εποχή  ως και τον 1^ο π.Χ. αιώνα, Επιτύμβια αγάλματα και στήλες του 2ου – 1ου αιώνα π.Χ., αγγεία που  χρονολογούνται από τα μέσα της 3^ης π.Χ. χιλιετίας ως και τον 1^ο π.Χ. αιώνα, ειδώλια, κοσμήματα και διάφορα αντικείμενα του 2ου – 1ου π.Χ. αιώνα.

Εντυπωσιακός είναι ο λεγόμενος «Πίθος της Μυκόνου» του 7^ου π.Χ. αιώνα, που είχε κατασκευαστεί σε τηνιακό εργαστήριο αλλά βρέθηκε στη Μύκονο. Το χαρακτηριστικό του και αυτό που τον κάνει εξαιρετικό είναι η ανάγλυφη παράσταση σκηνών του Τρωικού πολέμου, που κατανέμονται σε ζώνες από πάνω μέχρι κάτω. Αν και αυτός ο πήλινος πιθαμφορέας βρέθηκε αρκετά κατεστραμμένος, η αποκατάστασή του δείχνει σαφώς την έμπνευση. Άλλωστε στην κεντρική σύνθεση παριστάνονται οι Αχαιοί πολεμιστές με το Δούρειο Ίππο.

Διαβάστε επίσης:

Τζέην Όστεν: Πωλείται το σπίτι που γεννήθηκε. Βγαλμένο σαν από μυθιστόρημά της

Τον χώρισε για μια άλλη γυναίκα και πήρε διαζύγιο με ένα δισεκατομμύριο δολάρια