«Ποτέ δεν σκέφτομαι το μέλλον, έρχεται μόνο του πολύ γρήγορα», σημείωνε ο Αϊνστάιν. Η έκθεση λοιπόν του οίκου Sotheby’s για την πορεία της αγοράς της Τέχνης έρχεται εγκαίρως: Η πανδημία αλλάζει τη ζωή και τους συσχετισμούς της με ιλιγγιώδεις ρυθμούς.

Ο κόσμος της τέχνης αδημονεί να δημιουργήσει δεσμούς και να αγκυροβολήσει σε στέρεες διαπροσωπικές σκέψεις. Όμως αυτές πρέπει να αναθεωρηθούν με γνώμονα τις νέες περιστάσεις. Το γενικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθούν μπορεί να εκτιμηθεί. Επί του παρόντος όμως δεν υπάρχει δυνατότητα ακριβούς πρόβλεψης. Ο τρόπος που το κοινό και οι συλλέκτες θα συνδιαλλέγονται με τους καλλιτέχνες και τους κριτικούς θα κριθεί οριστικά όταν έρθει η στιγμή που όλοι θα συγχρωτίζονται ελεύθερα και με ασφάλεια. Ο κόσμος της τέχνης αιωρείται πάνω από μία παρατεταμένη παύση.

Ακόμη πιο μη συμμετοχικός ο χαρακτήρας της

Καταρχήν λοιπόν το κοινό θα φανεί ιδιαίτερα επιλεκτικό όσον αφορά τα μέρη που θα τιμήσει με την παρουσία του. Οι συλλέκτες θα απαιτούν πολύ περισσότερη αποκλειστικότητα αλλά και εξειδίκευση στα δρώμενα της τέχνης. Θα υπάρξει ζήτηση για εμπειρίες υψηλής ποιότητας από μία ακόμη πιο ελίτ πελατεία -για το 1% του γενικού πληθυσμού όπως ονομάζεται. Θα αναζητούν εκθέσεις σε όλο και πιο ιδιαίτερες, απόμακρες τοποθεσίες, έξω από την καθημερινότητα. Η ψηφιακή διάσταση θα χρειαστεί να ενσωματωθεί απαρεγκλίτως σε αυτές. Η εικονική πραγματικότητα θα εξελιχθεί ραγδαία.

Ακόμη πιο ευρύ το κοινό της

Από την άλλη, παραδόξως, η τέχνη θα διευρύνει τη βάση του κοινού της. Η ανεξέλεγκτη τεχνολογική πρόοδος και τα ψηφιακά κανάλια θα πλατύνουν τα φτερά της. Θα τη διαδόσουν παντού. Αν και θα προορίζεται μόνο για τους πολύ ισχυρούς, θα περνάει από κάθε σπίτι μέσω διαδικτύου. Το ότι δεν χρειάζεται να μεσολαβήσει φυσική παρουσία για να αγοραστεί ή να εκτεθεί ένα έργο, πολλαπλασιάζει το εύρος της απήχησής του. Και η φήμη ενός καλλιτέχνη καθορίζει εν συνεχεία την εμπορική αξία του.

Ακόμη πιο οικολογική συνείδηση

Η καλλιτεχνική παραγωγή θα αποδειχθεί ακόμη πιο ευαισθητη όσον αφορά τα οικολογικά ζητήματα. Θα εντατικοποιήσει τις προσπάθειες ελέγχου ως προς το αποτυπώμα του άνθρακος. Θα μειώσει τους καταλόγους, τις προσκλήσεις, το αμπαλάρισμα, το πακετάρισμα για τις αποστολές. Θα πρέπει να αναθεωρήσει και τις μεθόδους αποστολής έργων στις διεθνείς φουάρ. Θα πραγματοποιείται αεροπορικώς; Οι παράγοντες της τέχνης θα στοχαστούν πώς οι πρακτικές τους εν συνόλω συμβάλλουν στη βιωσιμότητα και στο σεβάσμο του πλανήτη. Θα πρέπει να υπάρξει ομοφωνία και συνεργασία σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι καλλιτέχνες θα αποτυπώσουν την οικολογική κρίση και την αυξημένη ανησυχία στα έργα τους.

Ακόμη πιο τοπική η εστίασή της

Το τοπικό θα αντικαταστήσει το παγκόσμιο, όσο εξακολουθούν να υπάρχουν ταξιδιωτικοί περιορισμοί λόγω πανδημίας. Όσο περισσότερο οι άνθρωποι παραμένουν κοντά στην ιδιαίτερη κοινότητά τους, τόσο περισσότερο την ανακαλύπτουν. Η σχέση με το περιβάλλον τους επαναπροσδιορίζεται. Επανεκτιμούν την αξία της καταγωγής τους που ορίζει την ταυτότητά τους. Η αίσθηση του εαυτού τους είχε ατονήσει μέσα στο χάος της παγκοσμιοποίησης. Ιδιαίτερες τοπικές αναφορές και το ύφος της γεωγραφικής πατρίδας θα αναζοπυρωθούν και θα αποτυπωθούν στα έργα. Αυτή η τάση θα ενισχύσει και τη σημασία των τοπικών μουσείων. Οι οίκοι δημοπρασιών και οι γκαλερί θα πρέπει να τη λάβουν υπόψη τους.

Πηγή Sothebys.com, φωτό JULIAN C. MANUSZEWSKI

Ακόμη πιο θολά τα όριά της

Υπάρχουν και τα κακώς κείμενα. Άλλοτε, κατηγορίες όπως οι αντίκες δεν θεωρούνταν καθαρή τέχνη. Συμπεριλαμβάνονταν στο ευρύτερο και χαλαρότερο είδος του ντιζάιν. Σήμερα όμως οι διάφορες δημιουργίες ντιζάιν όπως τα ακριβά αμάξια αντίκες, τα έπιπλα σχεδιαστών και τα αντικείμενα πλαισιώνουν τις εκθέσεις σύγχρονης τέχνης. Όπως και αρκετές μουσειακές εκθέσεις, έτσι και οι γκαλερί ή οι δημοπρασίες θα οργανώνουν και θα ταξινομούν τα τμήματά τους βάσει εποχής και περιόδου, όχι με γνώμονα το είδος που παρουσιάζουν. Όλοι οι καλοί χωράνε.

Ακόμη πιο τυχαίοι οι εκπρόσωποί της

Εφόσον ο ορισμός του τι εστί καλλιτεχνικό έργο θολώνει, εξίσου απροσδιόριστος θα αποδειχθεί και ο φορέας που το προωθεί. Από το 202ο φουάρ, γκαλερί, οίκοι δημοπρασιών, λειτουργούν ουσιαστικά ως μέσα εμπορικής προώθησης της σύγχρονης τέχνης. Τάση που φαίνεται να εδραιώνεται καθώς η πρωτογενής και δευτερογενής αγορά της τέχνης ταυτίζονται όλο και περισσότερο. Η πληροφορία διαχέεται με ταχύτατους ρυθμούς, οι πρωταγωνιστές της αγοράς θα πρέπει να φανούν αρκετά έτοιμοι να την εκμεταλλευτούν.

Ακόμη πιο ενισχυμένη η ασιατική αγορά

Το 2020 η αγορά της Ασίας κινήθηκε και διαφοροποιήθηκε ακόμη περισσότεροι. Νέοι αγοραστές εμφανίστηκαν οι οποίοι έδειξαν ζωηρό ενδιαφέρον για νέες καλλιτεχνικές κατηγορίες. Αυτή η κινητικότητα προβλέπεται να συνεχιστεί και το 2021. Η ζήτηση για καλλιτέχνες από την Ευρώπη και την Αμερική θα απογειωθεί. Όπως και η κλασική ασιατική αδυναμία σε κλασικά έργα ζωγραφικής και πολυτελή αντικείμενα ή αμάξια.

Ακόμη πιο δυνατή η μαύρη τέχνη

Το ενδιαφέρον για τη σύγχρονη αφρικανική έκφραση ξεκίνησε από τα καλλιτεχνικά και τώρα εξαπλώνεται προς κάθε μορφή τέχνης -λογοτεχνία και κινηματογράφο ιδιαίτερα. Δεν αφορά μόνο τους γεννημένους στην Αμερική Αφροαμερικανούς αλλά και τους ντόπιους δημιουργούς. Το μέγεθος της αφομοίωσής τους στις αγορές της δύσης (και ιδιαίτερα της αγγλοσαξονικής) αυξάνεται συνεχώς. Το ενδιαφέρον του κοινού ενθουσιώδες και αμείωτο. Όταν ο κόσμος αρχίσει να ταξιδεύει πάλι με ασφάλεια, η Αφρική θα εξελιχθεί σε παγκόσμιο προορισμό μέσω της τέχνης. Ήρθε η ώρα της «μαύρης» φωνής να λάμψει.