Εικόνες σε άσπρο-μαύρο, που σμιλεύουν το φως και σταματούν το χρόνο

Έφθασε στην Αθήνα τον Αύγουστο του 2021, όταν η πόλη δοκιμαζόταν σκληρά από τον καύσωνα και στη συνέχεια από τις μεγάλες πυρκαγιές. Εκείνη όμως είχε ένα στόχο και ένα έργο να επιτελέσει, έτσι ανέβηκε στην Ακρόπολη, πήγε στον ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο και περπάτησε στην Ακαδημία Πλάτωνος.

Το New York Times Magazine της είχε ζητήσει να φωτογραφίσει εμβληματικά, αρχαία ελληνικά μνημεία και η Γερμανίδα φωτογράφος Βέρα Λούτερ, που δημιουργεί έργα τέχνης, που παρουσιάζονται σε μεγάλα μουσεία του κόσμου, έφερε την αποστολή σε πέρας. Πράγματι τον επόμενο μήνα το αμερικανικό περιοδικό κυκλοφόρησε με τον ναό του Ποσειδώνα  στο εξώφυλλό του ενώ το έργο της μπορούν τώρα να δουν και οι Αθηναίοι μέσα από την έκθεση «Fragments of Time Past», που παρουσιάζεται στην γκαλερί Gagosian.

«Υπάρχει τόση συγκλονιστική ομορφιά, μεγαλοπρέπεια και κλίμακα στην Αθήνα», λέει η ίδια. «Πάντα με εντυπωσίαζε το κίνητρο που οδήγησε τους ανθρώπους εκείνης της  εποχής να κατασκευάσουν αυτά τα οικοδομήματα». Δεν είναι η πρώτη φορά άλλωστε, που η διάσημη καλλιτέχνιδα με την ιδιαίτερη τεχνική στην φωτογραφική-εικαστική της προσέγγιση, απαθανατίζει αρχαία μνημεία ή αρχαία έργα τέχνης, μεταξύ των οποίων οι ελληνικοί ναοί της Ποσειδωνίας στην Κάτω Ιταλία, οι πυραμίδες της Αιγύπτου αλλά και η βενετσιάνικη αρχιτεκτονική, καθώς και ελληνικά και ρωμαϊκά γλυπτά από το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης.

Εκπαιδευμένη στη γλυπτική και αργότερα στη φωτογραφία και τα παρεμφερή μέσα, με βαθύ ενδιαφέρον για την αρχαιολογία και την κλασική αρχιτεκτονική  δημιουργεί φωτογραφίες μεγάλης κλίμακας από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 με θέματα, που έχουν να κάνουν επίσης με το τοπίο, τις πόλεις, τα ναυπηγεία, τα αεροδρόμια, τα εγκαταλελειμμένα εργοστάσια.

Άσπρο-μαύρο

Οι εικόνες της είναι ασπρόμαυρες, δίνοντας την αίσθηση του θετικού-αρνητικού ενώ όταν φωτογραφίζει, κάνει τις ελάχιστα δυνατές αλλαγές. Άλλωστε λατρεύει την ασπρόμαυρη εκδοχή και όπως έχει πει «Νομίζω, ότι με την ασπρόμαυρη φωτογραφία θα έπρεπε να είναι κανείς τρομερά ανίκανος για να καταφέρει να κάνει κάτι, που δεν είναι όμορφο». Στη δική της περίπτωση όμως η ιδιαιτερότητα στην ομορφιά προκύπτει από τη χρησιμοποίηση μιας τεχνικής αναπαραγωγής της εικόνας, που αναπτύχθηκε τον 16ο και έχει την λατινικής προέλευσης ονομασία camera obscura, που σημαίνει σκοτεινό δωμάτιο.

H camera obscura δηλαδή είναι πραγματικά ένα σκοτεινό δωμάτιο -επίσης ένα μεγάλο κιβώτιο ή κάτι άλλο παρεμφερές- με μια μικρή τρύπα στην μία πλευρά του, μέσα από την οποία περνάει το φως, παράγοντας μία αντεστραμμένη εικόνα του εξωτερικού τοπίου στον απέναντι τοίχο (Η ιδέα αναπτύχθηκε περαιτέρω στη φωτογραφική μηχανή στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα).

Έτσι και η Βέρα Λούτερ χρησιμοποιεί κατασκευές μεγέθους δωματίου ή και κιβώτια όπου έχει κοπεί μια οπή σε μέγεθος καρφίτσας και προβάλλει σκηνές του περιβάλλοντος χώρου απευθείας σε φωτοευαίσθητο χαρτί. Μάλιστα η ίδια παραμένει συχνά στον θάλαμο κατά τη διαδικασία, παρ΄ότι μπορεί να διαρκέσει επί ώρες, μέρες ή και εβδομάδες.

Η τεχνική

Άρχισε να δουλεύει με αυτόν τον τρόπο το 1993, όταν έφθασε για πρώτη φορά στη Νέα Υόρκη, που φυσικά την εντυπωσίασε, όπως συμβαίνει με όλους, μόνον που εκείνη, όπως είναι φυσικό για καλλιτέχνη, προσέλαβε τις εικόνες διαφορετικά. Είδε το παράθυρο του κλειστού δωματίου της σαν το «μάτι» μέσω του οποίου μπορούσε να δει τον έξω κόσμο κι αυτό ήταν εκείνο που την οδήγησε στην camera obscura.

Για τις φωτογραφίες της, χρησιμοποιεί «φωτογραφικές μηχανές» χωρίς φακούς και με μικροσκοπικό διάφραγμα. Τις κατασκευάζει η ίδια αξιοποιώντας ως σκοτεινά δωμάτια, διάφορα αντικείμενα ή χώρους, από μπαούλα ως κοντέινερ και ολόκληρα δωμάτια ή ακόμη και χτίζοντας μικρές καμπίνες. Τοποθετεί φωτοευαίσθητο χαρτί στο πίσω τοίχωμά τους και  …περιμένει, αφού οι χρόνοι έκθεσης μπορεί να φθάσουν σε μήνες.

Οι τελικές εικόνες όμως, είναι μοναδικές, καθώς αποτελούν απευθείας αποτυπώσεις του φωτεινού ίχνους των θεμάτων της σε αρνητική τονικότητα, με ουρανούς σκοτεινούς και τις γωνιές των κτιρίων να αποκτούν ένα εκτυφλωτικό λευκό.

Για να φωτογραφίσει έτσι, τους δωρικούς ναούς της Ποσειδωνίας το 2015, η Βέρα Λούτερ είχε χρησιμοποιήσει ως  φωτογραφική μηχανή ένα μεγάλο κοντέινερ, δημιουργώντας εκτεταμένες εικόνες που τελικά λειτουργούν ως σχόλιο στην κλίμακα της μνημειώδους αρχιτεκτονικής. Εξάλλου, καθώς ο χρόνος έκθεσης των φωτογραφιών της είναι μεγάλος οι επισκέπτες που περιδιάβαιναν τους αρχαιολογικούς χώρους δεν άφησαν ορατά ίχνη στις εικόνες, ενώ τα ακαθόριστα όρια της κίνησης των δέντρων έρχονται σε αντίθεση με τη συμπαγή σταθερότητα της αρχιτεκτονικής.

Έχοντας σπουδάσει Καλές Τέχνες στο Μόναχο και φωτογραφία στην Νέα Υόρκη η Βέρα Λούτερ έχει πραγματοποιήσει πολλές εκθέσεις σε Βερολίνο, Νέα Υόρκη και Λονδίνο αλλά και στην Αθήνα το 2006. Η πιο πρόσφατη έκθεσή της εξάλλου είναι αυτή που έγινε πέρυσι στο Los Angeles County Museum of Art, με τίτλο «Museum in the Camera», παρουσιάζοντας μεγάλης κλίμακας εικόνες της αρχιτεκτονικής, των αιθουσών και των συλλογών του μουσείου, τις οποίες φωτογράφισε σε διάστημα δύο χρόνων κατά τη διάρκεια της παραμονής της εκεί.

Η γοητεία, την οποία ασκεί ο χρόνος πάνω της είναι κάτι περισσότερο από σαφής. Δεν την ενδιαφέρει το φευγαλέο της κίνησης αλλά η καταγραφή της διάρκειας του χρόνου, ενώ την ίδια στιγμή παραμένει στατικός. Κι έτσι οι εικόνες της θεωρούνται ως διαλογισμοί στην ιστορία της ανθρώπινης δημιουργικότητας και στην ανθεκτικότητα των δομημένων κατασκευών.

«Αντιλαμβάνομαι την όλη διαδικασία ως γλυπτική», όπως έχει πει η ίδια και εκ του αποτελέσματος αυτό είναι ορατό. Όσο για την ομορφιά «είναι αναπόφευκτη», όπως λέει, χωρίς όμως να την αναζητεί. Αυτό που κυρίως την ενδιαφέρει είναι μια εικόνα, με την οποία ο θεατής θα μπορεί να συνομιλήσει μαζί της .

Info

Γκαλερί Gagosian: Αναπήρων Πολέμου 22

Βέρα Λούτερ «Fragments of Time Past»

Διάρκεια: Ως 28 Μαΐου

Διαβάστε επίσης:

Μεγάλη Εβδομάδα. Μουσική σκυταλοδρομία στην Πλάκα, δωρεάν για όλους

Μαουρίτσιο Κατελάν: Αυτός και ο εαυτός του