Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή: Τα «Πολλαπλά», η τέχνη που άσκησαν σπουδαίοι καλλιτέχνες

Λιθογραφίες, γκραβούρες και κεραμικά με τις υπογραφές κορυφαίων καλλιτεχνών του 19ου και του 20ου αιώνα μέσα από την τέχνη του πολλαπλού. Ενενήντα τα έργα, οκτώ οι καλλιτέχνες και μια έκθεση στο Μουσείο του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, που με τον τίτλο «Μνήμες λουσμένες στο όνειρο», φέρνει κοντά μας από τις 5 Αυγούστου τον Πάμπλο Πικάσο, τον Ανρί Ματίς, τον Ζορζ Μπρακ, τον Χουάν Μιρό, τον Φερνάν Λεζέ, τον Μπαλτίς, τον Μεγιόλ και τον Ανρί ντε Τουλούζ-Λοτρέκ.

Είναι μια έκθεση διαφορετική, καθώς αναλύει λεπτομερώς τα πλεονεκτήματα που προσέφεραν στους καλλιτέχνες οι διάφορες τεχνικές του πολλαπλού. Όπως την προσέγγιση διαφορετικών μεθόδων δημιουργίας και την ανάπτυξη ενός άλλου τρόπου θεώρησης του έργου τέχνης. Ενώ παράλληλα όμως, τους δινόταν η ευκαιρία να αφήσουν για λίγο τη μοναξιά του ατελιέ τους, προκειμένου να συνεργαστούν για την παραγωγή των έργων, που ως πολλαπλά διαδίδονταν ευκολότερα και γρηγορότερα. Και βέβαια στο πλαίσιο αυτό, να κοσμήσουν –και άρα να συνυπάρξουν- με γραπτά κείμενα πεζογράφων ή ποιητών σε διάφορες εκδόσεις.

Όλα τα έργα προέρχονται από τη Συλλογή του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή ενώ η έκθεση, εξερευνώντας και τον κόσμο της χαρακτικής και της κεραμικής, έχει την ευκαιρία να αναφερθεί και στον ρόλο-κλειδί πολλών συνεργατών, που συμμετείχαν στην επεξεργασία των έργων.

Μικρές ιστορίες

Στη συνέχεια, σκύβοντας πάνω από το κάθε έργο χωριστά, ακολουθείται η διαδρομή της δημιουργίας του, δίνοντας συγχρόνως έμφαση στην πρωτοτυπία του σε σχέση με την υπόλοιπη παραγωγή κάθε καλλιτέχνη. Το άθροισμα αυτών των μικρών ιστοριών συμβάλλει σε μια εντελώς νέα προσέγγιση της Ιστορίας της τέχνης.

Οι επισκέπτες της έκθεσης θα μπορέσουν να ανακαλύψουν, μεταξύ άλλων, ολόκληρα τα λευκώματα «Οι μαιτρ του σχεδίου – Aristide Maillol», «Δώδεκα λιθογραφίες» του Λοτρέκ, «Τσίρκο» του Λεζέ, «Η Θεογονία του Ησίοδου», εικονογραφημένη (στα ελληνικά) από τον Μπρακ, «Ανεμοδαρμένα ύψη» Έμιλι Μπροντέ, έτσι όπως τα φαντάστηκε ο Μπαλτίς. Όσο για τους Ματίς, Πικάσο και Μιρό αποδεικνύουν για μια ακόμη φορά τον αποφασιστικό ρόλο που έπαιξαν στην ανάπτυξη της χαρακτικής και της κεραμικής κατά τον 20ο αιώνα.

Η έκδοση

Η έκθεση συνοδεύεται από δίγλωσσο κατάλογο (στα ελληνικά και στα αγγλικά), τον οποίο έχει συντάξει η επιμελήτρια της έκθεσης Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau και εκδίδεται από το Ίδρυμα Β&Ε Γουλανδρή σε επιμέλεια της Μικρής Άρκτου. Είναι εμπλουτισμένος με Γλωσσάριο που περιλαμβάνει όλους τους τεχνικούς όρους της χαρακτικής, οι οποίοι είναι απαραίτητοι για την καλή κατανόηση των μεθόδων που έχουν χρησιμοποιηθεί, καθώς και με βιογραφικά σημειώματα των πολύτιμων συνεργατών που έδωσαν στους καλλιτέχνες την ευκαιρία να διαπρέψουν στην τέχνη του πολλαπλού.

Οι παρεμβαλλόμενες μαρτυρίες καλλιτεχνών, ιδιοκτητών γκαλερί και τεχνιτών συμπληρώνουν αυτό το αφιέρωμα σε έναν ολόκληρο τομέα της τέχνης, που δεν έχει βρει ακόμη την αναγνώριση που του αξίζει.

Aristide Maillol (1861-1944) – ΛΙΘΟΓΡΑΦΙΕΣ

Το 1948, τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του Αριστίντ Μεγιόλ ο γαλλικός εκδοτικός οίκος Flammarion εκδίδει ένα λεύκωμα με σχέδια του καλλιτέχνη και πρόλογο του συγγραφέα Ζιλ Ρομέν. Εκείνα τα έργα σε χαρτί, μεταφερμένα σε λιθογραφίες, δίνουν την ευκαιρία σε ένα ευρύτερο κοινό να ανακαλύψει μια άγνωστη ως τότε πλευρά της τέχνης του Maillol, ο οποίος μέχρι εκείνη την περίοδο ήταν διάσημος ως γλύπτης.

Κι όμως, ο Μεγιόλ είχε αρχίσει να ασχολείται με τη γλυπτική μετά τα σαράντα του χρόνια, βλέποντάς τη σαν λογική συνέχεια των δραστηριοτήτων του ως ζωγράφου, σχεδιαστή, χαράκτη, κεραμίστα, κεντητή και ξυλογλύπτη. Πίστευε βαθιά, όπως και ο Πολ Γκογκέν, που υπήρξε πρότυπό του, ότι ένας καλλιτέχνης πρέπει να είναι πολυσχιδής και να συνδυάζει τις ικανότητές του με εκείνες του τεχνίτη.

Αυτές οι λιθογραφίες απεικονίζουν στο χαρτί την αρχιτεκτονική προσέγγιση του Μεγιόλ στο θηλυκό σώμα. Οι σιλουέτες είναι ογκώδεις, στέρεες, γλυπτικές, όπως στα γλυπτά που ενέπνευσαν στη συνέχεια. Παρ’ όλα αυτά, τις διακρίνει ένας αισθησιασμός πρωτόγνωρος για εκείνη την εποχή. Συμπληρώνονται από ένα τοπίο που το χαρακτηρίζει η έντονη φρεσκάδα, η οποία θυμίζει τη συγγένεια του γλύπτη με το κίνημα Nabi.

Henri de Toulouse-Lautrec (1864-1901) – ΔΩΔΕΚΑ ΛΙΘΟΓΡΑΦΙΕΣ

Ο Ανρί ντε Τουλούζ-Λοτρέκ ασχολήθηκε σε όλη τη ζωή του με τη λιθογραφία, είδος που του προσέφερε μεγάλη ελευθερία έκφρασης. Οι έμποροί του, τελευταίοι ιδιοκτήτες του οίκου Goupil & Cie, τον ενθάρρυναν πολύ προς αυτή την κατεύθυνση. Παρ’ όλα αυτά, το έργο του στο είδος της λιθογραφίας γνώρισε πραγματική επιτυχία μετά τον θάνατό του, κυρίως χάρη στην έκθεση που οργάνωσε ο Μαρσέλ Γκεράν το 1910 στο Musée des Arts Décoratifs του Παρισιού.

Σχεδόν σαράντα χρόνια αργότερα, το 1948, οι εκδόσεις Librairie Gründ, σε συνεργασία με τους αδελφούς Μουρλό και τον Αντρέ Θιρί πρότειναν στον Γκεράν να επιλέξει δώδεκα λιθογραφίες, ανάμεσα στις πιο γνωστές για να τις επανεκδώσουν. Εκείνος άντλησε από όλα τα θέματα που προτιμούσε ο ζωγράφος μεταξύ 1893 και 1899: τα καφωδεία με τις τραγουδίστριες, τις χορεύτριες και τις ηθοποιούς, τους οίκους ανοχής, τους ιππικούς αγώνες, καθώς και δύο θέματα λιγότερα γνωστά αλλά ιδιαιτέρως αγαπητά στον Λοτρέκ.

Henri Matisse (1869-1954) – ΤΖΑΖ

Ο Ματίς Matisse αρχίζει να δημιουργεί έργα χρησιμοποιώντας ψαλιδισμένα χρωματιστά χαρτιά ήδη από το 1930. Αλλά μόνο το 1943 αυτή η τεχνική θα αποκτούσε πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις, όταν ο Τεριάντ Tériade θα ανακάλυπτε τα κολάζ του. Εκείνη την εποχή ο Ματίς ζούσε στους λόφους της Νίκαιας και η κατάσταση της υγείας του δεν του επέτρεπε να δουλεύει παρά ξαπλωμένος στο κρεβάτι τον περισσότερο καιρό.

Ο Τεριάντ εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ από εκείνες τις ψαλιδισμένες μορφές από φύλλα χαρτιού ζωγραφισμένα με γκουάς, που πρότεινε στον Ματίς να δημιουργήσει ένα «βιβλίο-λουλούδι», ως συνδυασμό μιας σειράς συνθέσεων αυτού του είδους και χειρόγραφου κειμένου.

Τα πρώτα κολάζ είχαν ως θέμα αποκλειστικά τον κόσμο των ακροβατών και των ζώων του τσίρκου. Επομένως το λεύκωμα πήρε τον τίτλο «Τσίρκο» αλλά λίγο αργότερα ο καλλιτέχνης προτίμησε τον τίτλο «Τζαζ». Ο Ματίς θα χρειαστεί τελικά τέσσερα χρόνια για να ολοκληρώσει την επιλογή είκοσι εικονογραφήσεων, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται «Ο εφιάλτης του λευκού ελέφαντα» (αριθμός IV) και «Ο καουμπόι» (αριθμός XIV). Το λεύκωμα «Τζαζ» θα γίνει διάσημο με την έκθεσή του τον Δεκέμβριο του 1947 στην γκαλερί Pierre Berès. Και θα ασκήσει σημαντική επιρροή στους ομότεχνούς του, ιδιαίτερα στους Ρόθκο και Χόκνεϊ.

Pablo Picasso (1881-1973) – Κεραμικά

Η άσκηση της κεραμικής τέχνης από τον Picasso θα μπορούσε να εκληφθεί, εκ πρώτης όψεως, σαν μια ευχάριστη διαφυγή από τις δυσκολίες της ζωγραφικής. Δεν είναι καθόλου έτσι. Όπως η ζωγραφική, η γλυπτική και η χαρακτική, έτσι και η κεραμική του δίνει την ευκαιρία για νέους πειραματισμούς με την ίδια πάντα, γνήσια και διαρκώς αναγεννώμενη, χαρά της δημιουργίας. Του αρέσει επίσης να παραβιάζει τους πολυάριθμους κανόνες που επί αιώνες επιβάλλουν στον εαυτό τους οι αγγειοπλάστες: χρησιμοποιεί αλλόκοτα υλικά, πειραματίζεται με το σμάλτο και τη ζωγραφική σε πηλό, πολλαπλασιάζει τα εκκεντρικά σχήματα, που οι γύρω του πολλές φορές τον προειδοποιούν ότι κινδυνεύουν να σπάσουν κατά το ψήσιμο.

Με την ίδια ενεργητικότητα καταπιάνεται με το καλούπωμα, τη συναρμογή, το σταμπάρισμα, τη χύτευση, το πρόστυπο και έκτυπο ανάγλυφο. Το αποτέλεσμα είναι κατ’ εικόνα της τέχνης του: οργιώδες, πληθωρικό, εκκεντρικό, ιδιοφυές… Με χαρά αναγνωρίζουμε θέματα οικεία, όπως την corrida, τους φαύνους, τις νεκρές φύσεις, τα φανταστικά ζώα και, φυσικά, τη σύντροφό του Jaqueline Roque, την οποία γνωρίζει το 1952 εκεί, στο εργαστήριο Madoura.

Με τον ακάματο ζήλο για δουλειά που τον χαρακτηρίζει, ο Picasso θα δημιουργήσει μέσα σε τριάντα περίπου χρόνια περισσότερα από 3.500 πρωτότυπα έργα από πηλό, μη διστάζοντας να χαρακτηρίσει την κεραμική σαν «ζωγραφική με ανοιχτή καρδιά».

Pablo Picasso (1881-1973) – ΛΙΘΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΛΙΝΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΖΩΓΡΑΦΙΣΜΕΝΕΣ ΑΦΙΣΕΣ

Ο Picasso ήταν ανέκαθεν γνωστός για την κλίση του προς τον πειραματισμό. Καμία τεχνική, κανένα μέσο, καμία μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης δεν του ήταν ξένες. Ζωγράφισε, σχεδίασε, σμίλεψε, έγραψε, φωτογράφισε, φιλοτέχνησε θεατρικά σκηνικά και κεραμικά. Έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον επίσης για τη χαρακτική, μαθαίνοντας όλες τις δυνατές τεχνικές της: χαρακτική με γλυφίδα, οξυγραφία, πούντα, ακουατίντα, λινογραφία, λιθογραφία. Το πρώτο χαρακτικό του χρονολογείται από το 1899, όταν ήταν μόλις 17 ετών, και το τελευταίο το 1973, μόλις λίγες εβδομάδες πριν από τον θάνατό του σε ηλικία 92 ετών.

Από όλες εκείνες τις τεχνικές, η πιο αγαπημένη του ήταν αναμφίβολα η λιθογραφία, την οποία ανακάλυψε και τελειοποίησε στο πλευρό του πολύπειρου τυπογράφου Fernand Mourlot, που γνώρισε τον Νοέμβριο του 1945 και ο οποίος θυμάται: «Από τις εννέα το πρωί μέχρι τις οκτώ το βράδυ ή και αργότερα μερικές φορές, ο Pablo παραδίδεται στις χαρές της λιθογραφίας. Σε χαρτί, σε τσίγκο, σε πέτρα, εξαντλεί όλες της δυνατότητες αυτής της τεχνικής».

Fernand Léger (1881-1955) – ΤΣΙΡΚΟ

Ο Fernand Léger επιστρέφει στο Παρίσι το 1946, ύστερα από διαμονή έξι χρόνων στη Νέα Υόρκη. Λίγο αργότερα, επικοινωνεί μαζί του ο Tériade, ο οποίος του προτείνει να φιλοτεχνήσει ένα λεύκωμα με λιθογραφίες που θα εικονογραφούν ένα θέμα και ένα κείμενο δικής του επιλογής.

Ο ζωγράφος διαλέγει να ασχοληθεί με τον κόσμο του τσίρκου και αποφασίζει να γράψει ο ίδιος το κείμενο, το οποίο θα διακοσμούν αποκλειστικά πρωτότυπες λιθογραφίες. Δημιουργεί 34 έγχρωμες και 29 μαυρόασπρες συνθέσεις για το Τσίρκο, οι οποίες μπαίνουν ένθετες σε ένα χειρόγραφο γραμμένο με λεπτό και πλατύ γραφικό χαρακτήρα, παρόμοιο με αυτόν που βλέπουμε στο Τζαζ του Matisse.

Θα χρειαστούν τέσσερα χρόνια προκειμένου οι Léger και Tériade να ολοκληρώσουν το Τσίρκο, που κυκλοφορεί τελικά το 1950 και του οποίου την εκτύπωση αναθέτουν στους αδελφούς Mourlot. Οι δυο άνδρες, ενθουσιασμένοι από αυτή την πρώτη εμπειρία, θα συνεχίσουν τη συνεργασία τους πάνω σε μια ιδέα σχετική με το θέμα της πόλης. Αλλά ο αιφνίδιος θάνατος του Léger, το 1955, θα αφήσει εκείνο το σχέδιο ανολοκλήρωτο.

Georges Braque (1882-1954) – ΘΕΟΓΟΝΙΑ

Το 1932 ο γκαλερίστας Ambroise Vollard θέλει να γιορτάσει με τον δικό του τρόπο τα πεντηκοστά γενέθλια του Georges Braque. Γνωστός για το πάθος του για τα βιβλία καλλιτεχνών, του ζητά να διαλέξει κάποια ανθολογία και να την εικονογραφήσει. Εντελώς αυθόρμητα ο Braque προτείνει τη «Θεογονία» του Ησίοδου, έργο του 7ου αιώνα π.Χ., το οποίο περιγράφει τη δημιουργία του σύμπαντος και την καταγωγή των θεών. Με αυτή την πρόταση ικανοποιεί μια επιθυμία που τρέφει από παλιά: να ανακαλέσει στο έργο του την ελληνική μυθολογία και να αντλήσει από τον πλούτο της, δείχνοντας έτσι την ανάγκη του για καθαρότητα στις μορφές και οικουμενικότητα στα θέματα που επεξεργάζεται.

Μέσα από αυτές τις συνθέσεις, ακολουθούμε ακούραστα μια συνεχή γραμμή, περίπλοκη και ωστόσο ρέουσα, που ο ζωγράφος δείχνει να έχει σχεδιάσει αυθόρμητα. Τα γεμάτη χάρη και φωτεινότητα αραβουργήματα παίρνουν διαδοχικά τις μορφές του ίδιου του Ησίοδου, της Γαίας, της Ήρας, της Αρτέμιδος, της Νίκης, του Ηρακλή και του λιγότερο γνωστού Ζήλου.

Συχνά πλαισιωμένα από σχολαστικά δουλεμένα κάδρα, εντυπωσιάζουν τον θεατή με τη φαινομενική τους απλότητα, που αν την παρατηρήσουμε προσεκτικότερα θα δούμε ότι κρύβει το ουσιαστικό μέλημα του καλλιτέχνη για τη μορφή, για την ισορροπία ανάμεσα σε καμπύλες και ευθείες, ανάμεσα στο γεμάτο και στο άδειο.

Georges Braque (1882-1954) – ΛΙΘΟΓΡΑΦΙΕΣ

Ο Georges Braque ανακαλύπτει τον κόσμο της χαρακτικής το 1907 και της λιθογραφίας από τις αρχές της δεκαετίας του 1920. Αλλά μόνο από τα τέλη του 1930 η τελευταία θα γίνει γι’ αυτόν πραγματικό πάθος. Πρώτα, αρχίζει μια συνεργασία με τον χαράκτη Maurice Berdon, η οποία θα αποδειχθεί πολύ γόνιμη.

Ο ζωγράφος εμπλέκεται ο ίδιος στη διαδικασία της εκτύπωσης και της αρίθμησης, φτάνοντας στο σημείο να αλλάζει μελάνια στη διάρκεια του τυπώματος. Αυτό εξηγεί τους διαφορετικούς χρωματισμούς που παρατηρεί κανείς από το ένα δοκίμιο στο άλλο. Στη συνέχεια, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Braque συνεχίζει τις προσπάθειές του με την υποστήριξη του Adrien Maeght και των έμπειρων τυπογράφων Maurice και Fernand Mourlot.

Joan Miró (1893-1983) – ΣΥΝΘΕΣΗ, ΣΥΝΘΕΣΗ IIII, ΣΥΝΘΕΣΗ IIIIIII

Ο Joan Miró ανακαλύπτει την γκραβούρα το 1928, αλλά μόνο το 1947 θα αποκτήσει δεσπόζουσα θέση στη ζωή του, χάρη στη γνωριμία του με τους Aimé και Marguerite Maeght, καθώς και με τον γιο τους Adrien. Αυτή η οικογένεια εμπόρων τέχνης, που προέρχεται από τον νότο και έχει εγκατασταθεί πρόσφατα στην πρωτεύουσα, περιλαμβάνει στους κόλπους της εξαίρετους γνώστες στον τομέα του σχεδιασμού και της εκτύπωσης «βιβλίων καλλιτεχνών».

Για πάνω από τρεις δεκαετίες, ο Miró θα δημιουργήσει στους Maeght σχεδόν 1.800 πρωτότυπες λιθογραφίες και γκραβούρες. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που, λίγο πριν τον θάνατό του, θα αναγνωρίσει: «Για εμένα, η γκραβούρα είναι κορυφαίο μέσο έκφρασης. Υπήρξε ένα μέσο απελευθέρωσης, διεύρυνσης, ανακάλυψης».

Τα «Σύνθεση», «Σύνθεση IIII» και «Σύνθεση IIIIIII» που παρουσιάζονται εδώ είναι αντίτυπα εκτός εμπορίου. Σε αυτά ο Miró δηλώνει για μια ακόμη φορά την ιδιαιτερότητά του, καθιστώντας την επισήμανση «H.C.» (εκτός εμπορίου) –η οποία συνήθως «εκτοπίζεται» στις άκρες μιας σύνθεσης– ένα από τα στοιχεία-κλειδιά των χαρακτικών του.

Τα γράμματα H και C, καθώς και οι τελείες που τα χωρίζουν, έχουν προστεθεί με μολύβι και έχουν ενσωματωθεί στο εντελώς προσωπικό, ρευστό και καθαρό γραφιστικό σύμπαν του καλλιτέχνη, κάνοντας έτσι αυτές τις γκραβούρες πρωτότυπα έργα, εντελώς ξεχωριστά από τα αδελφά τους δοκίμια, αν και απόλυτα ίδια σε όλα τα άλλα σημεία.

Balthus (1908-2001) – ΑΝΕΜΟΔΑΡΜΕΝΑ ΥΨΗ

Ανάμεσα στο 1933 και το 1935, ο Balthus, σε ηλικία 25 ετών, επιλέγει να εικονογραφήσει τα «Ανεμοδαρμένα ύψη» της Emily Brontë. Σχεδιάζει με μολύβι περισσότερες από πενήντα σπουδές, με τις οποίες περιγράφει συγκεκριμένα αποσπάσματα του κειμένου. Η γοητεία που του ασκεί αυτό το μυθιστόρημα, το οποίο είχε ανακαλύψει στα 14 χρόνια του, τον ωθεί να παραλληλίσει την ιστορία της Κάθι και του Χίθκλιφ με τη δική του σχέση με τη μέλλουσα σύζυγό του Antoinette de Watteville, η οποία εκείνη την περίοδο ήταν αρραβωνιασμένη με άλλον άνδρα. Ορισμένες από τις συνθέσεις θα του εμπνεύσουν κορυφαίους πίνακες, όπως «Η τουαλέτα της Cathy» και «Τα τέκνα Blanchard».

Η επιτυχία, αλλά και το σκάνδαλο, της πρώτης ατομικής του έκθεσης στην γκαλερί Pierre το 1934 επιτρέπει στον Balthus να δει, ήδη από το 1935, οκτώ από αυτά τα έργα να δημοσιεύονται στην επιθεώρηση «Minotaure», κατόπιν προτροπής του Tériade και του εκδότη Albert Skira. Αλλά θα πρέπει να έρθει το 1989 και η πρόταση των εκδόσεων Séguier για να μπορέσει ο καλλιτέχνης να παρουσιάσει δώδεκα από εκείνα τα προσχέδια, μεταφερμένα σε λιθογραφίες, δίπλα σε αποσπάσματα του μυθιστορήματος της Μπροντέ.

Ο καλλιτέχνης θα γράψει σχετικά: «Θέλω να βάλω μέσα σ’ αυτά πολλά πράγματα, τρυφερότητα, παιδιάστικη λαχτάρα, όνειρα, αγάπη, θάνατο, σκληρότητα, έγκλημα, βία, κραυγές μίσους, ουρλιαχτά και δάκρυα».

–Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή: Ερατοσθένους 13, Αθήνα. Τ: 210 725 2895 [email protected] |
-Έκθεση: «Μνήμες λουσμένες στο όνειρο», Η τέχνη του πολλαπλού
– Διάρκεια: 5 Αυγούστου – 3 Δεκεμβρίου 2023

Διαβάστε επίσης:

Η Τέιλορ Σουίφτ, ο Σαλβαδόρ Νταλί, η εκατομμυριούχος και μία έπαυλη

Γιάννης Μπεχράκης – Ο αυτόπτης μάρτυρας των σημαντικότερων γεγονότων του κόσμου

Αλέν Ντελόν: Η Τ. Αγγελόπουλου με τον θρύλο της 7ης τέχνης

──────────────────

Εκλογές 2023