Η πανέμορφη Άνδρος φημίζεται για το Ίδρυμα Γουλανδρή αλλά έφτασε η ώρα να μάθει το ευρύ κοινό και το Ίδρυμα Πέτρου & Μαρίκας Κυδωνιέως με την πλούσια πνευματική προσφορά του.

Με νέο πρόεδρο τον Δημήτριο Σιγάλα φέτος φιλοξενεί την 29η εικαστική διοργάνωση Πλόες, που επιμελήθηκε η ομότιμος καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στο ΕΚΠΑ Αθηνά Σχινά.

1

Στα εγκαίνια της έκθεσης (εκτός από τους προαναφερθέντες) εμφανίστηκαν επίσημες προσωπικότητες όπως ο μητροπολίτης Δωρόθεος, ο καθηγητής, ο βουλευτής ΝΔ και πρώην υφυπουργός Παιδείας Άγγελος Συρίγος με την ανδριώτισσα σύζυγό του Ειρήνη Σταματούδη, ο αντιδήμαρχος πολιτισμού Δημήτριος Γιαννίσης, η Έρη Σιγάλα, ο εφοπλιστής Μιχάλης Κοκκίνης, η ομότιμη καθηγήτρια αρχαιολογίας Λυδία Παλαιοκρασά, ο εφοπλιστής και δωρητής του υπαίθριου θεάτρου της Άνδρου (στη Χώρα) Αλκιβιάδης Τάττος (τελεί πρόεδρος της ΑΜΚΕ “Φίλοι Φεστιβάλ Άνδρου“), η αρχιτέκτονας Κούλα Κονδυλάτου, (επίσης μέλος της ΑΜΚΕ Φίλοι Φεστιβάλ Άνδρου), ο σύμβουλος Εθνικής Τράπεζας και συντονιστής Πρωτοβουλίας 21 Ιώαννης Μάνος.

Και ανάμεσά τους η Παρασκευή (Βιβή) Παλαιοκρασά, νέο μέλος και αντιπρόεδρος στο ΔΣ του Ιδρύματος και η γραμματέας Έρη Μανούσου Σιγάλα.

Ηλίας Καφούρος

«Ανθρώπων Άστεα»

Ο φετινός, 29ος εικαστικός θεσμός Πλόες συμπληρώνεται με τον υπότιλο «Ανθρώπων Άστεα».

Ο τίτλος παραπέμπει στους αρχικούς στίχους της ομηρικής Οδύσσειας που σημαίνει «πόλεις ανθρώπων». Η βαθύτερη ερμηνεία του στίχου βέβαια αναφέρεται στις πράξεις των ανθρώπων που αφήνουν τα αποτυπώματά τους με ό,τι «οικοδομούν» ή διαμορφώνουν στις κοινότητες ή σύγχρονες κοινωνίες.

Η αισιόδοξη και απαισιόδοξη γραμμή

Όπως επισήμανε ο νέος πρόεδρος του Ιδρύματος Κυδωνιέως Δημήτριος Σιγάλας «με τις λέξεις αυτές ο Όμηρος δεν εννοεί τις πόλεις ως οικοδομήματα, αλλά τις νοοτροπίες, τις πεποιθήσεις, τους τρόπους σκέψεις των ανθρώπων που συμβιώνουν σε μια κοινωνία, συμπεριφορές και πολιτισμό, ήθη και έθιμα».

Ύστερα αναφέρεθηκε στον κορυφαίο φιλόλογο και αείμνηστο μεταφραστή του ομηρικού έργου Δημήτρη Μαρωνίτη, ο οποίος υπέδειξε «ότι το έπος της Οδύσσειας συντίθεται με τρόπο αντιθετικό πάνω σε δύο κύρια θέματα: Στον νόστο του Οδυσσέα που αποτελεί την δεδομένη και αισιόδοξη έκβαση του έργου και στην αναζήτηση του ήρωα η οποία συνιστά την αντίρροπη απαισιόδοξη γραμμή».

Ο Δημήτριος Σιγάλας μνημόνευσε και τον εξάδελφό του Νίκο Σιγάλα «που τόσο ξαφνικά και βιαστικά έφυγε από κοντά μας» και βέβαια τους Ιδρυτές Πέτρο και Μαρίκα Κυδωνιέως «που την αγάπη τους για την ιδιαίτερη πατρίδα τους την Άνδρο την έδειξαν και έμπρακτα δημιουργώντας αυτό το Ίδρυμα».

Χρυσούλα Σκεπετζή

Ο Νίκος Σιγάλας, ανιψιός των Κυδωνιέως

Ο Νίκος Σιγάλας, ανιψιός της Μαρίκας Κυδωνιέως (το γένος Σιγάλα) από τον αδελφό της Λεωνίδα Σιγάλα (με σπουδές στην ΑΣΚΤ), έφυγε από τη ζωή τον Φεβρουάριο του 2022 σε ηλικία 65 ετών.

Το ζεύγος Κυδωνιέως δεν απέκτησε απογόνους. Ο Νίκος Σιγάλας υπήρξε και πρόεδρος του έτερου ανδριώτικου Ιδρύματος Δημήτρη και Λιλίκας Μωραΐτη. Ο ανιψιός τους ανέπτυξε αξιοσημείωτη φιλανθρωπική δράση μέσα από τα δύο ιδρύματα σχεδιάζοντας παράλληλα εκπαιδευτικά προγραμμάτα και υποτροφίες.

Ο Πέτρος Κυδωνιεύς με το ιρλανδέζικο αίμα στις φλέβες τους, πήρε την Μαρίκα και έφυγε για το Λονδίνο για να επιτηρεί από εκεί τα πλοία του. Ποτέ όμως δεν ξέχασε την γενέτειρά του την Άνδρο.

Χρήστος Παλλαντζάς

Με την Παναγία τη Θεοσκέπαστη για προστασία

Μάλιστα, όταν βυθίστηκε ένα πλοίο στο οποίο επέβαινε και ο ίδιος, ο Πέτρος Κυδωνιεύς ισχυριζόταν πάντα ότι σώθηκε επειδή βαστούσε στο χέρι του μια εικόνα της Παναγίας της Θεοσκέπαστης, που αποτελεί πολιούχο της Άνδρου. Έκτοτε ο Πέτρος Κυδωνιέας ονόμασε όλα τα πλοία του Θεοσκέπαστη 1,2,3… Ο

Το 1993, μερικά χρόνια μετά το θάνατο του Πέτρου και της Μαρίκας Κυδωνιέως (το 1977 και 1987 αντιστοίχως) δημιουργήθηκε το ομώνυμο Ίδρυμα με κληροδότημά τους. Στεγάζεται στο αρχοντικό τους, στην αρχή της Χώρας της Άνδρου, αρχιτεκτονικό δείγμα του μεσοπολέμου.

Δύο χρόνια αργότερα, ο Νίκος Σιγάλας εγκαινίασε τον εικαστικό θεσμό Πλόες, πάνω σε ιδέα της Αθηνάς Σχινά. Καλλιτέχνες πρώτης γραμμής από την Ελλάδα φωτίζουν με τη σύγχρονη αισθητική τους γλώσσα μια διαφορετική κάθε φορά πτυχή της ανθρώπινης πραγματικότητας.

Ο Δημήτριος Σιγάλας ευχαρίστησε την Αθηνά Σχινά για τη συνεισφορά της στην υλοποίηση του θεσμού Πλόες. Η Αθηνά Σχινά έχει παρουσιάσει στην Άνδρο πάνω από 250 έλληνες καλλιτέχνες συμβάλλοντας καθοριστικά σε αυτό που ονομάζεται Άνδρος του Πολιτισμού. Έχουν παρουσιαστεί στο Ίδρυμα Κυδωνιέως σπουδαία έργα από τους Κεσσανλή, Μποκόρο, Εγγονόπουλο, Πράσινο, Τάκις, Τσόκλης μεταξύ πολλών άλλων.

Ο εκλιπών Νίκος Σιγάλας με τα πορτρέτα των θείων του στο Ίδρυμα

Ατομισμός ή συλλογικότητα;

Τα «άστεα» επομένως δεν σημαίνουν απλώς τις πόλεις. Στο συλλογικό υποσυνείδητο παραπέμπουν στους πολιτισμικούς και αυθόρμητους τρόπους που οι άνθρωποι σχηματίζουν την καθημερινότητά τους, μέσα από όσα δημιουργούν με κοινή συναίνεση.

Στα «οικοδομήματά» τους αποτυπώνεται ο τρόπος λειτουργίας του συλλογικού ασυνειδήτου.

Αποτυπώνονται επιπλέον οι σχέσεις του παρελθόντος αναφορικά με τους εκάστοτε προσανατολισμούς του παρόντος. Οι σχέσεις των ατόμων με τους συνανθρώπους τους αναδεικνύοντας την υπαρξιακή μονάδα σε σχέση με το ομαδικό πνεύμα.

Αποτυπώνονται οι διαφορετικότητες μιας κοινωνίας, οι εσωστρέφειες και οι εξωστρέφειές της, οι συναινέσεις και οι ενδότερες της αντιφάσεις, οι κοινές προσπάθειες και η συνάφεια μιας κοινωνίας αλλά και οι συγκρουσιακές της καταστάσεις.

Στις «πράξεις» των ανθρώπων αντανακλάται η σχέση τους με το περιβάλλον, οι κοσμοθεωρίες που έχουν διαμορφωθεί ή οι ρήξεις και αλλαγές που έχουν οικοδομηθεί σχετικά με ποικίλα ιδεολογήματα.

Ο νέος πρόεδρος Δημήτριος Σιγάλας

Η ιεράρχηση των αξιών

Κυρίως αναδεικνύονται οι τρόποι σκέψης και πεποιθήσεων των ανθρώπων που συμβιώνουν σε μια «πόλη» Οι καθημερινές επιλογές μέσω των οποίων διαμορφώνουν συμπεριφορές και πολιτισμό, μύθους και ιστορήματα, κοινωνικά «θεμιτές» όπως και συνεκτικές «υπερβατικότητες», αλλά και δοξασίες σχετικά με την αντιμετώπιση του παρελθόντος τους, όπως και του ήθους που χαρακτηρίζει τις καθημερινές τους πρακτικές.

Αυτές οι πρακτικές εκδηλώνονται στον τρόπο με τον οποίο βλέπουν οι άνθρωποι και σχεδιάζουν, συμφιλιώνονται ή παρακάμπτουν, τόσο τα αινίγματα και τα αδιέξοδα, όσο και τις συμβιωτικά αντιθετικές «πραγματικότητές» τους.

Το συλλογικό ασυνείδητο συμβάλλει στην ιεράρχηση αξιών μιας κοινωνίας – εκφράζεται με συμβολισμούς και αλληγορίες – επικεντρωνόμενη στο ήθος και στις αντιλήψεις που χαρακτηρίζουν το ομαδικό της πολυδιάστατο πνεύμα, μέσα από το σύνολο των ανθρώπων που την απαρτίζουν.

Kalliopi Lemos, Boats full of secrets, εγκατάσταση της Κ. Λαιμού στο Ίδρυμα

Αποκατάσταση των επαφών

Όπως θα παρατηρήσει η Αθηνά Σχινά, μετά τους δύο παγκόσμιους πολέμους του περασμένου αιώνα, καθώς και τα επίχειρα της παγκοσμιοποίησης που σήμερα βιώνουμε όπως και τις μετακινήσεις πολλών λαών, έχουν αλλάξει δραστικά αρκετές από τις συνιστώσες της ζωής μας.

Κυριαρχεί η εξατομίκευση της ευθύνης. Αναπαράγουμε την επιφυλακτικότητα, την επιθετικότητα, την αποξένωση, τη βία και τον απομονωτισμό, τους αυτοματισμούς της υψηλής τεχνολογίας και τα υποκατάστατα με τα οποία αυτή αγοραία μας υποδουλώνει, διαπιστώνοντας παράλληλα ότι ο κοινωνικός ιστός έχει υποστεί πολλών ειδών ρήγματα. Τουλάχιστον ραγδαία αυτός μεταβάλλεται. Και είναι εύλογο, γιατί κάθε ιστός διαθέτει οργανικότητα.

Για την Αθηνά Σχινά στους φετινούς Πλόες, το ζητούμενο είναι τα κριτήρια που προτάσσουμε και τα ποιοτικά γνωρίσματα που θέλουμε να καλλιεργήσουμε για να αποκαταστήσουμε τις επαφές και τις σχέσεις μας με την κοινότητα, πάνω σε σύγχρονες ασφαλώς βάσεις και με νέες εννοείται αντιλήψεις, χωρίς να απαλλοτριώνουμε τις μνήμες μας και χωρίς να εξανδραποδίζουμε οικειοθελώς τον εαυτό μας, αναλωνόμενοι σε ανεξέλεγκτους αυτοματισμούς, ποικίλες «διαμεσολαβήσεις» και ουτοπίες.

Ηλίας Καφούρος

Μνήμες και ερωτήματα

Οι καλλιτέχνες συνήθως δημιουργούν έργα με βάση τα βιώματά τους, τον συνδυασμό της ατομικής συνείδησης με την ενεργοποίηση του υποσυνειδήτου τους.

Σημασία έχουν πάντα οι μνήμες και όσα έχουν εγγραφεί σε αυτές, αναδυόμενες από το συλλογικό ασυνείδητο. Τα έργα τέχνης φυσικά δεν εξαντλούνται στις όποιες ερμηνείες κατά καιρούς δέχονται καθώς είναι πολύπλευρα και πολυδιάστατα. Και ανθεκτικά (τα περισσότερα εξ αυτών) στον χρόνο.

Για την εφετινή έκθεση στο Ίδρυμα Π&Μ Κυδωνιέως επελέγησαν έργα που εμπεριέχουν εκτός όλων των άλλων και προβληματισμούς γύρω από τη λειτουργία του συλλογικού ασυνειδήτου, την ανθεκτικότητα και τις μεταλλαγές του, προκειμένου τα έργα μέσα από τη δική τους γλώσσα και αισθητική, να υποβάλλουν όχι ασφαλώς λύσεις, αλλά ερωτήματα. Ανοίγοντας τελικά διαφορετικούς δρόμους σκέψης και στοχασμούς στον θεατή.

Το στήσιμο της έκθεσης δημιουργεί διαλεκτική σχέση ανάμεσα στα έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτικής και εγκαταστάσεων.

Δημήτριος Σιγάλας, Γρηγόρης Βαλτινός, Γρηγόρης Σταμούλης στα εγκαίνια 

Καλλιτέχνες

Στέλιος Γαβαλάς

Στρατηγούλα Γιαννικοπούλου

Ανδρέας Δεβετζής

Χριστίνα Δουζένη

Κατερίνα Ζαφειροπούλου

Ιωάννα Καζάκη

Ηλίας Καφούρος

Καλλιόπη Λεμού (Calliopi Lemos)

Φιλιππίνα Λιβιτσάνου

Κωνσταντίνος Μάσσος

Ισμήνη Μπονάτσου

Χρήστος Παλλαντζάς

Βασίλης Παπανικολάου

Κώστας Παππάς

Ανδρέας Σινόπουλος

Χρυσούλα Σκεπετζή

Αμαλία Σταυρουλάκη

Βίκυ Τσαλαματά

Κώστας Χριστόπουλος

Επιμέλεια έκθεσης: Αθηνά Σχινά, Ιστορικός Τέχνης & Θεωρίας του Πολιτισμού (ΕΚΠΑ).

Διάρκεια έκθεσης:
Εως και Κυριακή 1 Οκτωβρίου 2023

Ημέρες και ώρες λειτουργίας:
10.30 – 14.30 & 18.30 – 21.30 καθημερινά, εκτός Τρίτης.

Ίδρυμα Π. και Μ. Κυδωνιέως

Χώρα Άνδρου

Τηλ.: 22820 24598