Ίδρυμα Αικ. Λασκαρίδη: Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης επιστρέφει

Το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη πραγματοποιεί έκθεση που αποτελεί ζητούμενο από καιρό. Ουδείς θυμάται πότε η Εθνική Πινακοθήκη διοργάνωσε αφιέρωμα στον περίφημο θαλασσογράφο. Η μεγάλη αναδρομική με τίτλο Κωνσταντίνος Βολανάκης: Νόστος της θάλασσας, έργα από τη συλλογή του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη όχι μόνο καλύπτει αυτή την παράληψη. Συγκεντρώνει (με δάνεια) κορυφαία δείγματα της ζωγραφικής του στην Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων. Πρόκειται μάλιστα για αναδρομική στην ιδιαίτερη πατρίδα του, 186 χρόνια μετά τη γέννησή του (και 172 από τη στιγμή που μετακόμισε με την οικογένεια του στη Σύρο).

Με πολλά σημαντικά δάνεια

Στην έκθεση (υπό την αιγίδα της Α.Ε. Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου) παρουσιάζονται πενήντα επτά έργα του Βολανάκη που ιχνηλατούν αυτοκρατορικούς θριάμβους, ένδοξες στιγμές της ελληνικής Ιστορίας αλλά και την λυρική μικροϊστορία των ψαροκάικων, εξιστορώντας μια άλλη πραγματικότητα της Ελλάδας, εξίσου σημαντική. Εκτός από τα έργα που προέρχονται από το Ίδρυμα Αικ. Λασκαρίδη, στην έκθεση συμπεριλαμβάνονται ελαιογραφίες από το Αρχηγείο Ναυτικού, τη Βουλή των Ελλήνων και την Τράπεζα της Ελλάδος.

Ανάμεσα στους έλληνες ομοτέχνους του, πρόκειται για τον κατεξοχήν ζωγράφο που «αναμετρήθηκε με την απεραντοσύνη της θάλασσας», όπως σημείωσε ο  επιμελητής της έκθεσης και έφορος της συλλογής έργων τέχνης της Βουλής των Ελλήνων, Θοδωρής Κουτσογιάννης. Αρχαίες ελληνικές τριήρεις, ιστιοφόρα, ατμόπλοια, βάρκες, θρυλικές ναυμαχίες, πυρπολήσεις αλλά και η ναυτική καθημερινότητα απεικονίζονται με όλη τους τη λεπτομέρεια και τη ζωντάνια στους καμβάδες του ζωγράφου.

Η Σχολή του Μονάχου

Ο Κωνσταντίνοs Βολανάκης (1837-1907) υπήρξε από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της λεγόμενης Σχολής του Μονάχου. Τα πρώτα χρόνια του νεοσύστατου ελληνικού κράτους δίδαξαν στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών αρκετοί ζωγράφοι που είχαν εκπαιδευτεί στο Μόναχο (το προωθούσε και η οθωνική δυναστεία). Έτσι έμεινε γνωστή στην Ελλάδα το ύφος και η σχολή αυτής της περιόδου, ο νατουραλισμός και τα κιαροσκούρα, με κύριους εκπροσώπους τον Βρυζάκη, τον Λύτρα, τον Γύζη, τον Ιακωβίδη, τον Βολανάκη μεταξύ άλλων.

Ο τελευταίος όμως παρέκαμψε πρόδηλα τα ηθογραφικά θέματα και τα πορτρέτα, που αποτελούσαν κυρίαρχη μόδα της εποχής. Αφιερώθηκε εμμονικά, παθιασμένα στη θάλασσα και την περιπετειώδη γύρω από αυτήν. Αλλά αρχικά όχι σαν θαλασσοπόρος. Σαν ψύχραιμος και αποστασιοποιημένος μελετητής. Σαν παρατηρητής που ζυγίζει με ισορροπία το συναίσθημα, το χρώμα, το χρόνο (εξού και απηχεί ελαφρώς και την σχολή του γαλλικού ιμπρεσιονισμού), τους όγκους της σύνθεσής του. Αργότερα όμως θα εισάγει το στοιχείο του δράματος, με έργα πιο θερμά και πλούσια.

Η καλλιτεχνική του παραγωγή κάλυψε σχεδόν ολόκληρο το δεύτερο μισό του 19ου και τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα. Απέδωσε μεγάλο αριθμό έργων με ιδιαίτερη ποικιλομορφία.

Ένας διεθνής ζωγράφος

Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης αναγνωρίστηκε αρκετά από τους σύγχρονούς του στην Ελλάδα (αν λάβει υπόψη κανείς και τις ιδιαίτερες πολιτικο-οικονομικές συνθήκες της εποχής). Σήμερα αποτελεί έναν από τους πιο περιζήτητους ζωγράφους στις μεγάλες δημοπρασίες ελληνικές τέχνης του εξωτερικού.

Πριν 172 χρόνια η οικογένεια του Κωνσταντίνου Βολανάκη μετακόμισε από την Κρήτη στην Σύρο. Το 1856 βρισκόταν στην Τεργέστη, όπου εργαζόταν ως λογιστής στον εμπορικό οίκο ζάχαρης του γαμπρού του Γεωργίου Αφεντούλη. Εκείνη την εποχή άρχισε να φιλοτεχνεί τα πρώτα του σχέδια από το λιμάνι. Tο 1864, με την προτροπή του εργοδότη του και οικονομική βοήθεια από την οικογένειά του που αναγνώρισε το ταλέντο του, έφυγε για σπουδές στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στο Μόναχο. Υπήρξε μαθητής του κυριότερου εκπροσώπου της Σχολής του Μονάχου Καρλ φον Πίλοτι (Karl von Piloty).

Το 1866 η αυστριακή κυβέρνηση προκήρυξε διαγωνισμό για την απεικόνιση της Ναυμαχίας της Λίσσας. Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης διακρίθηκε με το πρώτο βραβείο που συνοδευόταν από ταξίδι στην Αδριατική και γνωριμία με τη γεωγραφία της ναυμαχίας. Το έργο παρουσιάστηκε αργότερα στην Καλλιτεχνική Έκθεση της Βιέννης όπου το πρόσεξε και το απέκτησε ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος Ιωσήφ. Το 1868 ο Κωνσταντίνος Βολανάκης άρχισε να συμμετέχει σε εκθέσεις της Καλλιτεχνικής Εταιρείας του Μονάχου (1869, 1872, 1873, 1877 και 1878) αποκτώντας διεθνή αναγνώριση.

Από το Μόναχο στον Πειραιά

Το 1877 το έργο του  Ναυμαχία του Τραφάλγκαρ που παρουσιάστηκε στο Λονδίνο αγοράστηκε από το τότε υπουργείο Ναυτικών της Αγγλίας.

Το 1876 παντρεύτηκε την Φανή Χρηστίδου. Μαζί απέκτησαν έξι παιδιά (το ένα πέθανε δύο ετών).

Το 1883 επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στον Πειραιά, και πάλι κοντά στη θάλασσα. Διορίστηκε καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών όπου δίδασκε Στοιχειώδη Γραφική και Αγαλματογραφία (απέκτησε την έδρα της). Το 1895, ίδρυσε στον Πειραιά το καλλιτεχνικό εργαστήριο “Καλλιτεχνικό Κέντρο”. Το 1905 όμως παραιτήθηκε από την ΑΣΚΤ επικαλούμενος λόγους υγείας.

Εξακολουθούσε να συμμετέχει σε αρκετές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό: Στην Οικία Μελά, στον Παρνασσό, στη Διεθνή Έκθεση των Αθηνών το 1903 και στη Διεθνή Έκθεση του Μπορντώ το 1907 (από τις οποίες αποχώρησε με διάκριση). Οι εφημερίδες επαινούσαν τη δουλειά του. Το 1883 παρουσίασε στα Ανάκτορα το πιο γνωστό του έργο με τίτλο Ναυμαχία της Σαλαμίνας (1882). Το 1889 τιμήθηκε με τη διάκριση του Αργυρού Σταυρού του Σωτήρος.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, χωρίς πραγματικούς πόρους, αναγκαζόταν να συνθέτει ευτελή κακέκτυπα των παλαιοτέρων έργων του για να ζήσει. Πέθανε άπορος το 1907 και η κηδεία του πραγματοποιήθηκε δημοσία δαπάνη.

Η φήμη του ως κορυφαίου θαλασσογράφου δεν άργησε να αποκατασταθεί στο διεθνές στερέωμα.

Πληροφορίες

Εκθεση

«Κωνσταντίνος Βολανάκης: Νόστος της θάλασσας, έργα από τη συλλογή του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη»

Την έκθεση συνοδεύει έγχρωμος πλήρως εικονογραφημένος δίγλωσσος (ελληνικά-αγγλικά) κατάλογος.

Πραγματοποιούνται ξεναγήσεις για ενήλικες και εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές όλων των σχολικών βαθμίδων.

Η έκθεση θα διαρκέσει ως τον Δεκέμβριο.

Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων
Χάληδων 98-102
73 131 Χανιά
Κρήτη
Τηλ.: +30 28210 92294 & +30 28210 92419