Οι Τρεις Σωματοφύλακες του Πικάσο και του Σον Κόνερι

Ένας από τους «Τρεις σωματοφύλακες» του Αλεξάνδρου Δουμά, ο Πάμπλο Πικάσο και ο Σον Κόνερι.

Τι μπορεί να συνδέει αυτή την, μάλλον ετερόκλιτη, παρέα; Η απάντηση είναι απλή: Ένας πίνακας.

Το «Πορτρέτο ενός άνδρα μέσα σε κάδρο», που φιλοτέχνησε ο μεγάλος Ισπανός ζωγράφος το 1969 και αποκτήθηκε από τον διάσημο ηθοποιό Σον Κόνερι, στη συλλογή του οποίου –των κληρονόμων του πλέον- παρέμεινε ως τώρα.

Όσο για τους «Τρεις σωματοφύλακες», στον πίνακα απεικονίζεται μόνον ο ένας: Ο Ντ΄Αρτανιάν, ο δυνατότερος όλων και βασικός ήρωας του πολυδιαβασμένου μυθιστορήματος.

Στις 26 Μαΐου αυτό το εντυπωσιακό έργο από την τελευταία δημιουργική περίοδο του Πικάσο βγαίνει σε δημοπρασία από τους Christie’s και αναμένεται να φθάσει τα 19 εκατομμύρια δολάρια.

Είναι η πρώτη φορά άλλωστε, που το έργο εμφανίζεται στην αγορά ενώ τα χρήματα της πώλησης, θα διατεθούν, όπως λέει η οικογένεια του Σον Κόνερι, σε φιλανθρωπικά ιδρύματα στη Σκωτία αλλά και στις Μπαχάμες όπου ο γεννημένος στο Εδιμβούργο ηθοποιός έζησε με τη σύζυγό του, Μισελίν για 30 χρόνια.

Το Sean Connery Philanthropic Fund, όπως ονομάζεται το ίδρυμα που δημιουργήθηκε μετά τον θάνατό του έχει δωρίσει ήδη1 εκατομμύριο δολάρια στη φιλανθρωπική οργάνωση Race Against Dementia  για τη χρηματοδότηση πιλοτικού προγράμματος στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου αναφορικά με την αντιμετώπιση της κρίσης.

Το πρότυπο

Δεινός συλλέκτης έργων τέχνης ήταν ο Σον Κόνερι, ο οποίος είχε στη συλλογή του πολλά έργα του Πικάσο, κυρίως μάλιστα των πρώτων περιόδων της ζωγραφικής του. Για τον λεγόμενο και «Σωματοφύλακα» όμως, έκανε μια εξαίρεση, καθώς «αιχμαλωτίστηκε από την εκφραστική του δύναμη και την ελευθερία του», όπως λέει σήμερα ο θετός γιος του Στέφαν Κόνερι.

Ο ίδιος μάλιστα προσθέτει, πως ο σπουδαίος ηθοποιός διέθετε εξαιρετική αντίληψη της αισθητικής, της σύνθεσης και της κίνησης, ιδιότητες που καλλιεργήθηκαν ακόμη περισσότερο από την καριέρα του στον κινηματογράφο.

Εκεί όπου ο διασημότερος ήρωας που ερμήνευσε, ο Τζέιμς Μποντ, έντονα περιπετειώδης, δυναμικός και αποφασιστικός θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει στη σύγχρονη εποχή τον ρομαντισμό των ιπποτικών μυθιστορημάτων του Αλεξάνδρου Δουμά.  Σ΄αυτό το αρχέτυπο αρρενωπότητας όμως, και των κοινών σωματοφυλάκων τους, που αντιπροσωπεύουν αυτές τις ίδιες φιλοδοξίες αποτίει φόρο τιμής και ο Πικάσο στα έργα του με αυτό το θέμα.

Οι παραπομπές

Προς τα τέλη του 1965, ο Πάμπλο Πικάσο εισήχθη στο Αμερικανικό Νοσοκομείο του Παρισιού για χειρουργική επέμβαση σε έλκος. Ήταν πλέον 84 ετών.

Η ανάρρωσή του ήταν μακρά, την πέρασε όμως διαβάζοντας πολλά κλασικά και επικά έργα της λογοτεχνίας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων του Σαίξπηρ και του κλασικού μυθιστορήματος του Αλέξανδρου Δουμά «Οι Τρεις Σωματοφύλακες». Παράλληλα εξάλλου βυθίστηκε στη μελέτη των αριστουργημάτων του Ρέμπραντ.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο λοιπόν, πως όταν ο Πικάσο ήταν αρκετά καλά για να ξαναρχίσει να ζωγραφίζει, το 1967, οι Σωματοφύλακες έγιναν ξαφνικά βασικό θέμα των έργων του, και παρέμειναν έτσι, για τα επόμενα πέντε χρόνια.

Σήμερα αυτά τα έργα βρίσκονται σε σημαντικές ιδιωτικές συλλογές και μουσεία σε όλο τον κόσμο ενώ για τον βιογράφο του, Τζον Ρίτσαρντσον  αντιπροσωπεύουν τη «μνημειώδη αποθέωση» του καλλιτέχνη.

Το πολύ ενδιαφέρον είναι, ότι τα χαρακτηριστικά αυτού του συγκεκριμένου Σωματοφύλακα παραπέμπουν σ΄εκείνα σημαντικών μορφών της λογοτεχνίας, συμπεριλαμβανομένου μάλιστα, και του ίδιου του ζωγράφου! Έτσι τα έντονα μαύρα μάτια του προσώπου θυμίζουν εκείνα του Πικάσο.

Ενώ ο καπνός που υψώνεται στην δεξιά πλευρά του καμβά και πάνω από το κεφάλι του Σωματοφύλακα φαίνεται να υποδηλώνει μία πίπα, που βρίσκεται εκτός του οπτικού πεδίου του πίνακα. Διόλου περίεργο, καθώς, σύμφωνα με τον Richardson, για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του Πικάσο, ο καπνός ήταν «το μόνο διεγερτικό» του (εκτός από ένα περιστασιακό ποτήρι κρασί).

Όταν χρειάστηκε να χειρουργηθεί πάντως, πείστηκε να κόψει οριστικά το κάπνισμα, για χάρη της υγείας του. Έτσι, όπως προσθέτει ο βιογράφος του η απεικόνιση των Σωματοφυλάκων του Πικάσο ενώ καπνίζουν αντανακλούσε τη δική του «νοσταλγία για τον καπνό».

Η νοσταλγία της νιότης

Η γενειάδα του Σωματοφύλακά του εξάλλου, υποδηλώνει, την ευγένεια του χαρακτήρα, που είχε ο πρωταγωνιστής του Δουμά, ο Ντ΄Αρτανιάν. Οι ειδικοί στο θέμα μάλιστα λένε, πως ο Πικάσο εμπνεύστηκε και από τα πορτρέτα του καρδινάλιου Ρισελιέ (εχθρός των Σωματοφυλάκων στο μυθιστόρημα), όσον αφορά τα μαλλιά και τα ζυγωματικά.

Μια ακόμη φιγούρα τέλος, που μπορεί να διακριθεί στο έργο είναι ο Ρέμπραντ, για τον οποίο ο Πικάσο συνήθιζε να λέει, ότι «κάθε καλλιτέχνης παίρνει τον εαυτό του για τον Ρέμπραντ».

Ξεχωριστά ενδιαφέρον είναι όμως και το «κάδρο», στο οποίο αναφέρεται ο τίτλος του έργου. Κίτρινο και με μπαρόκ διακόσμηση εκτελέστηκε παιχνιδιάρικα από τον Πικάσο σε στιλ trompe l’oeil μέσα στον ίδιο τον πίνακα!

Τελικά η ανάμειξη ιστορίας και μοντερνισμού είναι εμφανής στο «Ανδρικό πορτρέτο μέσα σε κάδρο» και χαρακτηρίζει τη μεγάλη ικανότητα του Πικάσο να συγχωνεύει το παρελθόν με το παρόν, παραμένοντας βαθιά αφοσιωμένος στη συνεχή καινοτομία. Άλλωστε παρέμεινε στην αιχμή της αλλαγής των ορίων της τέχνης, ακόμη και σε αυτό το τελευταίο στάδιο της ζωής του.

Στον πίνακα που βγαίνει σε δημοπρασία, μια αίσθηση νεανικής ενέργειας και καινοτομίας κυριαρχεί, ακολουθώντας τον χαρακτηρισμό του Δουμά για τους Σωματοφύλακές του ως ακραίους τυχοδιώκτες. Ένα ακόμη στοιχείο της νοσταλγίας του Πικάσο, δεδομένης της ηλικίας και της πρόσφατης αναπηρίας του, για τις απολαύσεις και αναζητήσεις της νιότης του…

Οι τέσσερις σωματοφύλακες

Να σημειωθεί, ότι το μυθιστόρημα του Δουμά διαδραματίζεται κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Λουδοβίκου  13^ου και το περιεχόμενό του είναι παρμένο από την ιστορία, μολονότι ελάχιστες σκηνές είναι αληθινές.

Στην ουσία εξάλλου, ήταν τέσσερις οι σωματοφύλακες, οι φίλοι Άθως, Πόρθος και Άραμις που μαζί με τον Ντ’ Αρτανιάν ενώθηκαν με το σύνθημα «Ένας για όλους, όλοι για έναν»!

Η εκδοχή του Δουμά καλύπτει χρονικά την περίοδο από το 1625 έως το 1628 ενώ το βιβλίο εκδόθηκε το 1844. Ως τα μέσα του 20ού αιώνα ωστόσο, η ρομαντική έννοια του κλασικού σωματοφύλακα είχε περιοριστεί στην ιστορία και η ιδιαίτερη ικανότητά του στις μάχες με μουσκέτα είχε γίνει από πολύ καιρό, περιττή.

Στη σύγχρονη εποχή, μετά το τέλος του πρώτου μισού του 20ου αιώνα, όλα αυτά φαίνονταν γραφικά, γι΄ αυτό  και ο Πικάσο επενδύει σ΄αυτές τις φιγούρες με γλυκόπικρα συναισθήματα.

Κοιτάζοντας πίσω στη μεγάλη διάρκεια ζωής του με σημαντικά επιτεύγματα, αντλεί από το παρελθόν, απορροφώντας στοιχεία από όλο τον δυτικό, πολιτιστικό κανόνα του μεγαλείου, και μπαίνει στην ιστορία με το να την οικειοποιηθεί— δημιουργώντας θριαμβευτικούς πίνακες, που είναι λαμπρά και αναμφισβήτητα δικοί του.

Εν τέλει η εικόνα του Σον Κόνερι παραμένει εξίσου εμβληματική στην εικαστική κουλτούρα του 20ού αιώνα, όσο οι σωματοφύλακες του Πικάσο στην εποχή τους.

Διαβάστε επίσης:

UNESCO προς Βρετανούς: Αρχίστε τον διάλογο για τα Γλυπτά του Παρθενώνα

Για πάντα στην Αθήνα, το «θραύσμα Fagan» της ζωφόρου του Παρθενώνα -΄Εγκριση από την Σικελία