Οι τιάρες κάνουν τις βασίλισσες. Από την Ιωσηφίνα και τους Ρομανόφ ως τις δημοπρασίες

Η χρυσή τιάρα της Ιωσηφίνας Βοναρπάτη στολίζεται με κορνεόλες και καμέο, πάνω στα οποία είναι χαραγμένα τα πορτρέτα διάσημων ανδρών της αρχαιότητας, όπως για παράδειγμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου!

Η διαμαντένια τιάρα της κουνιάδας της Πολίνας, αδελφής του Μεγάλου Ναπολέοντα αναπαριστάνει φρεσκοκομμένα στάχια.

Κι όσο για εκείνη, της συζύγου του δούκα Αλέξανδρου του Μπάτενμπεργκ είναι γεμάτη με διαμάντια και υπέροχα ζαφείρια.

Εν όψει των Χριστουγέννων οι μεγάλοι οίκοι δημοπρασιών, όπως ο Sotheby’s βγάζουν στην αγορά από σήμερα ως και τις 10 Νοεμβρίου τα πολυτιμότερα κοσμήματά τους και οι τιάρες, είναι από τα πιο εντυπωσιακά.

Επώνυμες, συνδεδεμένες με ευγενείς και εστεμμένους σε Δύση και Ανατολή, αλλά και «ανώνυμες» με τη σφραγίδα όμως πάντα διάσημων κοσμηματοπωλών δικαιολογούν την μοναδικότητά τους, χάρη στη λάμψη και την αξία τους.

Πολύ συχνά άλλωστε, συνδέονται με τις ιστορίες των γυναικών που τις φόρεσαν, των ανδρών που τις προσέφεραν ή απλώς γενικότερα με την Ιστορία.

Όπως και πολλά άλλα κοσμήματα, πανάκριβα πάντα που βγαίνουν σε δημοπρασία, της Μαρίας Πάβλοβνα αίφνης, Μεγάλης Δούκισσας της Ρωσίας, που τα διέσωσε με μυθιστορηματικό τρόπο, όταν στην πατρίδα της ξέσπασε η επανάσταση.

Σε κάθε περίπτωση όλα τους αντανακλούν έναν τρόπο ζωής μιας άλλης εποχής, χωρίς να παύουν ούτε στο ελάχιστο και σήμερα όμως, να είναι ποθητά αντικείμενα που μπορεί να αποκτήσουν λίγοι.

Δύο είναι για την ακρίβεια οι τιάρες που κάποτε ανήκαν στην Ιωσηφίνα, σύζυγο του αυτοκράτορα Ναπολέοντα Βοναπάρτη, μια γυναίκα που έχει χαρακτηρισθεί ως «ιέρεια του στυλ»! Στις αρχές του 19ου αιώνα θεωρούνταν ένα είδωλο, οι γυναίκες την μιμούνταν και σήμερα θεωρείται, ότι ήταν αυτή που ενίσχυσε τη θέση του Παρισιού ως πρωτεύουσας της μόδας στον κόσμο, τονώνοντας έτσι και τη γαλλική βιομηχανία.

Με πολύτιμους λίθους και πορτρέτα μορφών της αρχαιότητας οι δύο τιάρες και τα συνοδευτικά τους κοσμήματα _μεταξύ των οποίων σκουλαρίκια και μία χτένα_ αναμένεται τώρα να πωληθούν από 410.000 ως 690.000 δολάρια.

Περισσότερο από 200 χρόνια μετά τον θάνατο της αυτοκράτειρας το 1814, οι τιάρες, που πιθανότατα χρονολογούνται στο απόγειο της εξουσίας της θα πουληθούν μάλιστα στα αρχικά δερμάτινα κουτιά τους! Κατασκευασμένα γύρω στο 1808, τα εντυπωσιακά αυτά σύνολα βρίσκονταν άλλωστε τα τελευταία 150 χρόνια σε μια ιδιωτική βρετανική συλλογή.

Η Ιωσηφίνα και η μόδα

Όταν ο Ναπολέων Βοναπάρτης αυτοανακηρύχτηκε αυτοκράτορας της Γαλλίας το 1804, έφερε την επανάσταση όχι μόνον στην πολιτική αλλά και στη μόδα. Ο ίδιος και η πρώτη του σύζυγος Ιωσηφίνα έγιναν τα πρότυπα και σ΄αυτόν τον τομέα, προβάλλοντας τα πολυτελή αξεσουάρ ως μέσον ανάδειξης της εξουσίας, ενώ εκείνη έκανε δημοφιλή τα ψηλόμεσα φορέματα, τον χρυσό και φυσικά τους πολύτιμους λίθους.

Για τον Ναπολέοντα η αντιπαραβολή της νέας Γαλλίας με την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη ήταν ένας επιλεγμένος τρόπος ώστε να τονίσει την διαφορά από το προηγούμενο καθεστώς και να νομιμοποιήσει τη βασιλεία του. Όλες του οι ενέργειες συνέκλιναν στην απόδειξη ενός μεγαλείου, που αντλούσε παραδείγματα από τις σημαντικότερες εποχές της ιστορίας, όπως όταν στο στέμμα της στέψης του είχαν συμπεριληφθεί ανάγλυφα τα πορτρέτα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Νέρωνα(!) και άλλων διάσημων ηγεμόνων.

Ακολουθώντας το ίδιο πρότυπο και η Ιωσηφίνα χρησιμοποιούσε τα ρούχα και τα κοσμήματά της για να παραπέμπει στα ιδανικά του αρχαίου κόσμου και συνδέοντάς τον με την τρέχουσα αυτοκρατορία, για να ενισχύσει το κύρος του καθεστώτος του συζύγου της. Εμπνευσμένοι έτσι, από το νεοκλασικό στυλ, που είχε κερδίσει έδαφος λίγο πριν από τη Γαλλική Επανάσταση, ο Ναπολέων και η Ιωσηφίνα μεταμόρφωσαν τη γαλλική μόδα ενσωματώνοντας ελληνορωμαϊκά στοιχεία στα ρούχα και τα κοσμήματά τους. Με τα πλούσια και επιδεικτικά ρούχα και στολίδια τους με τα οποία εμφανίζονταν στις μεγάλες δεξιώσεις στο Παρίσι ήταν αναπόφευκτο να επηρεάζουν αισθητικά το γούστο της Ευρώπης και όχι μόνο.

Μερικά χρόνια αργότερα όμως, όταν ο Ναπολέων χώρισε την Ιωσηφίνα, επειδή δεν του είχε δώσει κληρονόμο, η αυτοκράτειρα άρχισε να πουλάει τα κοσμήματά της κρυφά, με την βοήθεια και των παιδιών από τον προηγούμενο γάμο της. Όσα έμειναν, πέρασαν κάποια στιγμή στην συνονόματη εγγονή της, μετέπειτα βασίλισσα της Σουηδίας και της Νορβηγίας.

Από τις τιάρες που δημοπρατούνται η μία περιλαμβάνει 25 κορνεόλες, χαραγμένες με τα ισάριθμα πορτρέτα κλασικών μορφών, καθώς και διακόσμηση από μπλε σμάλτα. Μαζί της διατίθενται ένα ζευγάρι κρεμαστά σκουλαρίκια, μια χτένα μαλλιών και ένα στολίδι για ζώνη με καμέο στο οποίο απεικονίζεται ο θεός Βάκχος.

Το δεύτερο στέμμα εξάλλου, διαθέτει πέντε καμέο με τις μυθικές μορφές του Δία, της Μέδουσας, του Διόνυσου, του Πάνα και της Γαίας. Συνοδεύεται από κούμπωμα ζώνης και στολίδι.

Τα διαμαντένια στάχια της Πολίνας Βοναπάρτη

Δεύτερη αδερφή του Ναπολέοντα η Πολίνα Βοναπάρτη (1780-1825) αγαπούσε πολύ τον αδερφό της και παρέμειναν πάντα πιστή σ΄αυτόν, ήταν άλλωστε η μόνη που τον επισκεπτόταν στο νησί Έλβα όπου είχε εξορισθεί. Στον μνημειώδη πίνακα του Ζακ-Λουί Νταβίντ που απεικονίζει τη στέψη του 1804 παρίσταται και η ίδια με τις άλλες αδερφές της, πίσω ακριβώς από την αυτοκράτειρα Ιωσηφίνα. Στον πίνακα αυτό η Πολίνα φοράει μια τιάρα με διαμαντένια δεμάτια σταριού. Είναι αυτή ακριβώς που δημοπρατείται. Με διαμάντια παλαιάς κοπής, φτιαγμένη από ασήμι και χρυσό, περί το 1811 εκτιμάται από 417.000 έως 615.500 ευρώ.

Τα στάχια ήταν ένα από τα πιο σημαντικά, διακοσμητικά θέματα στα κοσμήματα κατά την Πρώτη Γαλλική Αυτοκρατορία, περίοδο που χαρακτηρίστηκε στυλιστικά από μια αναβίωση της κλασικής αρχαιότητας, εμπνευσμένη από αρχαιολογικούς χώρους που είχαν ανασκαφεί πρόσφατα, όπως η Πομπηία και το Ερκουλάνουμ. Αντιπροσώπευαν τη ρωμαϊκή θεά Κέρες της γεωργίας, της συγκομιδής, της γονιμότητας και της ευημερίας, το αντίστοιχο δηλαδή της ελληνικής Δήμητρας και παρουσιάζονταν ως καρφίτσες με διαμάντια, χρυσό και ασήμι που μπορούσαν να τοποθετηθούν ελεύθερα σε ένα φόρεμα ή χτένισμα, είτε σε άλλες μορφές όπως η τιάρα.

Η Πολίνα Βοναπάρτη πάντως ήταν διάσημη και για τη ζωή της, που συχνά χαρακτηριζόταν εξωφρενική, με πολλούς εραστές _ανάμεσά τους και ο περίφημος βιολονίστας Νικολό Παγκανίνι_ γεμάτη από χορούς και διασκεδάσεις. Το πασίγνωστο άγαλμά της, που φιλοτέχνησε ο σπουδαίος γλύπτης Κανόβα θεωρείται μάλιστα, ότι αντιπροσωπεύει την ταυτότητά της.

Ωστόσο στους ταραγμένους καιρούς που έζησε πολλές ήταν και οι περιπέτειές της, λόγω της συγγένειάς της με τον Ναπολέοντα αλλά και εξ αιτίας των δύο συζύγων της: Ο πρώτος ήταν ο στρατηγός Σαρλ Λεκλέρκ που πέθανε μετά από λίγα χρόνια γάμου και δεύτερος ο ιταλός Καμίλο Μποργκέζε, πρίγκιπας της Σουλμόνας.

Η τιάρα μιας πιανίστας

Εντυπωσιακή και η τιάρα της Γιοχάνα Λόιζιγκερ, κόμισσας φον Χαρτενάου. Φτιαγμένη από ασήμι και χρυσό έχει διαμάντια που ζυγίζουν συνολικά περίπου 70 έως 76 καράτια, λευκά τα περισσότερα αλλά και μερικά κίτρινα. Εκείνα όμως που κάνουν τη διαφορά είναι τα μπλε ζαφείρια της.

Η Γιοχάνα Λόιζιγκερ (1865-1951) αυστριακής καταγωγής ήταν λυρική τραγουδίστρια στην όπερα του Ντάρμσταντ, όταν γνωρίστηκε με τον Αλέξανδρο του Μπάτενμπεργκ και στη συνέχεια κόμη φον Χαρτενάου. Ο γάμος τους είχε προκαλέσει τα μέλη της υψηλής κοινωνίας της εποχής, καθώς εκείνη δεν ήταν ευγενής, παρ΄όλα αυτά όμως η βασίλισσα Βικτώρια τον αποδέχθηκε και τους έδωσε την ευχή της.

Δεν είναι σαφές εάν ο πρίγκιπας έλαβε την τιάρα ως γαμήλιο δώρο ή αν την κληρονόμησε από τον πατέρα του, το βέβαιο όμως είναι, ότι η Γιοχάνα είχε φωτογραφηθεί φορώντας την, μαζί με άλλα διαμαντένια κοσμήματα, όπως συνήθιζαν οι σύγχρονές της κυρίες της αριστοκρατίας. Έχει μάλιστα ενδιαφέρον, ότι σε μία άλλη φωτογραφία η ίδια απεικονίζεται με ένα τμήμα μόνον της τιάρας, καθώς είναι φτιαγμένη έτσι, ώστε να μπορεί να φορεθεί με πολλούς τρόπους.

Να σημειωθεί ότι η Γιοχάνα υπήρξε στη συνέχεια μια αξιοσέβαστη πιανίστρια στη Βιέννη, συνεργαζόμενη με συνθέτες όπως ο Μπρούκνερ και ο Μάλερ ενώ μεταξύ άλλων ήταν και πρόεδρος της Συμφωνικής Ορχήστρας της Βιέννης. Η τιάρα της δημοπρατείται από 67.000 ως 114.000 ευρώ.

Κοσμήματα των Ρομανόφ

Πέρα από τα στέμματα, μοναδικά είναι και τα κομμάτια της συλλογής της Μεγάλης Δούκισσας Μαρίας Πάβλοβα των Ρομανόφ, που βγαίνουν σε δημοπρασία. Για την ποιότητά τους και την ιστορία που διηγούνται αυτή η καρφίτσα και τα σκουλαρίκια με διαμάντια και ζαφείρια. Στη δίνη της Επανάστασης τα κοσμήματά της δούκισσας είχαν φυγαδευτεί κρυφά από το παλάτι της Αγίας Πετρούπολης, στη συνέχεια αποσυναρμολογήθηκαν, διπλώθηκαν κομμάτι – κομμάτι μέσα σε παλιές εφημερίδες και ετοιμάσθηκαν για να μεταφερθούν λαθραία στο Λονδίνο.

Η δούκισσα τα εμπιστεύτηκε σ΄έναν βρετανό έμπορο αντικών και έργων τέχνης, ονόματι Άλμπερτ Στόπφορντ, που ειδικευόταν στα κοσμήματα Fabergé και Cartier αλλά το ταξίδι εκείνη την εποχή μόνον εύκολο δεν ήταν. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο ασφαλέστερος δρόμος από την Αγία Πετρούπολη προς την Αγγλία ή τη Γαλλία ήταν με το τρένο, πρώτα βόρεια μέσω της Φινλανδίας, η οποία εκείνη την εποχή βρισκόταν στα χέρια των Ρώσων, και μετά στη Σουηδία και στη Νορβηγία.

Στη Βόρεια Θάλασσα στο μεταξύ περιπολούσαν τα γερμανικά πλοία ενώ το ατμόπλοιο στο οποίο επιβιβάστηκαν οι ταξιδιώτες από τη νότια Σουηδία με προορισμό το Νιούκαστλ παρά λίγο να ναυαγήσει.

Όταν ο Στόπφορντ έφθασε με τα κοσμήματα της κόμισσας έφθασε στην Αγγλία, τα έβαλε τα κοσμήματα σε θυρίδα ασφαλείας μιας τράπεζα στο Λονδίνο, όπου παρέμειναν για δύο χρόνια, ώσπου η Μαρία Πάβλοβνα να φθάσει στην Ευρώπη. Η δούκισσα είναι γνωστό, ότι είχε πάθος για τα κοσμήματα και η συλλογή της ήταν διάσημη, περιλαμβάνοντας μεταξύ πολλών άλλων ένα σμαράγδι 100 καρατίων, που κάποτε ανήκε στην αυτοκράτειρα Αικατερίνη τη Μεγάλη. Ήταν η τελευταία από τους Ρομανόφ που εγκατέλειψε την επαναστατημένη Ρωσία, καθώς περίμενε μάταια, ότι θα γινόταν τσάρος ο πρωτότοκος γιος της και κινδύνεψε γι΄αυτό, αφού μετά βίας κατόρθωσε να ξεφύγει. Μετά το θάνατό της το 1920 τα κοσμήματά της πουλήθηκαν από τα παιδιά της που ζούσαν πλέον στην εξορία και έτσι ως σήμερα έχουν βρεθεί σε βασιλικές συλλογές, όπως της βασίλισσας Ελισάβετ, επίσης στην Μπάρμπαρα Χάτον και στην Ελίζαμπεθ Τέιλορ.

Η καρφίτσα και τα σκουλαρίκια της, που χρονολογούνται στο 1900 περίπου θα δημοπρατηθούν τώρα προς 265.600 έως 455.500 ευρώ.

Διαβάστε επίσης

Η ιστορία πίσω από την εντυπωσιακή τιάρα της Μέγκαν Μαρκλ