Η θάλασσα – και οι θησαυροί της – μέσα του. Το 2026 το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων

Με συνολική επιφάνεια 26.380 τ.μ. καταλαμβάνοντας δύο κτήρια -το παλιό σιλό του Πειραιά και ένα σύγχρονο που ανεγείρεται τώρα- όπου θα εκτεθούν περισσότερα από 2.500 ευρήματα των ελληνικών θαλασσών και με κόστος 93 εκατ. ευρώ προερχόμενα από το Ταμείο Ανάκαμψης, το Εθνικό Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων, που δημιουργείται από το υπουργείο Πολιτισμού θα είναι έτοιμο το 2026! Πρόκειται άλλωστε για το μεγαλύτερο έργο πολιτισμού που είναι σε εξέλιξη σήμερα, φιλοδοξώντας να αποτελέσει το εμβληματικό πολιτιστικό τοπόσημο για το πρώτο λιμάνι της χώρας.

Η κατασκευή του άρχισε τον Δεκέμβριο 2023 με επεμβάσεις σε πρώτη φάση στο κτήριο της Σιταποθήκης, η οποία λειτούργησε, από το Νοέμβριο 1936 ως τα τέλη του 2010, παρουσιάζονται σήμερα έντονες φθορές, τόσο στα μεταλλικά του στοιχεία, όσο και στις οπτοπλινθοδομές του, προβλήματα που αντιμετωπίζονται επιτυχώς. Παράλληλα βρίσκεται σε εξέλιξη να ανέγερση του νέου κτηρίου, το οποίο συνδέεται οργανικά με το σιλό, έτσι ώστε να εξασφαλίζονται οι αναγκαίοι χώροι για τη φιλοξενία ενός πρωτοποριακού και καινοτόμου μουσείου.

Το νέο κτήριο

Με την προσθήκη αυτού του νέου κτηρίου δημιουργείται μια ενιαία αφήγηση με τους απαιτούμενους χώρους, οι οποίοι υποστηρίζουν την μουσειολογική μελέτη και τα εκθέματα, αλλά ταυτόχρονα αποτελούν και από μόνοι τους σημεία μιας διαδρομής, η οποία «καταδύεται» στο παρελθόν (κτήριο σιλό), «αναδύεται» στην επιφάνεια (νέο κτήριο) και επιστρέφει στο παρόν, μέσω του χώρου που ταυτίζεται με το πρόσφατο βιομηχανικό παρελθόν του κτηρίου (ταινιόδρομος). Οι εκθεσιακοί χώροι θα καταλαμβάνουν έκταση 7.550 τ.μ. ενώ περιλαμβάνονται επίσης χώροι για εκπαιδευτικά προγράμματα και επιστημονικές δράσεις (αμφιθέατρο, βιβλιοθήκη, πολυμέσα), υπερσύγχρονα εργαστήρια συντήρησης, χώροι παροχής υπηρεσιών προς τους επισκέπτες (υποδοχή, βεστιάριο, πωλητήριο, αναψυκτήριο, εστιατόριο, ιατρείο) και γραφεία της διοίκησης.

Επιπλέον πλήθος τεχνολογικών εφαρμογών θα χρησιμοποιηθούν στο νέο μουσείο, παράλληλα όμως με την ανάδειξη και την προβολή του ιδιαίτερου στοιχείου του σιλό, τον ταινιόδρομο δηλαδή, ο οποίος εξυπηρετούσε το φόρτωμα των πλοίων.

Μοναδική εμπειρία

«Η δομή και η διάρθρωση του κτηρίου ορίζει μια έκθεση αναπτυγμένη σε έκταση, γεγονός που με τη σειρά του απαιτεί προσεγγίσεις που να την καθιστούν ευανάγνωστη για τους επισκέπτες», όπως αναφέρει σχετικά η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη. «Απαιτεί χώρους ξεκούρασης και διαλείμματος, καθιστώντας απαραίτητη τη διαφοροποίηση από χώρο σε χώρο/θεματική ενότητα, ώστε το κοινό να έχει τη δυνατότητα ευκολότερης αντίληψης της διαδοχής των θεμάτων, βρίσκοντας διαρκώς νέα σημεία ενδιαφέροντος».

Η κυρία Μενδώνη τονίζει επίσης, ότι το μουσείο θα είναι πλήρως προσβάσιμο για όλους «προσφέροντάς στους επισκέπτες του μια μοναδική εμπειρία κατάδυσης στο παρελθόν, με σταθμούς στον χρόνο, καταβυθισμένους οικισμούς, ναυάγια, ομοιώματα πλοίων, σκαριά και φορτία εμπορικών πλοίων, χάρτες και διαγράμματα», όπως λέει. Με την λειτουργία του ασφαλώς να «εισάγει τον Πειραιά στους διεθνείς πολιτιστικούς προορισμούς».

Σύγχρονες εκθεσιακές μέθοδοι

Κεντρικός στόχος της μουσειογραφικής μελέτης αποτελεί η εξασφάλιση της καθολικής προσβασιμότητας τόσο σε φυσικό επίπεδο (ράμπες, ασανσέρ, ευρύχωροι χώροι κίνησης μεταξύ των εκθεμάτων), όσο και σε διανοητικό επίπεδο (διαβάθμιση πληροφοριακού υλικού, εκθέματα αφής, επίπεδα ανάγνωσης πληροφορίας, κ.λπ.). Η απόδοση του εκθεσιακού σεναρίου επιτυγχάνεται -κυρίως- με τη χρήση προθηκών (κυρίως εντοιχισμένες ή ελεύθερα διατεταγμένων στο χώρο), βάθρων και ειδικών κατασκευών, εκθεσιακού φωτισμού, ψηφιακών μέσων και εφαρμογών, εποπτικού – πληροφοριακού υλικού και σήμανση σε έντυπη και/ή ψηφιακή μορφή.

Η επεξεργασία και «ωρίμανση» της μουσειολογικής μελέτης στο στάδιο της συναρμογής της με την αντίστοιχη μουσειογραφική υπαγόρευσε την τροποποίηση της μελέτης του 2021. Στην οριστική μουσειολογική μελέτη -η οποία έτυχε πρόσφατα της θετικής γνωμοδότησης του Συμβουλίου Μουσείου του υπουργείου Πολιτισμού- οι αλλαγές που εντοπίζονται αφορούν στο εκθεσιακό υλικό, το οποίο αυξάνεται κατά 300 περίπου ευρήματα, ξεπερνώντας τα 2.500 εκθέματα, τη διάρθρωση της εκθεσιακής αφήγησης, που αποκτά νέες ενότητες, επαναξιολογείται και εξειδικεύεται, αλλά και την τελική επιλογή των συνοδών ερμηνευτικών μέσων, τα οποία ποικίλλουν και καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα επιλογών, συμβατικά και ψηφιακά ερμηνευτικά μέσα, σκηνοθετικά περιβάλλοντα και μακέτες.

Η αφήγηση

Η εκθεσιακή αφήγηση διαρθρώνεται σε έξι θεματικούς άξονες:

«Θάλασσα, Περιβάλλον, Άνθρωπος». «Ενάλια Αρχαιολογία». «Χρονοκάψουλες» στο βυθό…σταθμοί στον χρόνο», που είναι ο σημαντικότερος και πλουσιότερος σε ευρήματα άξονας και χωροθετείται στο νέο κτήριο. «Προσεγγίζοντας αποσπασματικά το παρελθόν» (βρίσκεται στο ίδιο σχεδόν επίπεδο με τον προηγούμενο άξονα). « Ένα ανοικτό ζήτημα προς διαχείριση», που αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα, τα οποία συνδέονται με κλίμακα.

Και τέλος ο άξονας «Ενάλια πολιτιστική κληρονομιά ανοικτή στη κοινωνία- Σιλό και Πειραιάς, αλληλένδετες ιστορίες» που τοποθετείται στον ταινιόδρομο. Ο επισκέπτης θα μπορεί εξάλλου, να περιηγηθεί στο «εσωτερικό» του υφιστάμενου κτηρίου, να δει σημεία στα οποία υπό κανονικές συνθήκες δεν θα είχε πρόσβαση, και με αυτό τον τρόπο να κατανοήσει τη λειτουργία του. Η δομή των κυψελών της σιταποθήκης αποκαλύπτεται στον επισκέπτη, ενώ περιηγείται στην έκθεση μέσω μιας ομαλής διαδρομής με ράμπες, μια συνεχής γραμμή που ακολουθεί την αλληλουχία των θεματικών ενοτήτων της μουσειολογικής μελέτης που παρουσιάζονται τόσο στο υφιστάμενο όσο και στο τμήμα της επέκτασης.

Το όραμα

«Πρόκειται για ένα όραμα δεκαετιών», όπως προσθέτει η κυρία Μενδώνη. «Η εξέλιξη της πατρίδας μας, από την προϊστορία μέχρι τις μέρες μας είναι άμεσα συνδεδεμένη με την θάλασσα, την ναυτιλία, την ναυτοσύνη. Βασικός σκοπός της δημιουργίας του Εθνικού Μουσείου Ενάλιων Αρχαιοτήτων είναι, μέσα από τα ευρήματα των θαλασσών μας, να αναδειχθεί ο ελληνικός πολιτισμός στη μεγάλη διαχρονία του, στη μακρά ιστορική και αδιάλειπτη διάρκειά του, σ΄ έναν χώρο στον οποίο θα εκτίθενται αποκλειστικά οι ενάλιες αρχαιότητες.

Αυτά τα χαρακτηριστικά θέλουμε να αναδείξουμε στο Εθνικό Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων, σχεδόν μοναδικό στο είδος του. Ο μοναδικός πλούτος των ελληνικών θαλασσών αποκτά τον ιδανικό χώρο φιλοξενίας του. Και ο σχεδιασμός του εκθεσιακού χώρου προκύπτει από τις δεσμεύσεις της γεωμετρίας και της διάρθρωσης του υφιστάμενου κελύφους, αλλά και της επέκτασής του».

 

Διαβάστε επίσης 

Τα μυστήρια του χρόνου, το μηδέν που χάθηκε και οι ανθρώπινες συμβάσεις

Ταξίδι στην Κίνα: Ο Δαίδαλος ανοίγει τα φτερά του

Ο εκθαμβωτικός χρυσός της αρχαίας Θράκης σε έκθεση