Οι πέντε αρετές μαζί – Η επανένωση ενός αριστουργήματος

Είχε διαμελιστεί και τα κομμάτια της είχαν διασκορπιστεί σε διάφορες ιδιωτικές συλλογές στην Ευρώπη για περισσότερα από 250 χρόνια.

Η αναζήτησή τους, που ξεκίνησε από το 1980 δεν ήταν εύκολη ούτε η αποκατάσταση αλλά σήμερα αυτή η εκπληκτική προσωποποίηση της «Φιλανθρωπίας» του Τζόρτζιο Βαζάρι, που κοσμούσε αρχικά την οροφή ενός βενετικού παλάτσο πλαισιωμένη και από τις λοιπές τέσσερεις αρετές βρίσκεται πλέον αποκατεστημένη.

Ακριβώς μάλιστα στην επέτειο των 450 χρόνων από τον θάνατο του τοσκανού ζωγράφου.

Πρόκειται για μια μεγαλειώδη, ουράνια σκηνή, που εξυμνούσε τις πέντε αρετές, έχοντας στο κέντρο της τη Φιλανθρωπία με ανοιχτοκόκκινο ένδυμα να κρατά ένα καλάθι μέσα στο οποίο ένας κύκνος ταΐζει τα μικρά του ενώ οι αλληγορικές προσωποποιήσεις της Ελπίδας, της Πίστης, της Υπομονής και της Δικαιοσύνης την περικυκλώνουν.

Γύρω τους παχουλά χερουβείμ συμπληρώνουν την σύνθεση με φόντο τον γαλάζιο ουρανό.

Η ιστορία άρχισε το 1541 όταν ο βενετός ευγενής Τζοβάνι Κόρνερ, παρ΄ ότι νεότατος -στα τριάντα του- είχε καταλάβει μια υψηλή θέση στο κυβερνών σώμα της Δημοκρατίας και πρόσφατα είχε αγοράσει ένα αναγεννησιακό παλάτι στο Μεγάλο Κανάλι.

Για να διακοσμήσει έτσι, το εσωτερικό του κτηρίου στράφηκε στον Τζόρτζιο Βαζάρι (1511 – 1574) του οποίου οι μανιεριστικοί πίνακες ήταν πολύ της μόδας. Και εκείνος ζωγράφισε το θέμα με τις πέντε αρετές απλωμένο σε εννέα πάνελ στο ταβάνι ενός δωματίου.

Η διάλυση

Το έργο κοσμούσε το Παλάτσο Κόρνερ – Σπινέλι για περισσότερα από 200 χρόνια υπενθυμίζοντας, πόσο επιδραστικός υπήρξε ο Βαζάρι – ο οποίος θεωρείται επίσης ότι έβαλε τις βάσεις για την ιστορία της τέχνης – για καλλιτέχνες όπως ο Τιντορέτο και ο Τιτσιάνο. Δικαιολογημένα έτσι, η ανασύνθεση του έργου του προσθέτει ένα σημαντικό στοιχείο στην κατανόηση και την ανάγνωση της ιστορίας της τέχνης.

Στη συνέχεια ωστόσο, στα μέσα του 18ου αιώνα, η ξύλινη οροφή διαλύθηκε σταδιακά με τα κομμάτια της να παίρνουν διαφορετικούς δρόμους.

Περί τα σαράντα χρόνια διήρκεσε η προσπάθεια εντοπισμού και ανάκτησης αυτού του αριστουργήματος από τις αρχές της Βενετίας σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού της χώρας αλλά πλέον σήμερα η οροφή έχει επανασυναρμολογηθεί και έχει δοθεί σε κοινή θέα σε μια ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα στην Πινακοθήκη της Ακαδημίας της Βενετίας.

Όσα προηγήθηκαν όμως, δεν ήταν εύκολα.

Η ανασύνθεση

Το πρώτο πάνελ αγοράστηκε κατά λάθος δύο φορές. Μερικά από τα άλλα πάνελ είχαν κοπεί στα δύο και όταν το κράτος αγόρασε έναν μικρό πίνακα σε ξύλο, που απεικόνιζε τον θάνατο του Ιούδα, έστειλε το έργο στο Μουσείο Οικίας Βαζάρι στην πατρίδα του ζωγράφου, το Αρέτσο, χωρίς να γνωρίζει, ότι ανήκε στην αλληγορία της «Ελπίδας».

Σαρωτικές εξαγορές όμως, των πάνελ της Δικαιοσύνης, της Υπομονής και δύο χερουβείμ είχαν γίνει το 1987 ενώ μια σημαντική ανακάλυψη έγινε το 2002, όταν η Πινακοθήκη της Ακαδημίας της Βενετίας εξασφάλισε το κεντρικό έργο της σύνθεσης, την Φιλανθρωπία, που ανήκε στην Πινακοθήκη Μπρέρα, την κύρια δημόσια γκαλερί του Μιλάνου από τον 19ο αιώνα.

Η Πίστη εξάλλου, βρέθηκε στο Λονδίνο το 2013 και με την απόκτηση της Ελπίδας τέσσερα χρόνια αργότερα, τέθηκαν σε εφαρμογή σχέδια για το πώς και πού θα παρουσιαστεί το έργο του Βαζάρι ολοκληρωμένο.

Και η αποκατάσταση άλλωστε είχε προβλήματα καθώς τα πάνελ είχαν εντελώς διαφορετική μεταχείριση στους αιώνες που είχαν περάσει, με συνέπεια πολλές αλλοιώσεις.

Επιπλέον στα χερουβείμ είχαν προστεθεί ενδύματα στα μεταγενέστερα χρόνια για λόγους σεμνότητας ενώ και τα ξυλοφάγα έντομα είχαν ανοίξει τρύπες παντού. Η μεγαλύτερη απώλεια όμως, σύμφωνα με τους συντηρητές είναι αυτή του πλούσια διακοσμημένου πλαισίου, που ένωνε τα πάνελ μεταξύ τους.

Τέλος, δύο κομμάτια παραμένουν εξαφανισμένα: ένα χερουβείμ και ένα κομμάτι από την Πίστη. Εάν επανεμφανιστούν πάντως, ο χώρος υπάρχει για την τοποθέτησή τους.

Διαβάστε επίσης:

Εδουάρδος Σακαγιάν – Όταν οι στέγες του Παρισιού γίνονται ζωγραφική

Πρόγραμμα Πολιτιστικής Συνταγογράφησης: Τι είναι και ποιους αφορά

Τι να δω στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πάρου – Γράφει ο αρχαιολόγος Γιάννος Κουράγιος