Οι Μνημείων Άνδρες επιστρέφουν – Η ιστορία ξαναγράφεται

«Μπορείς να εξαφανίσεις μια γενιά ανθρώπων. Μπορείς να κάψεις τα σπίτια τους ολοσχερώς και με κάποιο τρόπο θα επιστρέψουν. Αλλά αν καταστρέψεις τα επιτεύγματά τους και την ιστορία τους, τότε είναι σαν να μην υπήρξαν ποτέ».

Ένας πόλεμος, όπως αυτός σήμερα στην Ουκρανία, που απειλεί να γίνει παγκόσμιος δεν ήταν στον ορίζοντα, τουλάχιστον σε τέτοια σφοδρότητα και το στόρι της ταινίας αντλούσε το υλικό του από τον μακρινό Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν δημιουργήσει το τμήμα Μνημείων, Καλών Τεχνών και Αρχείων του στρατού, πιο γνωστό ως Monuments Men, μόνον που συμμετείχαν και γυναίκες.

Το γεγονός ήταν πραγματικό γεγονός, καθώς όντως διαδραματίσθηκε στον τελευταίο χρόνο της διεθνούς σύρραξης. Όταν μία ομάδα ειδικών μπήκαν σε κατεχόμενες από Γερμανούς περιοχές για να βρουν και να σώσουν αριστουργήματα της τέχνης, που είχαν κλέψει οι Ναζί και συγκέντρωναν σε άγνωστες κρυψώνες. Το ίδιο αληθινό όμως τώρα είναι, ότι οι Monuments Men επιστρέφουν.

Ένα ειδικό σώμα δηλαδή, που θα αναλαμβάνει να διασώζει έργα τέχνης της πολιτιστικής κληρονομιάς χωρών, που βρίσκονται σε πόλεμο.

Η ανασύσταση της ομάδας κρούσης για τον πολιτισμό έχει αρχίσει εδώ και δύο χρόνια ως τμήμα του αμερικανικού στρατού. Τα γεγονότα όμως τους πρόλαβαν ενώ τα μέλη που έχουν ήδη επιλεγεί για να συμμετάσχουν, διαμαρτύρονται για την καθυστέρηση, όπως αναφέρεται στους New York Times. Πρόκειται για ακαδημαϊκούς εμπειρογνώμονες σε θέματα τέχνης, που θα εργάζονται με στρατιωτική ιδιότητα και έργο τους θα είναι, να συμβουλεύουν τους διοικητές αλλά και τις τοπικές αρχές σχετικά με τους τρόπους προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς ή ό,τι άλλο.

Η Ουκρανία

Η καταστροφή και η λεηλασία αρχαίων έργων κατά τη διάρκεια και μετά τους πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν ήταν ως τώρα το έναυσμα για την επανασύσταση των Monuments Men, αλλά πλέον έχουν προστεθεί και άλλες επιτακτικές ανησυχίες. Καθώς η Ρωσία εισβάλλει στην Ουκρανία και οι εκρήξεις απειλούν τους χρυσούς θόλους και τις αγιογραφίες ναών και μοναστηριών καθώς και άλλα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και καθώς οι πληροφορίες είναι συγκεχυμένες είναι φανερό ότι χάθηκε χρόνος.

Εδώ και μήνες ωστόσο, πριν αρχίσουν να πέφτουν οι βόμβες, ο Χέιντεν Μπάσετ, αρχαιολόγος και διευθυντής του Εργαστηρίου Παρακολούθησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Βιρτζίνια κατέγραφε τον πολιτιστικό πλούτο όλης της Ουκρανίας: Τους καθεδρικούς ναούς του Κιέβου, τα ιστορικά κτίρια του Λβιβ, τα μουσεία σε όλη τη χώρα και βέβαια τους αρχαιολογικούς χώρους, που είναι διάσπαρτοι σε διάφορα σημεία, ως γνωστόν για εμάς τους Έλληνες στα παράλια του Εύξεινου Πόντου και της Αζοφικής θάλασσας. Χρησιμοποιώντας δορυφορικές εικόνες, ο 32χρονος επιστήμονας με την ομάδα του παρακολούθησαν και χαρτογράφησαν μεγάλο μέρος της εθνικής κληρονομιάς της χώρας ως μέρος μιας πολιτικής προσπάθειας να επισημανθούν οι τοποθεσίες, που θα μπορούσαν να καταστραφούν κατά τη διάρκεια πολέμου. Ο Μπάσετ είναι ήδη μέλος της υπό σύσταση ομάδας των Monuments Men, όπως και πολλοί ακόμη.

Η ομάδα

Επικεφαλής είναι ο συνταγματάρχης και ζωγράφος Σκοτ ΝτιΤζέσι, ο οποίος έχει συμπεριλάβει στην ομάδα και εμπειρογνώμονες που έχουν εργαστεί ήδη στον συγκεκριμένο τομέα στην Κεντρική Αμερική, την Αφρική και αλλού. Μέλη είναι επίσης η διευθύντρια του Smithsonian Cultural Rescue Initiative Κορίν Βέγκενερ, ο διευθυντής του προγράμματος Παγκόσμιων Σπουδών στο Alfred University, Άντριου Κλες και άλλοι. Και ποιο θα είναι το έργο τους; Θα οριοθετούν τοποθεσίες που θα πρέπει να αποφεύγονται σε αεροπορικές επιδρομές και χερσαίες μάχες και θα επισημαίνουν μνημεία, μουσεία και άλλους πολιτιστικούς χώρους, που θα πρέπει να προστατεύονται από λεηλασίες.

Εξάλλου, πέρα από την προφανή βοήθεια που μπορούν να προσφέρουν, μην ξεχνάμε ότι επενδύουν και στη διπλωματία. Διότι δεν υπάρχει καλύτερη διαφήμιση από το θέαμα αμερικανικών δυνάμεων που βοηθούν στη διάσωση των πολιτιστικών θησαυρών άλλων χωρών… Το ομολογούν άλλωστε και τα ίδια τα μέλη της ομάδας, λέγοντας ότι οι Monuments Men ήταν μία από τις καλύτερες πρωτοβουλίες στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, διαμορφώνοντας την εικόνα του κόσμου για τους Αμερικανούς.

Στην πραγματικότητα πάντως, όπως έχουν αναφέρει και οι αληθινοί οι πρωταγωνιστές της ιστορίας με προεξάρχοντα τον Φρανκ Στάουτ, που ερμήνευε στην ταινία ο Τζορτζ Κλούνι, οι συνθήκες ήταν πολύ πιο χαοτικές από τη λαμπερή έκδοση του Χόλιγουντ. Όλοι έχουν πει, πως ό,τι έκαναν ήταν χωρίς ιδιαίτερη βοήθεια. Δεν είχαν φορτηγά, ούτε τζιπ, κι όταν είχαν, χαλούσαν αμέσως, έτσι έκαναν τεράστιες διαδρομές με τα πόδια, τα τηλέφωνα δεν λειτουργούσαν, δεν είχαν πόρους και καμία υποστήριξη από την επίσημη εξουσία. Έτσι δεν γλύτωσαν και τις επικρίσεις, ότι τελικά κατόρθωσαν να βρουν μόνον ένα κλάσμα αυτών που είχαν λεηλατήσει οι Ναζί ή να κάνουν και λάθη. Σε κάθε περίπτωση πάντως, ακόμη κι έτσι, έναν σοβαρό ρόλο τον έπαιξαν στην εξεύρεση χαμένων θησαυρών.

Διαβάστε επίσης:

Αυτά είναι τα μνημεία της Ουκρανίας που κινδυνεύουν

Τρόμος στην αγορά τέχνης – Θα ρευστοποιήσουν τις συλλογές τους οι Ρώσοι συλλέκτες;

Νέα ευρήματα της ανασκαφής του μετρό Θεσσαλονίκης – Απόσπαση και επανατοποθέτησή τους