Το κιμονό γλιστράει από τον ώμο της, αποκαλύποντάς τον, η βεντάλια μόλις που κρύβει το στήθος της κι ολόγυρα άνθη και παραδείσια πουλιά. Είναι το αισθησιακό πορτρέτο μας πανέμορφης γυναίκας, το τελευταίο που ζωγράφισε ο Κλιμτ το 1917, καθώς βρέθηκε στο ατελιέ του πάνω στο καβαλέτο ακόμη.

Ένας εκπληκτικός και σπάνιος πίνακας, που βγαίνει σε δημοπρασία σε λίγες μέρες, στις 27 Ιουνίου από τον οίκο Sotheby’s στο Λονδίνο για 80 εκατομμύρια δολάρια. Κάτι που σημαίνει, ότι θα ανέβει στο βάθρο του ακριβότερου έργου, που έχει προσφερθεί ποτέ σε δημοπρασία στην Ευρώπη.

1

Σε τετράγωνο σχήμα, κάτι που είναι ασυνήθιστο για ζωγραφικά πορτρέτα, ο πίνακας με τίτλο «Κυρία με βεντάλια» απεικονίζει μια άγνωστη γυναίκα, αν και πολλοί πιστεύουν, ότι μπορεί να πρόκειται για την Γιοχάνα Στάουντε, ένα από τα αγαπημένα μοντέλα του Κλιμτ. Περιζήτητος ζωγράφος πορτρέτων στις αρχές του 20ού αιώνα, και αποδέκτης παραγγελιών από όλη την υψηλή κοινωνία της Βιέννης –και όχι μόνον – ήταν ο Γκούσταφ Κλιμτ (1862-1918).

Η «Κυρία με βεντάλια» σε καβαλέτο στο στούντιο του Κλιμτ, το 1918
Η «Κυρία με βεντάλια» σε καβαλέτο στο στούντιο του Κλιμτ, το 1918

Αυτό  το έργο όμως, δεν είναι μια παραγγελία, καθώς, όπως λένε οι ιστορικοί της τέχνης ζωγραφίστηκε για τον ίδιο και ως εκ τούτου διακρίνεται για την χαλαρότητα και τον αυθορμητισμό του. Αυτά ακριβώς τα στοιχεία δηλαδή, που το καθιστούν εντελώς ιδιαίτερο.

«Προφανώς δεν πρόκειται για την κόρη κάποιου, που είχε σταλθεί για να ζωγραφίσει το πορτρέτο της. Είναι ο Κλιμτ που πειραματίζεται και πιέζει τα όρια», όπως λέει η Έλενα Νιούμαν, πρόεδρος του Sotheby’s στην Ευρώπη και παγκόσμια επικεφαλής της Ιμπρεσιονιστικής και Μοντέρνας Τέχνης.

Το έργο «Κυρία με βεντάλια», όπως ήταν εκτεθειμένο σε οικία συλλέκτη
Το έργο «Κυρία με βεντάλια», όπως ήταν εκτεθειμένο σε οικία συλλέκτη

Ένα προσωπικό έργο

Με χαρακτηριστικό του τα εξαιρετικά στυλιζαρισμένα γραμμικά σχέδια και με τη χρήση χρυσού χρώματος και ημιπολύτιμων λίθων ο Κλιμτ είχε δημιουργήσει μια δική του εικαστική γλώσσα, στην οποία συνυπήρχαν οι ρομαντικές συνθέσεις. Το συγκεκριμένο έργο όμως, που ζωγραφίστηκε στην ακμή της πρακτικής του φανερώνει τα δικά του ενδιαφέροντα και τον πειραματισμό του ως καλλιτέχνη.

To «Πορτρέτο της Αντέλε Μπλοχ-Μπάουερ Ι» (1903-07)
To «Πορτρέτο της Αντέλε Μπλοχ-Μπάουερ Ι» (1903-07)

Για τους ειδικούς, αυτό αποδεικνύεται από τις εκφραστικές πινελιές και γραμμές στο έργο και με την πιο χαλαρή προσέγγιση των μοτίβων στο βάθος. Αποκαλύπτει έτσι, την απόφαση του Κλιμτ να απομακρυνθεί από το πιο επίσημο ύφος που είχε υιοθετήσει σε προηγούμενους πίνακες.

«Η ομορφιά και ο αισθησιασμός του πορτρέτου βρίσκεται στη λεπτομέρεια», όπως λέει ο Τόμας Μπόιντ Μπάουμαν, επικεφαλής της Ιμπρεσιονιστικής και Μοντέρνας τέχνης στο Sotheby’s του Λονδίνου. «Είναι οι κηλίδες του μπλε και του ροζ που ζωντανεύουν το δέρμα της γυναίκας, οι φτερωτές γραμμές των βλεφαρίδων της και τα σφιγμένα χείλη, που δίνουν χαρακτήρα στο πρόσωπό της.

Το «Πορτρέτο της Φρίτσα Ρίντλερ » (1906)
Το «Πορτρέτο της Φρίτσα Ρίντλερ » (1906)

Ο Κλιμτ έδωσε εδώ στον εαυτό του, την πλήρη ελευθερία να απαθανατίσει στον καμβά μια καταστροφικά όμορφη γυναίκα. Ο προκλητικά γυμνός ώμος της, η ηρεμία και η ήσυχη αυτοπεποίθησή της συνδυάζονται με εκπληκτικό αποτέλεσμα».

Οι επιρροές

Η επιρροή του Κλιμτ εξάλλου, από την κινεζική και ιαπωνική τέχνη και τον πολιτισμό είναι εμφανής στον πίνακα. Το κιμονό που φοράει η γυναίκα, η βεντάλια που κρατά και τα μοτίβα στο φόντο, όπως τα άνθη του λωτού, οι φοίνικες και οι δράκοι αντανακλούν το ενδιαφέρον του για την κινεζική κουλτούρα.

Παράλληλα, το πεπλατυσμένο υπόβαθρο του πίνακα και η χρήση των συγκεκριμένων μοτίβων αποκαλύπτουν επιρροή από εικονογραφικές ιδέες και έννοιες που παρατηρούνται στις ιαπωνικές εκτυπώσεις ξύλου. Κι ο ίδιος άλλωστε διέθετε μια μεγάλη γκαρνταρόμπα με κιμονό και κινέζικες ρόμπες, μαζί με μια συλλογή από ιαπωνικές στάμπες από ξύλο.

Το «Νησί στο Άταρσι», 1902
Το «Νησί στο Άταρσι», 1902

Όσο για την επιλογή του τετράγωνου σχήματος, έναντι του παραδοσιακού κάθετου χαρακτηρίζει τους πιο avant-garde ή πειραματικούς πίνακές του. εδώ ο Κλιμτ επέστρεψε στην τετράγωνη μορφή που χρησιμοποιούσε για τα τοπία του νωρίτερα τον αιώνα.

«Γεμάτο ελευθερία και αυθορμητισμό, αντανακλά τη χαρά του Κλιμτ να το ζωγραφίζει και να γιορτάζει την ομορφιά στην πιο αγνή της μορφή», όπως λέει η Έλενα Νιούμαν.

Τα συμβολικά πορτρέτα

Ο Κλιμτ είναι κυρίως γνωστός σήμερα για τα περίτεχνα και συμβολικά του πορτρέτα μοντέρνων, βιεννέζων πατρόνων, όπως το «Πορτρέτο της Φρίτσα Ρίντλερ » (1906) και το «Πορτρέτο της Αντέλ Μπλοχ-Μπάουερ Ι» (1907) ενώ «Το φιλί» (1908-09) είναι το πιο αναγνωρίσιμο έργο του ως η επιτομή του διακοσμητικού στυλ ζωγραφικής του, που θυμίζει τη βυζαντινή τέχνη.

Παράλληλα όμως ο ζωγράφος  ανήκει στη σπάνια κατηγορία καλλιτεχνών, όπως ο Μοντιλιάνι, ο  Πικάσο και ο Τζιακομέτι, έργα των οποίων έχουν φθάσει πάνω από τα 100 εκατομμύρια δολάρια σε δημοπρασίες. Τα περισσότερα άλλωστε από τα πορτρέτα της χρυσής περιόδου του βρίσκονται σε μουσεία

Η «Κυρία με βεντάλια» είχε αποκτηθεί λίγο μετά τον θάνατο του Κλιμτ από τον Έρβιν Μπόλερ έναν βιεννέζο βιομήχανο, ο οποίος με τον αδελφό του Χάινριχ και τον εξάδερφό του Χανς, ήταν στενοί φίλοι του Κλιμτ, όπως και του ΄Εγκον Σίλε.  Όλοι μαζί έκαναν διακοπές στο Άταρσι με την ομώνυμη λίμνη κοντά στο Σάλτσμπουργκ, γνωστή και από τον πίνακα «Νησί  στο Άταρσι». Έργο, που πουλήθηκε τον Μάιο στον Sotheby’s στη Νέα Υόρκη για 53,2 εκατομμύρια δολάρια, που δόθηκαν από ιδιώτη Ιάπωνα συλλέκτη.

Στη συνέχεια το έργο τελικά πέρασε στον Χάινριχ και μετά το θάνατό του, το 1940, στη σύζυγο του Μέιμπελ. Ως το 1967 βρισκόταν στη συλλογή του Ρούντολφ Λέοπολντ, ο οποίος είχε αγοράσει και μια μεγάλη ομάδα σχεδίων του Σίλε από την Μέιμπελ Μπόλερ, το 1952.

Το πορτρέτο της «Κυρίας με βεντάλια», 1917
Το πορτρέτο της «Κυρίας με βεντάλια», 1917

Η άνοδος της αγοράς

Η «Κυρία με βεντάλια»  προσφέρθηκε για τελευταία φορά προς πώληση πριν από σχεδόν τριάντα χρόνια, το 1994, όταν αποκτήθηκε από την οικογένεια του σημερινού ιδιοκτήτη για 11,7 εκατομμύρια δολάρια. Ήδη όμως, για εκείνη την εποχή είχε κάνει ρεκόρ πώλησης. Πρόσφατα εξάλλου, το έργο συμμετείχε σε  έκθεση στη Βιέννη, όπου επανενώθηκε μαζί με άλλα τελευταία αριστουργήματα του Κλιμτ.

Η άνοδος τις τιμές των έργων του Κλιμτ είχε αρχίσει από το 2006, όταν αποκαλύφθηκε, ότι ο μεγιστάνας των καλλυντικών Ρόναλντ Λόντερ αγόρασε το περίφημο «Πορτρέτο της Αντέλε Μπλοχ-Μπάουερ Ι» (1903-07), έναντι 135 εκατομμυρίων δολαρίων. Πρόκειται για έργο, που αποκαταστάθηκε σε κληρονόμους θυμάτων των Ναζί στην Αυστρία, σε ιδιωτική πώληση και σήμερα κοσμεί το μουσείο του Λόντερ «Neue Galerie» στο Upper East Side.

Αλλά και το δεύτερο πορτρέτο της  «Αντέλε Μπλοχ-Μπάουερ ΙΙ» του 1912μ με πιο σκοτεινούς τόνους, απέσπασε  στη συνέχεια σε δημοπρασία 87,9 εκατομμύρια δολάρια. Για ένα διάστημα μάλιστα, ο Κλιμτ ήταν ο δεύτερος ακριβότερος καλλιτέχνης σε δημοπρασία μετά τον Πικάσο.

Διαβάστε επίσης:

Το ηθικό δίλημμα του Καρόλου: Θα επιστρέψει κλεμμένα πολιτιστικά έργα;

Χρόνης Μπότσογλου: Ο ζωγράφος των ανθρώπων στην Άνδρο

Μουσείο Ακρόπολης – Γενέθλια με αφιέρωμα στον Δημήτρη Παντερμαλή

──────────────────

Εκλογές 2023