Οι καλλιτέχνες αγαπούσαν πάντα τη Βενετία – Από τον Μονέ ως τον Άντι Γουόρχολ όλοι στην Μπιενάλε

Εδώ και 200 χρόνια, από τότε που ο μεγάλος άγγλος ζωγράφος Γουίλιαμ Τέρνερ «ανακάλυψε» την Βενετία, στον απόηχο των Ναπολεόντειων πολέμων, οι καλλιτέχνες όλου του κόσμου φθάνουν για προσκύνημα και για έμπνευση στην περίφημη πόλη των Δόγηδων. Από τον Μονέ, τον Μαξ Ερνστ, τον Λίχτενσταϊν, τον Σάι Τουόμπλι ή τον Άντι Γουόρχολ και ως τους σημερινούς καλλιτέχνες, την λάτρεψαν όλοι τους.

Η πλατιά στροφή του Μεγάλου Καναλιού, τα παλάτια και οι αποθήκες, οι πλωτοί δρόμοι απεικονίζονται συχνά σε σύγχρονα έργα, όπως παλαιότερα στους πίνακες του Μπελίνι και του Καναλέτο. Η ομορφιά της, όπως είχε πει ο μεγάλος κριτικός τέχνης και ζωγράφος Τζον Ράσκιν του 19ου αιώνα, έγκειται εν μέρει σε ό,τι έχει καταρρεύσει, στις αποδείξεις της φθοράς της…

Ο κόσμος της τέχνης συγκεντρώνεται και πάλι αυτές τις μέρες στη Βενετία, όπου η 59η Μπιενάλε ετοιμάζεται να ανοίξει τις πύλες της στις 23 Απριλίου, Μεγάλο Σάββατο για εμάς, με ένα χρόνο καθυστέρηση, λόγω της πανδημίας. Οι προφεστιβαλικές εκδηλώσεις έχουν ήδη αρχίσει, αλλά καθώς η ιστορία συνεχίζεται, εμείς ρίχνουμε μια ματιά προς τα πίσω, στα μεγάλα ονόματα της τέχνης, που την είχαν επισκεφθεί, έζησαν σ΄αυτήν και παρουσίασαν έργα τους. Ο Μονέ και τα περιστέρια

Ο Κλοντ Μονέ και η σύζυγός του Αλίς είχαν πάει στην Βενετία το 1908 ενώ ο σπουδαίος Γάλλος ζωγράφος, από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ιμπρεσιονισμού ήταν σχεδόν 70 ετών. Το θαύμα μπροστά στα μάτια του τον είχε κάνει να εκφράσει τη στενοχώρια του, που δεν την είχε επισκεφθεί νωρίτερα.

«Τι κρίμα», είχε πει, «που δεν ήρθα εδώ όταν ήμουν νεότερος και γεμάτος τόλμη. Αλλά μετά πέρασα εδώ μερικές απολαυστικές στιγμές, έτσι, που σχεδόν ξέχασα ότι είχα γίνει γέρος»… Η φωτογραφία του μαζί με την Αλίς στην πλατεία του Αγίου Μάρκου ενώ ταΐζουν τα περιστέρια είναι η κλασική για κάθε επισκέπτη της εποχής.

Την Βενετία λάτρευε όμως και η εκκεντρική πολωνή ζωγράφος Ταμάρα ντε Λεμπίτσκα, που επισκεπτόταν συχνά την πόλη, πολλές φορές μάλιστα βρισκόταν στο Λίντο, την παραλία αναψυχής της Βενετίας. Το καλοκαίρι του 1938 συνοδευόμενη από τον Άγγλο playboy Τσαρλς Άλβαρ Χάρντινγκ, έμπορο έργων τέχνης και έναν «απόλυτα διαθέσιμο άνδρα», όπως έλεγε η ίδια, βρισκόταν στην παρέα της διάσημης avant-garde συλλέκτριας έργων τέχνης Πέγκι Γκούγκενχαϊμ. Έτρωγαν μαζί τα μεσημέρια και το βράδυ διασκέδαζαν στα πάρτι, που γίνονταν στα παλάτσο της πόλης.

Η Λεονόρ Φινί, μαύρος άγγελος

Οι σουρεαλιστές θεωρούσαν τη Βενετία σαν το …υιοθετημένο σπίτι τους. Η μαγική πόλη, η ομορφιά της φθοράς της και η ατμόσφαιρα άλλης εποχής ταίριαζε τέλεια με το ασυνήθιστο πνεύμα τους. Έτσι και η αργεντινή καλλιτέχνιδα Λεονόρ Φινί, που δεν μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση στην έλξη που ασκούσε η πόλη, είχε βρει ιδιαίτερη έμπνευση στις καρναβαλικές εκκεντρικότητες της Βενετίας και συμμετείχε σ΄αυτές.

Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1951 ήταν καλεσμένη σε έναν χορό της υψηλής κοινωνίας, το Bal Oriental του κόμη Κάρλος ντε Μπεϊστέγκι στο Παλάτσο Λάμπια. Όλοι οι συμμετέχοντες είχαν προσκληθεί έξι μήνες νωρίτερα, ώστε να έχουν χρόνο για να σχεδιάσουν μία κατάλληλα παρακμιακό κοστούμι. Έτσι η Λεονόρ Φινί έφθασε στο χορό ντυμένη ως μαύρος άγγελος, ενώ ο Σαλβαντόρ Νταλί είχε μεταμφιεστεί σε γίγαντα δυόμισι μέτρων, παραπαίοντας πάνω σε ξυλοπόδαρα.

Ο Σάι Τουόμπλι και τα άλογα της Βενετίας

Το 1952 ο αμερικανός καλλιτέχνης Σάι Τουόμπλι είχε πάρει μία επιχορήγηση για να ταξιδέψει στην Ευρώπη και προσκάλεσε για να τον συνοδεύσει στο ταξίδι του, τον ζωγράφο και φίλο του Ρόμπερτ Ράουσενμπεργκ. Και το ταξίδι αυτό θα ήταν μία εμπειρία, που θα άλλαζε την καριέρα και των δύο. Άλλωστε συνεργάστηκαν πολύ μεταξύ τους και δημιούργησαν πολλά έργα μαζί. Ένα από αυτά ήταν αυτή η φωτογραφία μιας διπλής έκθεσης, που δείχνει τους καλλιτέχνες με τα μπρούτζινα άλογα που βρίσκονται στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου. Ένα σύνολο γνωστό και ως Τέθριππο του Θριάμβου, που προέρχεται από την λεηλασία της Κωνσταντινούπολης το 1204 από τους Σταυροφόρους.

Η εικόνα ωστόσο είναι μια πρώιμη ένδειξη της στροφής του Ράουσενμπεργκ από τη ζωγραφική στο κολάζ και τη γλυπτική. Ενώ για τον Τουόμπλι το ταξίδι ήταν η ευκαιρία για να βάλει τον ωκεανό ανάμεσα στον εαυτό του και την καλλιτεχνική σκηνή της Νέας Υόρκης. Μετακόμισε έτσι στη Ρώμη, εξηγώντας, ότι ήθελε να κατανοήσει την ιστορία της τέχνης και τη θέση του σε αυτήν.

Ο Χρυσός Λέοντας της Μπιενάλε Βενετίας θα του απονεμόταν πολύ αργότερα, το 2001.

Το 1964 όμως, ο 39χρονος τότε Ράουσενμπεργκ θα γινόταν έγινε ο πρώτος Αμερικανός και ταυτόχρονα ο νεότερος καλλιτέχνης που κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στην Μπιενάλε, ένδειξη της διεθνούς αναγνώρισης της αμερικανικής τέχνης..

Ο Μαξ Ερνστ και οι σουρεαλιστές

Φόρο τιμής στους σουρεαλιστές καλλιτέχνες είχε αποτίσει το 1954 η Βενετία, όταν η Μπιενάλε κάλεσε όλες τις συμμετέχουσες χώρες να τηρήσουν τις θεωρίες του κινήματος και την έννοια της «φανταστικής» τέχνης. Εκείνη τη χρονιά, ο μεγάλος γερμανός σουρεαλιστής Μαξ Ερνστ είχε κερδίσει το Μεγάλο Βραβείο Ζωγραφικής.

Δώδεκα χρόνια αργότερα νέα κινήματα έχουν εμφανιστεί στην τέχνη και νέα ονόματα έχουν ανατείλει. Ο Ρόι Λίχτενσταϊν ήταν ο καλλιτέχνης που το 1966 εκπροσώπησε τις Ηνωμένες Πολιτείες στην Μπιενάλε. Τα έργα του, που μοιάζουν με κινούμενα σχέδια, γιορτάζοντας τη λαμπερή, καταναλωτική κουλτούρα της Αμερικής, έβαλαν την ποπ αρτ στον χάρτη και εδραίωσαν τη φήμη του ως ενός από τους κορυφαίους καλλιτέχνες της.

Η γλύπτρια Μπέβερλι Πέπερ έφθασε για πρώτη φορά στη Βενετία τη δεκαετία του 1940 και πέρασε μεγάλο μέρος του χρόνου της ζώντας μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και Ιταλίας. Γνωστή για τα μνημειώδη έργα της, παρέμεινε ανεξάρτητη από κάθε συγκεκριμένο καλλιτεχνικό κίνημα και ήταν πρωτοπόρος στη δημιουργία γλυπτών από χάλυβα Cor-Ten. Ήταν μάλιστα η πρώτη αμερικανίδα καλλιτέχνης, που χρησιμοποίησε αυτό το υλικό, πριν από τον Ρίτσαρντ Σέρα και τον Ντόναλντ Τζαντ. Στην Μπιενάλε του 1968 είχε εκθέσει μερικά από αυτά τα μνημειώδη έργα της.

Ο Άντι Γουόρχολ και ο σεισμός

Στις 12 Σεπτεμβρίου του 1977 πατούσε το πόδι του στην Βενετία ο Άντι Γουόρχολ για τα εγκαίνια της ατομικής του έκθεσης στο Πριτζόνι (Παλιές Φυλακές). Καταγράφοντας τις αναμνήσεις του στο ημερολόγιό του περιγράφει τις ασυνήθιστες καταστάσεις που βίωσε. Πρώτα στην γκαλερί τον περίμενε ένα κουτί με σούπα Campbell, που το είχε αφήσει ένας δάσκαλος από το Σαν Φραντσίσκο για να του το υπογράψει.

Στη συνέχεια αντιμετώπισε με χιούμορ τα σχόλια των ιταλών τεχνικών για τα έργα του: «Οι εργάτες εξεπλάγησαν, όταν είδαν ότι οι πίνακές μου ήταν κοντινές λήψεις γυμνών σωμάτων.

Υποθέτω, ότι δεν πίστευαν, ότι αυτό ήταν καλή τέχνη, γιατί άρχισαν να κάνουν αστεία και να συγκρίνουν τα όργανα των μοντέλων με τα δικά τους», όπως γράφει. Και τέλος το ίδιο βράδυ είχε την «τύχη» να ζήσει και έναν σεισμό: «Αμέσως μόλις έπεσα στο κρεβάτι ένιωσα όλο το κτίριο να κινείται», όπως γράφει. Στη φωτογραφία πάντως ενώ πίνει τον καφέ του στο Καφέ Φλοριάν όλα είναι ήρεμα.