Η γυναίκα σε πρώτο πλάνο – Μεγάλη έκθεση από τη συλλογή έργων τέχνης της Alpha Bank

Από την Ελένη Προσαλέντη, την Θάλεια Φλωρά-Καραβία και την Ευρυδίκη Κωστοπούλου ως την Όπυ Ζούνη και τη Χρύσα Ρωμανού. Και από την Nelly’s ως την Βάσω Κατράκη και ως την Chryssa.

Με έναν μεγάλο αριθμό ακόμη, σπουδαίων ελληνίδων καλλιτεχνών ανάμεσά τους, να δημιουργούν ένα πολύτιμο πανόραμα της σημαντικής συνεισφοράς της γυναίκας στη νεοελληνική τέχνη παρουσιάζεται η έκθεση «ΓΥΝΑΙΚΕΣ. Ελληνίδες Δημιουργοί στη Συλλογή της Alpha Bank» στο Μουσείο Χαρτονομισμάτων Ιονικής Τραπέζης στην Κέρκυρα.

Πρόκειται για μία διοργάνωση άλλωστε, που έχει στόχο να αναδείξει τις ελληνίδες πρωτοπόρους στην καλλιτεχνική δημιουργία από τα τέλη του 19ου αιώνα, παρά τα εμπόδια και τις διακρίσεις που αντιμετώπισαν ειδικά εκείνες τις εποχές, φθάνοντας ως σήμερα, με το εξέχον ζήτημα της ζήτημα της γυναικείας ενδυνάμωσης αλλά και τους πολυσύνθετους και συχνά αντικρουόμενους ρόλους, που καλούνται πλέον να υιοθετήσουν οι γυναίκες.

Ειδικότερα, από ένα σύνολο 145 ελληνίδων δημιουργών, έργα των οποίων υπάρχουν στη Συλλογή της Τράπεζας, η έκθεση παρουσιάζει 46 αντιπροσωπευτικά έργα τους φιλοτεχνημένα από 41 γυναίκες καλλιτέχνιδες.

Ξεδιπλώνοντας έτσι, μία ενδιαφέρουσα διαδρομή και προσφέροντας μια περιεκτική ματιά στην ελληνική τέχνη έως την αυγή του 21ου αιώνα.

Ο δρόμος προς την δημιουργία

Απλές ερασιτέχνιδες, περιορισμένες στις οικιακές ενασχολήσεις τους ήταν στην Ελλάδα οι γυναίκες, που έκαναν τα πρώτα τους βήματα στην τέχνη ως δημιουργοί.

Τόλμησαν όμως, και πέτυχαν να αποκτήσουν βήμα στη δημόσια σφαίρα, ακόμη και επαγγελματική καλλιτεχνική κατάρτιση από τον αξιοσέβαστο και οπωσδήποτε και αυστηρά ανδροκρατούμενο θεσμό, τη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας.

Δεν δίστασαν μάλιστα, να πειραματιστούν με τόλμη χρησιμοποιώντας νέα μέσα και τεχνικές και να κατακτήσουν ισχυρούς θεσμικούς ρόλους τόσο σε σημαντικούς καλλιτεχνικούς θεσμούς όσο και στην εκπαίδευση.

Μπορεί να πει κανείς, ότι άνοιξαν -αν και δύσκολα, ειδικά στην αρχή – τον δρόμο για τις ομότεχνές τους, που ακολούθησαν την ίδια πορεία, έτσι ώστε σήμερα οι σύγχρονες εικαστικοί να αντιμετωπίζουν με σθένος και δημιουργικότητα τα όρια και τις προκλήσεις που θέτει η εποχή μας.

Οι γυναίκες ζωγράφοι πέρασαν με άνεση από την αναπαράσταση στην αφαίρεση ενώ οι χαράκτριες, εκτός από τις παραδοσιακές τεχνικές πειραματίζονται και με άλλα μέσα.

Η γλυπτική και οι κατασκευές εξάλλου, τις έχουν επίσης συγκινήσει και τα έργα τους έχουν συμβάλλει καθοριστικά στη διαμόρφωση και την εξέλιξη και αυτών των μορφών τέχνης.

Αλλά και πέρα απ΄ αυτά, στην αυγή του 21ου αιώνα, με τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, οι γυναίκες αναζητούν και νέες μορφές έκφρασης ανανεώνοντας και εμπλουτίζοντας την εικαστική γλώσσα και δημιουργώντας πρωτότυπα έργα ποικιλόμορφης τεχνικής και θεματικής.

Οι πρωτοπόρες

Η έκθεση χωρίζεται σε τέσσερις θεματικές ενότητες, που στόχο έχουν να πλαισιώσουν τα επιτεύγματα των γυναικών σε κάθε τομέα της καλλιτεχνικής δημιουργίας με τις ομόχρονες κατακτήσεις τους στην εκπαιδευτική, κοινωνική και πολιτική κονίστρα.

Έτσι κάθε μία αναδεικνύει τις διαφορετικές πτυχές της γυναικείας δημιουργίας. Μεταξύ των καλλιτεχνίδων εξάλλου, υπάρχουν και τέσσερις Κερκυραίες, οι Ελένη Προσαλέντη, Αγλαΐα Παπά, Άρια Κομιανού και Ναταλί-Αικατερίνη Κερκύρα.

«Η γυναίκα στον χώρο της τέχνης – Τα πρώτα βήματα (τέλη 19ου – αρχές 20ού αιώνα» είναι η πρώτη από τις ενότητες, ασχολούμενη με την πρωτοπόρες καλλιτέχνιδες, που σε μία εποχή κατά την οποία η γυναίκα ήταν περιορισμένη στον ιδιωτικό χώρο, τη συζυγική ζωή και τη μητρότητα άνοιξαν τον δρόμο για τη συμμετοχή των ομοφύλων τους στο καλλιτεχνικό γίγνεσθαι της Ελλάδας.

Στην πρώτη αίθουσα έτσι, του Μουσείου Χαρτονομισμάτων ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να ανακαλύψει έργα γυναικών, που με δυναμισμό, πραγματοποίησαν τα πρώτα βήματα στην ζωγραφική.

Είναι η Ελένη Προσαλέντη, η Θάλεια Φλωρά-Καραβία, η Αθηνά Ταρσούλη, η Αγλαΐα Παπά και η Ευρυδίκη Κωστοπούλου ενώ στην χαρακτική έχουμε την Χαρίκλεια Αλεξανδρίδου – Στεφανοπούλου, την Κούλα Μπεκιάρη, την Ισαβέλλα Χαρμπούρη, την Ίρα Οικονομίδου και την Ρέα Λεονταρίτου. Αλλά και στη φωτογραφία, φυσικά την Nelly’s.

Γυναίκες που συνέβαλαν στην εξέλιξη της ζωγραφικής από τις παραδοσιακές μορφές στην αφηρημένη τέχνη, με επιρροές από σημαντικά ευρωπαϊκά καλλιτεχνικά κέντρα παρουσιάζονται στην δεύτερη ενότητα «Ζωγραφική – Από την αναπαράσταση στην αφαίρεση».

Εδώ φιλοξενούνταν έργα καλλιτεχνών, που πλέον εδραιώνουν την παρουσία τους στην τέχνη, εξελίσσονται και τολμούν να πειραματιστούν πέρα από τα αυστηρά όρια της παραστατικότητας και να στραφούν προς την αφαίρεση.

Όπως η Ζενίκα Πετρούτση, η Δάφνη Κωστοπούλου, η Άννυ Κωστοπούλου, η Μαρία Ρουσέα, η Χρύσα Ρωμανού, η Νίκη Καναγκίνη, η Όπυ Ζούνη, η Βάνα Ξένου, αλλά και οι Μαριγώ Κάσση και Ειρήνη Γκόνου.

Πειραματισμός και νέα μέσα

Ειδική ενότητα για τις σημαντικές χαράκτριες του 20ου αιώνα, που έδωσαν ώθηση στην χαρακτική και τις γραφικές τέχνες αλλά και για νεότερες που καινοτόμησαν, συνδυάζοντας παραδοσιακές μεθόδους με νέες τεχνικές, περιλαμβάνεται στην έκθεση.

Υπό τον τίτλο «Χαρακτική – Παραδοσιακές τεχνικές και πειραματισμός με νέα μέσα» παρουσιάζονται έτσι, αμιγώς χαρακτικά έργα, που καταδεικνύουν την γυναικεία ματιά και την συνεισφορά στις ποικίλες τεχνικές της έντυπης τέχνης.

Ανάμεσά τους έργα της Βάσως Κατράκη, της Έλλης Μουρέλου – Ορφανού, της Ζιζής Μακρή, της Λουκίας Μαγγιώρου, της Λουΐζας Μοντεσάντου, της Ίριδας Δρακούλη, της Μαριόρας Εξαρχοπούλου, της Ρένας Τζολάκη, της Τόνιας Νικολαΐδη, της Βίκυς Τσαλαματά, της Άριας Κομιανού και της Ντίνας Κώτσιου.

Στην ίδια αίθουσα παρουσιάζονται και δύο έργα της Chryssa, ενδεικτικά για την προσφορά της γυναίκας στην γλυπτική.

Η «Σύγχρονη τέχνη – Ανανέωση του εικαστικού χώρου» είναι η τελευταία ενότητα με τις σύγχρονες καλλιτέχνιδες που εκφράζουν νέες αισθητικές τάσεις και επίκαιρους προβληματισμούς, υπό την επιρροή πλέον και της νέας ψηφιακής εποχής.

Εδώ εκτίθενται έργα, που αποτυπώνουν τις σύγχρονες αναζητήσεις και τάσεις, οι οποίες προέκυψαν κυρίως με την νέα ψηφιακή πραγματικότητα, όπως των Ναταλία-Αικατερίνη Κερκύρα, Δάφνης Κωστοπούλου, Τζίνας Δελασσούδα, Αριστέας Χαρωνίτη, Πέννυς Γκίκα, Νατάσσας Πουλαντζά και Αλεξάνδρας Κυρίτση.

Για τις ανάγκες της έκθεσης εξάλλου, σχεδιάστηκε μία ειδική ψηφιακή εφαρμογή μέσα από την οποία ο επισκέπτης θα μπορέσει να διαβάσει σύντομα βιογραφικά των γυναικών που παρουσιάζονται στην έκθεση, να δει περισσότερα έργα τους αλλά και να μελετήσει από πολύ κοντά τις λεπτομέρειές τους.

Ταυτόχρονα, μπορεί να λάβει πληροφορίες για την ιστορία της Συλλογής Έργων Τέχνης της Alpha Bank, μέσα από ένα χρονολόγιο και ένα βίντεο, που δημιουργήθηκε για πρώτη φορά.

Την έκθεση συνοδεύει κατάλογος στην ελληνική και αγγλική γλώσσα ενώ παράλληλα κυκλοφόρησε και μία μεγάλη έκδοση, στην ελληνική και αγγλική γλώσσα επίσης, με το σύνολο των γυναικών, που εκπροσωπούνται στη Συλλογή της της Alpha Bank (145 γυναίκες, 226 έργα).

Η έκθεση «ΓΥΝΑΙΚΕΣ. Ελληνίδες Δημιουργοί στη Συλλογή της Alpha Bank» θα είναι ανοικτή ως τις 7 Σεπτεμβρίου 2025.

Διαβάστε επίσης:

Μουσείο Ακρόπολης: Οι θησαυροί της νότιας Ιταλίας και οι αρχαίοι Έλληνες

Ο μαγικός κόσμος της ελιάς – Ξενάγηση στο Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή

Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο: Χωρίς Τουταγχαμών γίνεται;