Η γυναίκα – μυστήριο του Μαγκρίτ – Κρυμμένη κάτω από άλλο πίνακα

Τι μπορεί να κρύβει ένας διάσημος πίνακας; Εκτός φυσικά από τη δεξιοτεχνία του δημιουργού του. Στην περίπτωση του έργου του Ρενέ Μαγκρίτ «Η πέμπτη εποχή», η απάντηση είναι ένας άλλος πίνακας. Ένα πορτρέτο γυναίκας για την ακρίβεια, που ήρθε στην «επιφάνεια» μόλις τώρα χάρις στη χρήση της υπέρυθρης ανακλαστικότητας. Και παρ’ ότι η ταυτότητα του μοντέλου είναι αβέβαιη, οι δύο ερευνήτριες που το ανακάλυψαν, θεωρούν πιθανό να ήταν η σύζυγος και μούσα του καλλιτέχνη, Ζωρζέτ.

Το έργο «Η πέμπτη εποχή», που φυλάσσεται στα Βασιλικά Μουσεία Καλών Τεχνών του Βελγίου στις Βρυξέλλες (RMFAB), δημιουργήθηκε το 1943, άρα το κρυφό πορτρέτο ήταν άγνωστο για 80 χρόνια.

Η ομοιότητά του με άλλες εικόνες της Ζωρζέτ από τον βέλγο σουρεαλιστή, στις οποίες εμφανίζεται επίσης με κοντά, σγουρά μαλλιά, οβάλ πρόσωπο, ανοιχτόχρωμα μάτια και σταθερό βλέμμα συνηγορούν υπέρ της άποψης, ότι επρόκειτο για πορτρέτο της.

Από την άλλη όμως, φαίνεται, ότι η εικονιζόμενη γυναίκα είναι ξανθιά, σε αντίθεση με τη γυναίκα του Μαγκρίτ. Άρα το μυστήριο παραμένει.

Η Ζωρζέτ ήταν πωλήτρια σε ένα κατάστημα με είδη τέχνης, από όπου ο Μαγκρίτ αγόραζε τα χρώματα του. Εκεί γνωρίστηκαν και παντρεύτηκαν το 1922.

Η ίδια εξάλλου, μετά το θάνατό της, το 1986 κληροδότησε επτά πίνακες στα Βασιλικά Μουσεία Καλών Τεχνών του Βελγίου, συμπεριλαμβανομένου ενός άλλου πορτρέτου της, που ζωγράφισε ο Μαγκρίτ, το 1937.

Η «Πέμπτη εποχή» είναι ζωγραφισμένη με λάδι σε καμβά (50,5 Χ 60 εκατοστών) και απεικονίζει δύο άντρες, φυσικά με καπέλο – ίσως καλλιτέχνες ή συλλέκτες – οι οποίοι κρατούν στα χέρια τους πίνακες με κορνίζα.

Η Ζωρζέτ

Η ανακάλυψη έγινε στο πλαίσιο νέας μελέτης για τους πίνακές του από την Κατρίν Ντεφέ, ανώτερη ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Λιέγης και το RMFAB και την Φραντσίσκα Βαντεπίτε, ανώτερη επιμελήτρια μοντέρνας τέχνης στο RMFAB.

Και όπως είπε η Ντεφέ «Δεν έχουμε καμία αμφιβολία, ότι ο Μαγκρίτ ζωγράφισε αυτό το κρυμμένο πορτρέτο». Ο λόγος όμως, που ζωγράφισε πάνω του δεν είναι ξεκάθαρος, αν και είναι γνωστό, ότι χρησιμοποιούσε ξανά τους καμβάδες, λόγω οικονομικών δυσκολιών.

Το εύρημα θα συμπεριληφθεί στο προσεχές βιβλίο των δύο ερευνητριών με τίτλο René Magritte: The Artist’s Materials, που θα εκδοθεί από το Getty Conservation Institute στο Λος Άντζελες τον Αύγουστο.

Σε ένα απόσπασμα μάλιστα, σημειώνουν, ότι ένα ωχροκίτρινο κάτω στρώμα στο τμήμα που αντιστοιχεί στα μαλλιά της κρυμμένης γυναίκας υποδηλώνει ότι ήταν ξανθιά:

«Με τον ίδιο τρόπο, η φωτεινή κόκκινη απόχρωση των χειλιών μπορεί να παρατηρηθεί μέσω της επάνω βαφής στρώμα στο κέντρο της σύνθεσης. Αν και είχε καστανά μαλλιά, το οβάλ του προσώπου, η μύτη και η κόμμωση του μοντέλου συνάδουν με τη φυσιογνωμία της Ζωρζέτ», όπως αναφέρεται συγκεκριμένα.

Αλλά και ο επικεφαλής του τμήματος επιστήμης στο Ινστιτούτο Συντήρησης Getty δρ Τόμας Λίρνερ δηλώνει, ότι η εικόνα της υπέρυθρης ανακλαστικότητας είναι τόσο σαφής και εντυπωσιακή, που αυξάνει ακόμη και την πιθανότητα αναγνώρισης του προσώπου

Μια νέα τεχνική

Η υπέρυθρη ανακλαστικότητα είναι μία μη επεμβατική τεχνική απεικόνισης που λειτουργεί σαν μια πιο ισχυρή ακτινογραφία και μπορεί να «βλέπει» μέσα από τα στρώματα βαφής, αυτά που το ανθρώπινο μάτι δεν μπορεί να δει. Υπάρχουν άλλωστε αμέτρητα παραδείγματα κρυμμένων πινάκων, που έχουν ανακτηθεί, χάρη σε αυτές τις εξελιγμένες τεχνικές σάρωσης.

Μάλιστα, δεν είναι η πρώτη φορά που ένας κρυμμένος Μαγκρίτ επανέρχεται στην «επιφάνεια». Το 2016, οι επιμελητές στο Μουσείο και Πινακοθήκη του Κάστρου του Νόργουιτς στην Αγγλία βρήκαν μέρος του πίνακα «Η Μαγεμένη Πόζα» του 1927 κάτω από τον πίνακα «Η ανθρώπινη κατάσταση» του 1935. Το εύρημα έλυσε το μυστήριο του αγνοούμενου πίνακα, ενός γυμνού που προηγουμένως ήταν γνωστό μόνο από μια ασπρόμαυρη φωτογραφία. Γενικά δηλαδή, δεν ήταν ασυνήθιστο για καλλιτέχνες στο παρελθόν να ανακυκλώνουν παλιούς καμβάδες, ειδικά όταν προσπαθούσαν να εξοικονομήσουν χρήματα.

Δεν είναι μία πίπα

Καλλιτέχνης που διακρίνεται για τις αινιγματικές συνθέσεις του, οι οποίες παίζουν με την πραγματικότητα και την ψευδαίσθηση, ο Ρενέ Μαγκρίτ (1898 – 1967) ζωγράφισε τον πρώτο του σουρεαλιστικό πίνακα το 1926 και έκανε την πρώτη του έκθεση στις Βρυξέλλες το 1927.

Οι κριτικοί όμως, του επιτέθηκαν μαζικά τότε, καθώς άργησαν να αντιληφθούν την ιδιαιτερότητα του έργου του, που στόχευε στην διαρκή αναζήτηση του παράδοξου μέσα από τον συνδυασμό άσχετων μεταξύ τους πραγμάτων, τα οποία απέδιδε με ρεαλιστικό τρόπο. Μάλλον αμηχανία εξάλλου προκαλούσε το συχνά πνευματώδες και διασκεδαστικό ύφος του.

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο διασημότερος πίνακάς του, αυτός, που απεικονίζει μία πίπα, με την ετικέτα: «Ceci n’est pas une pipe» (Αυτό δεν είναι μία πίπα), του 1929 αμφισβητώντας την εξουσία τόσο των εικόνων όσο και των λέξεων.

Το είχε πει άλλωστε ξεκάθαρα: «Όταν κάποιος βλέπει ένα από τα έργα μου, θέτει στον εαυτό του αυτή την απλή ερώτηση: -Τι σημαίνει; Δεν σημαίνει τίποτα, γιατί το μυστήριο δεν σημαίνει τίποτα, είναι άγνωστο».

Διαβάστε επίσης:

Έτσι θα γίνει η Αρχαία Κόρινθος – Στρατηγικός σχεδιασμός ανάπλασης

Πολυτελή, μοναδικά και πανάκριβα – Μια δημοπρασία με τα εντυπωσιακότερα ρολόγια του κόσμου

Γιατί 1 στις 4 ελληνικές εταιρείες κοιτάει συμφωνίες με startups