Η Ελληνική Επανάσταση είναι εδώ – Μεγάλες εκθέσεις για την επέτειο του 1821 και όχι μόνον

Eκθέσεις έτοιμες, που περιμένουν την άρση των περιοριστικών μέτρων για να εγκαινιασθούν, εκθέσεις προγραμματισμένες αλλά με προβληματική πρόβλεψη για την πραγματοποίησή τους, σχέδια που αναμένουν το πράσινο φως ή αλλιώς την βελτίωση των συνθηκών στη χώρα…

Η ζωή όμως συνεχίζεται και επιμένοντας κερδίζει. Έστω και με καθυστερήσεις. Παρ΄ότι λοιπόν το πρώτο, τουλάχιστον, τρίμηνο  του 2021 φαίνεται να κυλά δύσκολα και από εκθεσιακή άποψη, μουσεία και άλλοι φορείς έχουν ήδη κάνει τον προγραμματισμό τους. Σ΄αυτόν μάλιστα περιλαμβάνονται και πολλά πολιτιστικά γεγονότα, που σχετίζονται με την μεγάλη επέτειο του 1821, η οποία ελπίζεται, ότι κάποια στιγμή μέσα στη χρονιά, που θα πάρει την λάμψη, που της αξίζει.

Με ή χωρίς περιοριστικά μέτρα όμως, θα γίνουν τα εγκαίνια της νέας Εθνικής Πινακοθήκης στις 25 Μαρτίου, ημέρα της εθνικής επετείου. Γεγονός αναμενόμενο επί επτά περίπου χρόνια από το 2013, όταν έγινε η έναρξη των εργασιών επέκτασης και ανακαίνισης του κτηρίου, παράλληλα με την μεταφορά της λειτουργίας της Πινακοθήκης στου Γουδή. Η νέα εποχή για την Εθνική Πινακοθήκη θα αρχίσει με την παρουσίαση των μονίμων συλλογών της μέσα από 1000 έργα, που έχουν επιλεγεί. Τα μισά από αυτά μάλιστα  παρουσιάζονται για πρώτη φορά, άλλωστε το σύνολο των έργων που κατέχει η Εθνική Πινακοθήκη είναι περί τις 20.000.

Ανάμεσα στα έργα που θα εκτεθούν πάντως είναι η περίφημη, μνημειακών διαστάσεων «Λαϊκή Αγορά» του Παναγιώτη Τέτση, που θα υποδέχεται τους επισκέπτες στο φουαγιέ του κτηρίου. Ή το επιτοίχιο έργο του Γιάννη Τσαρούχη, που είχε δημιουργηθεί για την Σχολή Δοξιάδη και ακόμη η τοιχογραφία του Κόντογλου από το σπίτι του στην συνοικία Κυπριάδου.

Τον Οκτώβριο εξάλλου, και με ευνοϊκότερες συνθήκες θα εγκαινιαστεί και η αίθουσα περιοδικών εκθέσεων με την σπουδαία, όπως αναμένεται έκθεση «Η Τέχνη του πορτρέτου στις συλλογές του Λούβρου», που θα περιλαμβάνει περισσότερες από 200 προσωπογραφίες.  Αρχίζοντας χρονολογικά από την Προϊστορική εποχή και φθάνοντας ως τα μέσα στου 19^ου αιώνα και τον Ντελακρουά, ο οποίος εμπνεύστηκε μεγαλειώδη έργα του από την Ελληνική Επανάσταση.

Πριν και μετά την Επανάσταση

Για τον Μάρτιο είναι προγραμματισμένη  – ως αυτή τη στιγμή τουλάχιστον – και η μεγάλη επετειακή έκθεση «1821. Πριν και Μετά» του Μουσείου Μπενάκη στο κτήριο της Πειραιώς. Περί τα 1.200 αντικείμενα -έργα τέχνης και κειμήλια-  προερχόμενα από τις συλλογές του μουσείου αλλά και από αυτές τριών Τραπεζών, της Τράπεζας Ελλάδος, της Εθνικής Τράπεζας και της Alpha Bank θα αναπτυχθούν σε όλο το κτήριο, προκειμένου να αφηγηθούν την ιστορία των νεότερων Ελλήνων από το 1770 έως το 1870.  Τα εκατό κρίσιμα χρόνια δηλαδή, της δημιουργίας του νεότερου ελληνικού κράτους, από την προετοιμασία για την Επανάσταση του ’21, στην ιστορία μέσα σ΄ αυτήν και τον καιρό της ειρήνης στη συνέχεια.

Η έκθεση θα αρθρωθεί σε τρεις ενότητες με την πρώτη να αρχίζει από το 1770 και τα Ορλωφικά και να φθάνει έως την έναρξη της Επανάστασης το 1821. Η δεύτερη ενότητα θα αφορά στην εξέλιξη του Αγώνα και θα ολοκληρώνεται με τη διακυβέρνηση του νεοσύστατου κράτους από τον Ιωάννη Καποδίστρια και τέλος, η τρίτη ενότητα, αρχίζοντας με την άφιξη του νεαρού βασιλιά Όθωνα το 1833, θα ολοκληρωθεί το 1870.

Να σημειώσουμε, ότι η σύμπραξη με τις τρεις Τράπεζες υπήρξε ιδιαιτέρως χρήσιμη για την οργάνωση της έκθεσης, καθώς πολλά έργα των συλλογών τους συμμετέχουν σ΄αυτήν. Εξάλλου πριν από λίγες μέρες ανακοινώθηκε από το Μουσείο Μπενάκη και την Επιτροπή «Ελλάδα 2021», ότι η έκθεση «1821 Πριν και Μετά» εντάσσεται στο επίσημο πρόγραμμα των εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια μετά την Επανάσταση. Η διάρκειά της έχει ορισθεί ως τον Οκτώβριο.

Αρχαιολάτρες και Φιλέλληνες

Για τις 8 Δεκεμβρίου ήταν προγραμματισμένα τα εγκαίνια  της έκθεσης «Αρχαιολατρία και Φιλελληνισμός. Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου» στο Μουσείο Κυκλαδικής  Τέχνης  (Μέγαρο Σταθάτου), η ματαίωσή τους όμως, κρίθηκε επιβεβλημένη, λόγω της πανδημίας. Αναμένεται έτσι η άρση των περιοριστικών μέτρων και το άνοιγμα των μουσείων, ώστε να αρχίσει και η έκθεση, η οποία, ας σημειωθεί είναι καθ΄όλα  έτοιμη. Ως και ο κατάλογός της (ελληνικά – αγγλικά) έχει τυπωθεί.

Η έκθεση αποτελεί μία πρωτότυπη παρουσίαση –συνύπαρξη, για πρώτη φορά, σπάνιων ευρωπαϊκών έργων (ελαιογραφίες και γλυπτά) του 19ου αιώνα και του ελληνικού Νεοκλασικισμού, προερχόμενα όλα από την Συλλογή Μαρτίνου, που βρίσκονται σε διάλογο με αρχαία αριστουργήματα από μεγάλα μουσεία της Ιταλίας και της Ελλάδας. Αν λοιπόν εκτίθενται από την Συλλογή πίνακες, γλυπτά, ρολόγια, αγγεία και άλλα αντικείμενα, που παραπέμπουν στην αρχαιολατρία και τον φιλελληνισμό που άνθισαν στην Ευρώπη, από την άλλη πλευρά υπάρχουν και εκείνες οι αρχαιότητες, που υπήρξαν σημείο αναφοράς και πρότυπα φιλελληνικής δημιουργίας. Ανάμεσά τους η περίφημη «Αμαζόνα» των Musei Capitolini της Ρώμης σε συνομιλία με της Αμαζόνες, που εμφανίζονται στα ακρόπρωρα των πλοίων της εποχής. Επίσης το γλυπτό του Οδυσσέα από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Βενετίας και η «Σαπφώ Ερεσία» από το Μουσείο της  Όστιας.

Αλλά και τα έργα της Συλλογής Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου συνιστούν μία μοναδική φιλελληνική πινακοθήκη αριστουργημάτων, που εκτίθενται για πρώτη φορά στο κοινό. Πρόκειται για ευρωπαϊκές, φιλελληνικές, καλλιτεχνικές δημιουργίες, καθώς και έργα ελλήνων καλλιτεχνών εμπνευσμένα από θέματα της αρχαιότητας. «Θέλουμε να δώσουμε μια διαφορετική εικόνα γι΄αυτές τις δύο έννοιες, από τις οποίες ωφελήθηκε πάρα πολύ η Ελλάδα και το νεοϊδρυθέν ελληνικό κράτος Γιατί η έννοια του Φιλελληνισμού έχει ως αρχή της την αρχαιολατρία, μέσα από την οποία και ξεπηδάει. Με βάση την αρχαιότητα δημιουργήθηκε ένα ρεύμα όχι μόνον για τα αρχαία τα ίδια αλλά και γι΄αυτούς, που ήταν οι κληρονόμοι και συνεχιστές του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού», όπως λέει ο καθηγητής κ. Νίκος  Σταμπολίδης, που επιμελείται την έκθεση με την ιστορικό τέχνης κυρία Φανή Μαρία Τσιγκάκου. Η έκθεση πραγματοποιείται σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, με τη χρηματοδότηση της «ΑΙΓΕΑΣ» Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας Πολιτιστικού και Κοινωφελούς Έργου.

Η σύγχρονη τέχνη για την Επανάσταση

Aλλαγές για την νέα χρονιά αναμένονται στο μουσείο του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, που είχε εντυπωσιάσει από το άνοιγμά του, σημειώνοντας μεγάλη επισκεψιμότητα.  Οι αλλαγές έχουν να κάνουν με την ανανέωση των έργων στους εκθεσιακούς χώρους του, προκειμένου να αναδειχθούν και εκείνα, που δεν έχουν παρουσιαστεί ως τώρα. Κάτι άλλωστε, που είχε ανακοινωθεί από την αρχή. Στον προγραμματισμό εξάλλου βρίσκεται μία μεγάλη έκθεση του Σωτήρη Σόρογκα για το φθινόπωρο ενώ νωρίτερα το καλοκαίρι θα πραγματοποιηθεί στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην ΄Ανδρο έκθεση του Γιώργου Ρόρρη.

Μία καινοτόμα προσέγγιση στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 πρόκειται να γίνει με την έκθεση «Πύλη / Portals» στο παλαιό Καπνεργοστάσιο της οδού Λενορμάν από τον οργανισμό ΝΕΟΝ σε συνεργασία με τη Βουλή των Ελλήνων, στην οποία έχει παραχωρηθεί από το 2000. Εκεί άλλωστε στεγάζεται και η Βιβλιοθήκη της Βουλής. Η έναρξή της αναγγέλλεται για τον Ιούνιο (και ως τον Δεκέμβριο), με την συμμετοχή 40 ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, που κλήθηκαν να τοποθετηθούν πάνω στο νόημα του εορτασμού των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση με έναν σύγχρονο τρόπο πρόσληψης και απόδοσης μέσω της τέχνης. Η επιμέλεια είναι της διευθύντριας του ΝΕΟΝ κυρίας Ελίνας Κουντούρη και της κυρίας Μάντελιν Γκρίνστιν, διευθύντριας του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Σικάγου.  Ήδη ο χώρος, έκτασης 3,5 χιλιάδων τ.μ. βρίσκεται σε διαδικασία αναβάθμισης με εργασίες υποδομής από δωρεά του ΝΕΟΝ του Δημήτρη Δασκαλόπουλου, ύψους 1 εκατ. ευρώ.

Στην Εθνική Βιβλιοθήκη εξάλλου, Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος προγραμματίζεται έκθεση του ζωγράφου Θανάση Μακρή με έργα του, τα οποία είναι εμπνευσμένα από τον Θεόφιλο. Περί τα εκατό για την ακρίβεια, που «μιλούν» για τον τρόπο με τον οποίο ο σπουδαίος λαϊκός ζωγράφος φαντασιώθηκε τους ήρωες της Επανάστασης, τις μεγάλες νίκες τους, τη ζωή τους. Η έκθεση εντάσσεται στους εορτασμούς της εθνικής επετείου, είναι άγνωστο όμως, πότε θα εγκαινιαστεί.

Ειδικά τέλος, για τον επέτειο του 1821 έχουν δημιουργηθεί και τα έργα του Χρήστου Μποκόρου, που θα παρουσιαστούν στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, όπως επίσης και τα έργα του Κωνσταντίνου Παπαμιχαλόπουλου  με τον «Παλιγγενεσία 2021» που θα φιλοξενηθούν στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών.