Όταν οι αρχαιολόγοι ανακάλυπταν το 2016 αυτό το ιδιαίτερο, αρχαίο νεκροταφείο μέσα στην έκταση του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος η είδηση έκανε το γύρο του κόσμου.

Αρχαία νεκροταφεία υπάρχουν πολλά, ειδικά στην Ελλάδα, η συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, ήταν εντελώς διαφορετική. Γιατί ανάμεσα στο μέγα πλήθος των ενταφιασμένων εντοπίσθηκε ένα πολυάνδριο, μία ομαδική ταφή δηλαδή, 78 ανδρών της Αρχαϊκής εποχής, που είχαν έναν βίαιο θάνατο, όπως αποδεικνύεται από τα σιδερένια δεσμά τους. Κι όχι μόνον αυτό.

1

Οι «Δεσμώτες του Φαλήρου», όπως ονομάσθηκαν, έφεραν την ιστορία της αρχαίας Αθήνας στο σήμερα, καθώς συνδέθηκαν με μία από τις μεγάλες πολιτικές διαμάχες, που μαίνονταν εκείνη την εποχή, στο β΄ μισό του 7ου π.Χ. αιώνα –πιθανότατα το Κυλώνειο Άγος–, και που θα οδηγούσαν πάντως, στην ίδρυση της αθηναϊκής δημοκρατίας.

Εύρημα επομένως μοναδικό και για τούτο εξαιρετικά σημαντικό, πλην όμως δεν είχε την αντιμετώπιση που απαιτούνταν. Πέρασε πολύς χαμένος χρόνος εξ αιτίας της αδυναμίας των υπευθύνων και κυρίως βέβαια του τότε υπουργείου Πολιτισμού να το διαχειριστεί.

Οι «Δεσμώτες» κινδυνεύουν να καταστραφούν και μόνη ελπίδα τους πλέον είναι η μελέτη του αρχιτέκτονα μηχανικού Δημήτρη Κορρέ, που εγκρίθηκε χθες από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Περιλαμβάνει την απόσπαση και την μετακίνησή τους, την συντήρηση που απαιτείται και την τοποθέτησή τους στην αρχική θέση στην οποία είχαν βρεθεί. Κι αυτό γιατί επιβάλλεται πρώτα η στεγανοποίηση του εδάφους,  ώστε να μην κινδυνεύουν τα ευρήματα από τη διάβρωση.

Οι Δεσμώτες του Φαλήρου
Οι Δεσμώτες του Φαλήρου

Η προστασία

Σύμφωνα με την μελέτη, που συνυπογράφεται από τον πολιτικό μηχανικό Δημήτρη Κουτσουρέλη, η μετακίνηση των ευρημάτων θα γίνει με ολίσθηση πάνω σε μεταλλικές τροχιές, καθώς η σύσταση του εδάφους και η υψηλή στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα καθιστά δυσχερή την πρόσβαση βαρέων ανυψωτικών μηχανημάτων.

Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για μια ιδιαιτέρως λεπτή επιχείρηση, δεδομένου ότι ο χρόνος που έχει παρέλθει από τότε που οι «Δεσμώτες» ήρθαν στο φως έχει λειτουργήσει εναντίον τους.

Ποιοι όμως ήταν αυτοί οι άνθρωποι; Νέοι άνδρες και σίγουρα Αθηναίοι, λένε οι πρώτες μελέτες, καλοζωισμένοι, με άριστη οδοντοφυΐα και χωρίς κακώσεις- κατάγματα στα οστά. Όλοι τους όμως, είναι δεμένοι από τα χέρια με σιδερένιους κλοιούς. Αλλά η ταφή τους δεν ήταν ατιμωτική, δεν αφέθηκαν δηλαδή βορά στα άγρια ζώα αλλά καλύφθηκαν από άμμο όπως σε τύμβο. Γιατί παρ΄ότι μπορεί να ήταν στασιαστές ή απλώς αυτοί που ηττήθηκαν στη διαμάχη, δεν έπαυαν να είναι Αθηναίοι πολίτες.

Πρόκειται πάντως για την εντελώς αντίθετη περίπτωση του επίσημου νεκροταφείου της Αθήνας στον Κεραμεικό.

Ο Ρέντσο Πιάνο

Το πολυάνδριο ανακαλύφθηκε σε βάθος μόλις 2,5 μέτρων από την επιφάνεια του εδάφους. Και εκεί θα κατασκευαστεί ένα επιτόπιο «μουσείο» με την υπογραφή του διάσημου αρχιτέκτονα Ρέντσο Πιάνο και με προδιαγραφές που έχουν ήδη ορισθεί από παλαιότερη απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου.

Με συνολική έκταση περί τα 1.000 τ.μ. το κτίσμα θα περιλαμβάνει έναν χώρο ενημέρωσης του κοινού και στην συνέχεια την κάθοδο προς το πολυάνδριο. Οι συνθήκες θερμοκρασίας και πίεσης στο χώρο θα είναι σταθερές καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, ενώ θα υπάρχει χαμηλός φωτισμός.

Διαβάστε επίσης:

Ελληνικό: Αρχαίο ταφικό μνημείο διασώζεται μέσα στον Μητροπολιτικό Πόλο

Τα μουσεία προσκαλούν – Διεθνής Ημέρα με ελεύθερη είσοδο