Γαβράς – Βαρουφάκης: «Έρωτας» με την πρώτη ματιά

«Του ζήτησα να με αϕήσει να διαβάσω το χειρόγραϕο του βιβλίου που έγραϕε. Πάντοτε θεωρώ ότι αυτό που γράϕει κάποιος έχει μεγαλύτερη δεοντολογική αξία από αυτό το οποίο λέει. […] Δέχτηκε και άρχισε να μου στέλνει κεϕάλαιο κεϕάλαιο. Δεκαέξι εν συνόλω και στα αγγλικά. Από τις πρώτες αποστολές, βρέθηκα μπροστά σ’ ένα διδακτικό και εκρηκτικό υλικό. Ένας πλούσιος σε γεγονότα κόσμος, με μια πολιτική και οικονομική ακρίβεια, δύσκολο να την υποψιαστείς».

Εν μέσω της χειρότερης οικονομικής κρίσης που έζησε η Ελλάδα στην νεώτερη εποχή, ο Κώστας Γαβράς, βαθιά εντυπωσιασμένος προφανώς από την προσωπικότητα του Γιάνη Βαρουφάκη, περιγράφει στις τελευταίες σελίδες της «Αυτοβιογραφίας» του (εκδόσεις Gutenberg) την συνάντηση και την αρχή της συνεργασίας του με τον πρώην ήδη -βρισκόμαστε στο 2017- υπουργό Οικονομικών.

Η χώρα έχει κινδυνέψει να διαλυθεί, στις τράπεζες έχουν επιβληθεί capital controls, οι επιχειρήσεις κλείνουν η μία μετά την άλλη, η ανεργία εκτοξεύεται, οι αυτοκτονίες σημειώνουν ανατριχιαστική αύξηση, ο διχασμός καλλιεργείται συστηματικά, ιδίως μετά από εκείνο το δημοψήφισμα-παρωδία του «ναι» και του «όχι», αλλά ο Βαρουφάκης, ο άνθρωπος που συνέβαλλε σ΄ αυτήν την καταστροφή, τοποθετείται από τον Κώστα Γαβρά στο απυρόβλητο.

Και κάτι παραπάνω.

Είναι ο ήρωας που επιθυμεί για το έργο του. Έχοντας καταγράψει, λοιπόν, ως εκείνη τη στιγμή στο βιβλίο την δική του πορεία στην διεθνή καλλιτεχνική σκηνή, με τις σπουδαίες ταινίες, τις μεγάλες διακρίσεις, τη γνωριμία και τη συναναστροφή με ομοτέχνούς του και άλλους ακόμα, μεγάλους δημιουργούς του τελευταίου μισού αιώνα, ξαφνιάζει τον αναγνώστη, λέγοντας για τον Βαρουφάκη: «Η γνώση του για τον κόσμο και τα οικονομικά του βάσανα με εντυπωσίασε όσο και η ελευθεροστομία του, χωρίς υπερβολές, για τους ανθρώπους και τα γεγονότα στα οποία ανακατεύτηκε. Τον άκουσα με προσοχή και ενδιαφέρον. Ο σκεπτικισμός μου απέναντί του διαλύθηκε».

Οι ενήλικοι

Δεν είναι περίεργο, επομένως, πώς κατόπιν αυτών, ο Κώστας Γαβράς, παραδομένος άνευ όρων στην προσωπική και συγγραφική μαεστρία του Γιάνη Βαρουφάκη, αποφάσισε πως το βιβλίο του, «Adults In the Room» αποτελεί ιδανικό υλικό για να γίνει ταινία.

Αυτή, που με τον μεταφρασμένο στα ελληνικά τίτλο, «Ενήλικοι στο δωμάτιο», από φράση της Κριστίν Λαγκάρντ σ΄εκείνες τις κρίσιμες ώρες των διαπραγματεύσεων για το ελληνικό χρέος, βγαίνει στις κινηματογραφικές αίθουσες σε λίγες μέρες.

Μια ταινία, στην οποία ο θαυμασμός απέναντι σ΄ έναν εν πολλοίς αμφιλεγόμενο «ήρωα» και τις πράξεις του μπλέκεται με τα πραγματικά γεγονότα, με συζητήσεις πίσω από κλειστές πόρτες -άρα, ποιος ξέρει ποια είναι η αλήθεια, μήπως οι μαγνητοφωνήσεις του υπουργού;- με κρίσεις προσωπικές και συχνά αυθαίρετες και με προειλημμένα συμπεράσματα.

Κι όλα αυτά, την ίδια στιγμή που ο ελληνικός λαός βίωνε τραγικές καταστάσεις, μη ξέροντας τι του επιφυλάσσουν ακόμη και οι επόμενες ώρες…

Η αλήθεια είναι πως ούτε ο Βαρουφάκης, ούτε το βιβλίο του ήταν εξ’ αρχής στο πλάνο του σκηνοθέτη, ο οποίος, όπως γράφει -στην «Αυτοβιογραφία» του πάντα- είχε ήδη σχέδιο «για μια ταινία πάνω στην Ευρώπη και την Ελλάδα, για την οποία εδώ και κάμποσο καιρό μάζευα υλικό, κυρίως οπτικοακουστικό, μαρτυρίες και ντοκιμαντέρ».

Έτσι είναι άγνωστο ποιο θα ήταν το κινηματογραφικό αποτέλεσμα, αν δεν μεσολαβούσε η γνωριμία τους. Ή ακόμη κι αν θα υπήρχε καν ταινία…

Η ιστορία, όμως, γράφεται αλλιώς, επομένως είναι δύσκολο να ειπωθεί, ποιος παρέσυρε ποιον στο …δωμάτιο των ενηλίκων. Γεγονός είναι ότι ο Γαβράς πιστεύει πια ακράδαντα, πως «Το Adults in the room» είναι ένα μοναδικό βιβλίο στο είδος του. Ο Γιάνης Βαρουϕάκης αϕηγείται καταστάσεις που έζησε, γραμμένες με πάθος, ταλέντο και μια υποκειμενικότητα, η οποία όμως νοιάζεται συνεχώς για τη δεοντολογία.

Κάτω από την εντύπωση μιας αυτοβιογραφικής αφήγησης, αυτό το βιβλίο κρύβει την τραγωδία μιας χώρας και ενός λαού, του ελληνικού». Μεγάλες κουβέντες, συμπονετικές για το καθημερινό δράμα, που βίωσαν οι Έλληνες, ειπωμένες από ανθρώπους σαν τον Γαβρά, που η απόσταση, κοινωνική, οικονομική, ακόμη και χιλιομετρική μπορεί να τους εξασφαλίσει μία αφ’ υψηλού και εκ του μακρόθεν θεώρηση για τα πράγματα.

Η γραβάτα

Είναι χαρακτηριστικό, εξάλλου ότι, σ΄αυτό το βιβλίο, ακόμη και το γεγονός ότι η ορκωμοσία του Τσίπρα στη Βουλή δεν έγινε στο Ευαγγέλιο ή εκείνη η ανεκδιήγητη «επανάσταση» της γραβάτας, με την παιδαριώδη σημειολογία της, επισημαίνονται ως ιδιαίτερα τολμηρές πράξεις, άξιες θαυμασμού.

Κι από τον Αλέξη Τσίπρα, άλλωστε, είχε γοητευθεί ο Γαβράς, από το 2014 συγκεκριμένα, όταν «κάτι ϕίλοι με ειδοποιούν ότι θέλει να με δει ο Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος είναι περαστικός από το Παρίσι», όπως γράφει. «Ο Τσίπρας είναι ένας άνδρας με ευχάριστο παρουσιαστικό, επιβλητικός, με ευχάριστη μπάσα ϕωνή, η οποία, μόλις σηκώνεται ο τόνος της, γίνεται επίσημη και αυταρχική», είναι η εντύπωσή του από εκείνη συνάντηση στο παρισινό εστιατόριο «Dιlices d’aphrodite», που «κράτησε μέχρι αργά».

Το χιούμορ και η «κοροϊδία για τους παλιούς πολιτικούς» δεν είχαν λείψει, μάλιστα, από αυτήν την συνάντηση, που άφησε τον σκηνοθέτη εντυπωσιασμένο, πέραν των άλλων, και από «το λεξιλόγιο του Τσίπρα»…

«Πήγαινε εκεί όπου είναι αδύνατον να πας», μια φράση του Νίκου Καζαντζάκη είναι ο δεύτερος τίτλος της αυτοβιογραφίας του Γαβρά. Αρκεί το «εκεί» να μη σημαίνει ότι κινδυνεύει να βρεθεί κανείς στο Adults in the room.