Έβη Τουλούπα: Έφυγε η αρχαιολόγος που άφησε το στίγμα της στην Ακρόπολη

Μία ξεχωριστή προσωπικότητα, που το όνομά της έχει συνδεθεί με την ιστορία της ελληνικής αρχαιολογίας στις τελευταίες δεκαετίες και ιδιαίτερα με την Ακρόπολη ήταν η αρχαιολόγος Έβη Τουλούπα, που έφυγε από τη ζωή, πλήρης ημερών αλλά και μεγάλης προσφοράς.

Γιατί ως έφορος αρχαιοτήτων, αρχικά στην Ήπειρο και την Εύβοια, κυρίως όμως στην Ακρόπολη, ταύτισε τη ζωή της και το δημιουργικό της έργο με τη σωτηρία και την ανάδειξη της μοναδικής ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Ενώ χάρις στο διορατικό πνεύμα της, την ευρεία γνώση της για την τέχνη, την καλλιέργειά της και την αμεσότητα του χαρακτήρα της άνοιξε νέους δρόμους στην πρόσληψη του αρχαίου πολιτισμού στη σημερινή εποχή.

Μικρόσωμη, αεικίνητη, κοινωνική, κομψή διακρινόταν για την ανεκτικότητά της, την έλλειψη συμπλεγμάτων, την φιλοπερίεργη στάση της στη ζωή, την αγάπη της για το διάβασμα, τη λογοτεχνία, τη μουσική, τα ταξίδια. Κυρίως όμως για την φρεσκάδα του μυαλού της, καθώς είχε πάντα κάτι νέο να προτείνει, τα οργανώσει και να φέρει σε πέρας, αφού ακόμη και στο δύσκολο πόστο της Εφορείας Ακροπόλεως ήταν πάντα εκείνη που έπαιρνε γρήγορες αποφάσεις και έδινε λύσεις.

Η Έβη Τουλούπα Στασινοπούλου (γεννήθηκε ως Παρασκευή αλλά η δημοτικίστρια μητέρα της έγραφε το όνομά της με «β») είχε γεννηθεί το 1924 στην Αθήνα και φοίτησε στη Γερμανική Σχολή, έχοντας μεταξύ άλλων ως συμμαθήτρια την Νίκη Γουλανδρή.

«Μέσα στη μαύρη κατοχή, το 1942, γράφτηκα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, που φυσικά λειτουργούσε κατά διαστήματα, και έτσι με διακοπές αποφοίτησα το 1948. Χρειάσθηκαν ακόμα δυο χρόνια για να περάσω εξετάσεις σε 14 μαθήματα, ένα κάθε δύο μήνες. Πτυχιούχος ήμουν πια το 1950. Δυνατότητα να εργασθώ ως αρχαιολόγος δεν υπήρχε, αφού απαγορευόταν στις γυναίκες να διαγωνίζονται για να προσληφθούν στην Αρχαιολογική Υπηρεσία», όπως έχει γράψει η ίδια.

Διέξοδος υπήρχε μόνον στο εξωτερικό και πράγματι από το 1953 έως το 1954 έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Ρώμη. Αμέσως μετά, το 1955 άρχισε να εργάζεται ως επιστημονική βοηθός στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, την εποχή που έβγαιναν τα αρχαία από τα κιβώτια, όπου είχαν τοποθετηθεί στις παραμονές του πολέμου και ξαναστήνονταν οι εκθέσεις.

Παράλληλα προσλήφθηκε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία και εργάσθηκε ως επιμελήτρια της Συλλογής Χαλκών του ΕΑΜ και στη συνέχεια υπηρέτησε ως επιμελήτρια αρχαιοτήτων Ιονίων Νήσων στην Κέρκυρα και στη Βοιωτία, όπου ανέσκαψε το ανάκτορο του Κάδμου και οργάνωσε το Μουσείο στη Θήβα. Στην Εύβοια ανέσκαψε το Ηρώο στο Λευκαντί και αναδιοργάνωσε το Μουσείο της Σκύρου.

Η πορεία

Το 1962 παντρεύτηκε τον Δημήτριο Τουλούπα, δικηγόρο και πολιτευτή από την Ευρυτανία, ο οποίος εκτοπίστηκε και φυλακίστηκε στην περίοδο της δικτατορίας , δύσκολα χρόνια και για τους δύο, καθώς όπως έλεγε κι η ίδια η δουλειά της δεν της επέτρεπε να είναι συνέχεια μαζί του, παρά να έπρεπε να επωφελείται από τις αργίες για να τον επισκέπτεται.

Το 1978 όμως ο Δημήτριος Τουλούπας σκοτώθηκε σε τροχαίο και τον επόμενο χρόνο η Έβη έφυγε για το Βερολίνο ως υπότροφος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου. Εκεί πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές, που αφορούσαν σε ένα θέμα το οποίο την απασχολούσε από παλιά, τα γλυπτά του ναού του Δαφνηφόρου Απόλλωνα στην Ερέτρια και την διατριβή της παρουσίασε το 1982 στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Την ίδια χρονιά της ανατέθηκε η διεύθυνση της Α’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και έκτοτε η Έβη Τουλούπα έμελλε να συνδέσει τη ζωή και όλη τη δραστηριότητά της με την Ακρόπολη.

Στην Ακρόπολη συνεργάστηκε με τους μηχανικούς, που είχαν αναλάβει τα αναστηλωτικά έργα αλλά και έπεισε την υπουργό Πολιτισμού τότε Μελίνα Μερκούρη για την αποκατάσταση του κτηρίου Βάιλερ στο οικόπεδο Μακρυγιάννη και τη χρησιμοποίησή του ως Κέντρου Μελετών της Ακρόπολης. Η εγκατάσταση της Εφορείας Ακροπόλεως μάλιστα στο κτήριο έγινε πριν ακόμα αυτό παραδοθεί επισήμως από τον εργολάβο, καθώς η Έβη Τουλούπα μαθαίνοντας ότι υπήρχαν κι άλλοι «μνηστήρες» έδωσε εντολή και τα γραφεία μεταφέρθηκαν εκεί εν μια νυκτί (!), από τον Βράχο όπου βρίσκονταν ως τότε.

Εκείνη φρόντισε να εμπλουτιστεί η Εφορεία με σπουδαίους αρχαιολόγους ενώ συνέσφιξε τις σχέσεις μεταξύ του επιστημονικού προσωπικού, που απασχολούνταν στα αναστηλωτικά έργα Ακροπόλεως υπό την άμεση εποπτεία της Επιτροπής Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως (ΕΣΜΑ), με την Εφορεία. Συχνά μάλιστα καλούσε το επιστημονικό προσωπικό της Εφορείας και του Τεχνικού Γραφείου Ακροπόλεως σε συσκέψεις για μια από κοινού εξέταση διαφόρων ζητημάτων, ενώ η ίδια επισκεπτόταν καθημερινά τα εργοτάξια των μνημείων παρακολουθώντας από κοντά την πρόοδο των έργων.

Η προσφορά

Στην Έβη Τουλούπα άλλωστε οφείλεται η έναρξη των εργασιών συντήρησης της επιφάνειας των μνημείων της Ακρόπολης, προκειμένου να αντιμετωπισθεί η φθορά των μαρμάρων, σε δική της πρωτοβουλία οφείλεται και η σύσταση ,την ίδια χρονιά, το 1987, του Εργαστηρίου των Εκμαγείων για τις ανάγκες των έργων της ΕΣΜΑ και της Εφορείας. Ενώ βεβαίως υπήρξε ανέκαθεν ένθερμος υποστηρικτής της ιδέας της ίδρυσης του Νέου Μουσείου Ακροπόλεως στο οικόπεδο Μακρυγιάννη και εργάστηκε ακατάπαυστα προς αυτή την κατεύθυνση, σε εποχές που άλλοι αρχαιολόγοι ήταν αρνητικοί.

«Χρωστούσα βέβαια την αγάπη μου για την αρχαιολογία στους καθηγητές Σπυρίδωνα Μαρινάτο, Γεώργιο Οικονόμο, Αναστάσιο Ορλάνδο και στη συνέχεια στον Χρήστο Καρούζο και στον Μανώλη Χατζηδάκη» είχε γράψει η ίδια υπερήφανη για τη μαθητεία της κοντά στους σπουδαίους αυτούς ανθρώπους. Κι εκείνη όμως ήταν αγαπημένη των αρχαιολόγων και όλων όσοι την γνώριζαν. Ήταν δημιουργός εξάλλου και της δραστήριας, όπως η ίδια, Ένωσης Φίλων Ακροπόλεως. Είχε την ιδέα, όπως είχε πει, ενός τέτοιου συλλόγου, όταν έσπασε ένα τζάμι και κανένα από τα κονδύλια της Εφορείας δεν δικαιολογούσε την αντικατάστασή του! Και την υλοποίησε χάρις στον κύκλο των φίλων και των γνωριμιών της, ανθρώπων πνευματικών με κοινωνικό κύρος.

Συνταξιοδοτήθηκε το 1989 αλλά φυσικά δεν έπαψε να μετέχει στα Συμβούλια της Επιτροπής Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως και του Οργανισμού Ανεγέρσεως Νέου Μουσείου Ακροπόλεως δίνοντας παράλληλα διαλέξεις. Παρούσα όμως ήταν και σε σημαντικά πολιτιστικά γεγονότα, αφού τίποτε δεν μπορούσε να της στερήσει την αγάπη για τον πολιτισμό.

Η τελευταία μας συνάντηση είχε γίνει πριν από μερικά χρόνια σε βιβλιοπωλείο του Παγκρατίου, που ήταν η γειτονιά της. Συχνή επισκέπτρια, παρακολουθούσε όλες τις εκδηλώσεις που γίνονταν εκεί, ενώ δεν παρέλειψε να μου χαρίσει το βιβλίο της «Από την Πνύκα στο Παγκράτι» μία επιλογή από τις επιφυλλίδες που είχε δημοσιεύσει στην εφημερίδα «Τα Νέα» από το 1990 έως το 2000.

Τα τελευταία χρόνια η Έβη Τουλούπα ήταν κλινήρης, έχοντας όμως ζήσει μια ζωή πλούσια σε προσφορά στον τομέα που αγαπούσε και είχε επιλέξει, κι έχοντας κάνει φίλους απ΄όλο τον κόσμο. Η εξόδιος ακολουθία θα τελεσθεί την Τετάρτη 13 Οκτωβρίου στις 2:00 μ.μ. στον Ιερό Ναό των Αγίων Θεοδώρων του Πρώτου Νεκροταφείου, όπως ανακοίνωσε η Ένωση Φίλων Ακροπόλεως.

Από το υπουργείο Πολιτισμού εκδόθηκε το ακόλουθο συλλυπητήριο μήνυμα από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη:

«Η Έβη Τουλούπα συνέδεσε το όνομά της με την ιστορία της ελληνικής αρχαιολογίας τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Με ευαισθησία και βαθιά πεποίθηση ότι το πολιτιστικό απόθεμα του παρελθόντος αποτελεί το ζωντανό κύτταρο του δικού μας παρόντος, από το 1955 υπηρέτησε αδιάλειπτα την επιστήμη της Αρχαιολογίας και την αρχαιολογική έρευνα. Ως Προϊσταμένη στις Εφορείες Αρχαιοτήτων στα Ιόνια Νησιά, στην Ήπειρο και στην Εύβοια, αλλά κυρίως ως Έφορος Αρχαιοτήτων της Ακροπόλεως ταύτισε τη σταδιοδρομία και το δημιουργικό της έργο όχι μόνον με την προστασία και την ανάδειξη του πολιτιστικού μας αποθέματος, αλλά με την υποστήριξή της σε νέες και πρωτοποριακές και πρωτοπόρες για την εποχή ιδέες, δράσεις και έργα. Και κυρίως με την υποστήριξή της, την εμψύχωσή της και την εμπιστοσύνη της στους νέους. Είχα την χαρά και την τιμή να συνεργαστώ μαζί της στις αρχαιολογικές έρευνες στην Κέα, και ιδιαίτερα στην Καρθαία. Η Εβη Τουλούπα υπήρξε ένας άνθρωπος ξεχωριστός, πραγματικά προοδευτικός, βαθιά ευγενής, με ιδιαίτερο χιούμορ και με μοναδική κομψότητα. Αφοσιωμένη, συνεπής και ακάματη, πάντα παρούσα για την επιστήμη και τους φίλους της. Θα είναι για πάντα στη μνήμη μας ζωντανή, ευθαλής, προσηνής, δραστήρια».

Διαβάστε επίσης:

Ήταν κιτς η Μαρία Κάλλας; Το άγαλμα κάτω από την Ακρόπολη προκαλεί αρνητικά σχόλια

Νίκος Σταμπολίδης: Τα αγάλματα χορεύουν στο Μουσείο Ακρόπολης (pics & video)