Επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα: Ένας Έρωτας ανοίγει το δρόμο

Αναθεώρηση των νόμων τώρα. Η νομοθεσία που εμποδίζει τα εθνικά μουσεία της Βρετανίας να εκχωρούν έργα τους θα πρέπει να επαναξιολογηθεί.

Ο λόγος ανήκει σ΄έναν Βρετανό τον Τρίστραμ Χαντ, διευθυντή του Μουσείου Victoria and Albert του Λονδίνου, ο οποίος με αφορμή τον δανεισμό στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κωνσταντινούπολης ενός μικρού γλυπτού, του κεφαλιού ενός Έρωτα συγκεκριμένα, φέρνει στο προσκήνιο το ζήτημα νόμων της Βρετανίας, που απαγορεύουν τη διάθεση έργων, τα οποία βρίσκονται στην δικαιοδοσία τους.

Συγκεκριμένα ο κ. Χαντ αναφέρεται σε έναν νόμο του 1983 για την Εθνική Πολιτιστική Κληρονομιά, ο οποίος ορίζει, ότι οι διευθυντές  ορισμένων εθνικών μουσείων στο Ηνωμένο Βασίλειο, συμπεριλαμβανομένων του Science Museum, της Tate Gallery και του V&A, απαγορεύεται ρητά να απεντάξουν αντικείμενα που αποτελούν ιδιοκτησία τους, εκτός εάν είναι διπλότυπα ή έχουν υποστεί ανεπανόρθωτη ζημιά.

Πρόκειται για έναν νόμο αντίστοιχο με εκείνον του 1963, πίσω από τον οποίο οχυρώνεται το Βρετανικό Μουσείο κάθε φορά που πιέζεται από την Ελληνική Κυβέρνηση, την διεθνή κοινή γνώμη αλλά και την βρετανική για την επιστροφή και επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα στο Μουσείο Ακρόπολης.

Συγκεκριμένα και αυτός ο νόμος (1963 British Museum Act) προβλέπει, ότι για να απομακρυνθεί οποιοδήποτε έκθεμα από το Βρετανικό Μουσείο (να επιστραφεί, να χαριστεί ή να πωληθεί),  θα πρέπει να έχει υποστεί ζημιές ή να είναι αντίγραφο. Θεωρείται μάλιστα, ότι αποτελεί το τελευταίο προπύργιο των Βρετανών, καθώς τα επιχειρήματα διαρκώς λιγοστεύουν.

Αναχρονιστικοί νόμοι

Ένας νόμος όμως, μπορεί κάλλιστα να αλλάξει, όπως έχει πει πολλές φορές η Ελληνίδα υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, απαντώντας στους επιτρόπους του Βρετανικού Μουσείου.  Όπως είναι γνωστό άλλωστε, σύντομα η Ελλάδα και η Μεγάλη Βρετανία, ακολουθώντας την απόφαση της UNESCO θα συνομιλήσουν επίσημα για το θέμα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα.

Οι απευθείας συνομιλίες μάλιστα, πρόκειται να γίνουν μεταξύ της κυρίας Μενδώνη και του υφυπουργού Πολιτισμού, Μέσων και Αθλητισμού του Ηνωμένου Βασιλείου, λόρδου Πάρκινσον.

Στο μεταξύ, στην περίπτωση του Victoria and Albert πρώτος ο διευθυντής του θεωρεί τον αντίστοιχο νόμο, που αφορά το δικό του μουσείο, ως αναχρονιστικό. «Σαράντα χρόνια μετά, αυτός ο νόμος εξακολουθεί πραγματικά να έχει κάποιο νόημα;», δήλωσε στο πρόγραμμα BBC Radio 4 Today.

Προσθέτοντας ότι «Υπάρχουν και άλλα ζητήματα που συνδέονται με αυτό, όπως ότι τώρα τα μουσεία έχουν τρομερά πολύ υλικό. Κάποια από αυτά τα αντικείμενα πρέπει να διατεθούν και δεν έχουμε την ελευθερία να το κάνουμε».

Να σημειωθεί, ότι πριν από αυτόν τον νόμο το V&A, είχε τη δυνατότητα να λαμβάνει τέτοιες αποφάσεις, οι οποίες του στερήθηκαν. Για τον ίδιο ωστόσο πρόκειται για ένα «δύσκολο θέμα».

«Δεν έχω τη σαφή και ξεκάθαρη λύση σ΄ αυτό ενώ σίγουρα παίζει ρόλο η συμμετοχή της κυβέρνησης. Είναι ένα «πινγκ-πονγκ μεταξύ των κυβερνήσεων και των μουσείων, που νομίζω ότι όλοι βρίσκουν ελαφρώς μη ικανοποιητικό αυτή τη στιγμή», όπως είπε.

Οι ενέργειες

Για το σκοπό αυτό πάντως, ο Τρίστραμ Χαντ σκοπεύει να ανοίξει μια συζήτηση τον επόμενο χρόνο, προτείνοντας στον πρώην συντηρητικό υπουργό Πολιτισμού, Εντ Βέιζι να ηγηθεί της συζήτησης.

Στην συνέντευξή του εξάλλου, αναφέρθηκε θετικά στην ιστορική συμφωνία, που υπογράφηκε την περασμένη εβδομάδα στο Βερολίνο, η οποία περιλαμβάνει τη μεταβίβαση της ιδιοκτησίας περισσότερων από 1.100 αντικειμένων από γερμανικές συλλογές, στη Νιγηρία. «Είναι μια καλή στιγμή», είπε.

Με την θέση του Τρίστραμ Χαντ  συντάσσεται και ο Άλεξ Χέρμαν,  διευθυντής του Ινστιτούτου Τέχνης και Δικαίου στο Λονδίνο, που χαιρετίζει την πρωτοβουλία του: «Αυτή είναι μια συζήτηση που πρέπει να γίνει, για τους λόγους που αναφέρει ο Χέρμαν.

Είναι μια αναγκαιότητα, η οποία ενισχύεται στον μετά την πανδημία κόσμο, όπου τα εθνικά μουσεία πρέπει να επανεφεύρουν τον εαυτό τους, κάτι που είναι δύσκολο να γίνει με ορισμένους από τους απαρχαιωμένους περιορισμούς στην υφιστάμενη νομοθεσία», όπως δήλωσε.

Όσον αφορά τα Γλυπτά του Παρθενώνα, αίτημα που έχει διατυπώσει ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στον βρετανό ομόλογό του Μπόρις Τζόνσον, υπενθυμίζεται, ότι εκείνος τον παρέπεμψε στους επιτρόπους του Βρετανικού Μουσείου, ακολουθώντας την γνωστή τακτική της ευθύνης «από τον έναν στον άλλο».

Επ΄αυτού πάντως ο Άλεξ Χέρμαν είναι απαισιόδοξος:  «Όταν η κυβέρνηση λέει, ότι είναι  ‘‘θέμα των διαχειριστών’’, αυτό που στην πραγματικότητα λένε, είναι ότι δεν υπάρχει πρόθεση τροποποίησης του νόμου στο Κοινοβούλιο, επομένως τυχόν ρυθμίσεις θα περιορίζονται στα δάνεια και θα πρέπει να αποτελούν αντικείμενο απευθείας διαπραγμάτευσης με τους διαχειριστές».

Ο Έλληνας θεός

Αποσπασμένο από μία σαρκοφάγο του 2^ου– 3^ου μ.Χ, αιώνα είναι το κεφαλάκι του Έλληνα θεού Έρωτα, που αποφάσισε να επιστρέψει το V&A στην Τουρκία. Πρόκειται για μία κίνηση, που επιλύει έναν αγώνα σχεδόν ενός αιώνα για την αποκατάσταση του αρχαίου.

Η δανειακή σύμβαση, η οποία έχει οριστεί να διαρκέσει για περίοδο έξι ετών, αναγνωρίζει την κοινή ιδιοκτησία μεταξύ της τουρκικής κυβέρνησης και του μουσείου του Ηνωμένου Βασιλείου.

Το θραύσμα του Έρωτα κόπηκε από τη σαρκοφάγο το 1882 από τον Τσαρλς Ουίλσον, βρετανό στρατιωτικό αξιωματούχο κατά τη διάρκεια της θητείας του στην Ανατολία. Εκεί ,στην  επαρχία Καραμάν της κεντρικής Τουρκία ανακάλυψε μια ρωμαϊκή σαρκοφάγο.  Στη συνέχεια, ο Ουίλσον δάνεισε το κεφάλι στο V&A, το οποίο ήταν τότε γνωστό ως South Kensington Museum και εν τέλει δωρίστηκε στο μουσείο το 1933, μετά τον θάνατό του. Τότε από πλευράς του V&A συζητήθηκε η επιστροφή του γλυπτού με αντάλλαγμα μία βυζαντινή αρχαιότητα.

Η Βρετανική Κυβέρνηση ωστόσο δεν επέτρεψε αυτή την ανταλλαγή, παρ΄ότι είχε γίνει ένα αντίγραφο σε γύψο, αποδεικνύοντας, ότι όντως ανήκει στη σαρκοφάγο. Έτσι το κεφαλάκι έμεινε σε μία αποθήκη στο Λονδίνο ως τα τέλη του 20ου αιώνα. Οι διαπραγματεύσεις ξανάρχισαν από το 2005 ώσπου να καταλήξουν σήμερα σε αποτέλεσμα.

Η σαρκοφάγος Σιδαμάρα, όπως λέγεται έχει πάρει την ονομασία της από την αρχαία πόλη της Μικράς Ασίας, που βρισκόταν στην επαρχία Ικονίου. Οι σαρκοφάγοι αυτού του τύπου είναι καταστόλιστες από σκαλισμένα μικρά γλυπτά και συμπλέγματα μορφών, που αναπαριστούν έφιππους αγώνες θνητών, αλλά και θεούς. Ο ίδιος τύπος υιοθετήθηκε και σε χριστιανικές σαρκοφάγους, που βρίσκονται στο Βατικανό και αλλού.

Διαβάστε επίσης:

Τόπο στις γυναίκες. Νέα δεδομένα στην αγορά τέχνης φέρνουν στο προσκήνιο σπουδαίες καλλιτέχνιδες

Ο πολιτισμός της αρχαίας Μήλου στο φως – Έκθεση στο Αρχαιολογικό Μουσείο