Ένας αρχαίος Έλληνας θεός στο Ισραήλ – Βωμός με ελληνική επιγραφή

«Ο Αθήναιος γιος του Σωσίπατρου από την Αντιόχεια αφιερώνει το βωμό στον θεό Πάνα…» Αυτά γράφει στα ελληνικά η επιγραφή πάνω σ΄έναν αρχαίο βωμό, που ανακαλύφθηκε στο Ισραήλ.

Ο βωμός, που χρονολογείται στον 2ο- 3ο μ.Χ. αιώνα βρέθηκε πεσμένος στο έδαφος, καθώς επαναχρησιμοποιήθηκε στη συνέχεια για την κατασκευή μιας βυζαντινής εκκλησίας στο ίδιο σημείο. Για τους χριστιανούς μάλιστα της Βυζαντινής εποχής αυτή η θέση ήταν ιδιαιτέρως σημαντική, αφού πίστευαν ότι εκεί ήταν, που ο Ιησούς είπε στον Πέτρο «Σου δίνω τα κλειδιά των Ουρανών».

Όλα αυτά στον εθνικό δρυμό Μπανιάς του Ισραήλ, όπου υπάρχει και ένας σπουδαίος αρχαιολογικός χώρος, που αρχίζει από τα ειδωλολατρικά χρόνια και φθάνει ως και τα χριστιανικά. Ο Μπανιάς είναι ένας παραπόταμος του Ιορδάνη και στην περιοχή των πηγών του με τους μικρούς καταρράκτες είχε ακμάσει από τον 3ο π.Χ. αιώνα η λατρεία του Πάνα. Αρχικά η λατρεία γινόταν σε μία σπηλιά, όπως είθισται για τον θεό Πάνα (η είσοδός της έχει κλείσει σήμερα, ύστερα από σεισμό) ενώ αργότερα κατασκευάσθηκα και ο ναός του, που ολοκληρώθηκε περί το 20 π.Χ. Η περιοχή στην αρχαιότητα άλλωστε αναφέρεται ως Πανιάς.

Ο βωμός από ηφαιστειακό βασάλτη, που ανακαλύφθηκε τώρα είναι μία ακόμη απόδειξη για την ύπαρξη της λατρείας του Πάνα. Και ενώ όμως είναι ωραία κατασκευασμένος, τα γράμματα της επιγραφής …ξεφεύγουν από το πλαίσιο που είχε ορισθεί για να την περιλάβει. Διότι απλώς ο χώρος δεν του έφθασε!

Όπως δηλώνει μάλιστα και ο αρχαιολόγος Avner Ecker του Πανεπιστημίου Μπαρ – Ιλάν στο Ραμάτ Γκαν και συνδιευθυντής της ανασκαφής «Ο συντάκτης δεν ήταν επαγγελματίας. Ξέφυγε έξω από το ορθογώνιο πλαίσιο του βωμού και αναγκάστηκε να συρρικνώσει τα γράμματα προς το τέλος ώστε να χωρέσουν». Φαίνεται άλλωστε αυτά και από τα ίδια τα γράμματα, αφού πιθανώς τα ελληνικά του να μην ήταν και τόσο καλά.

Η πλήρης επιγραφή είναι η εξής: «Ο Αθήναιος γιος του Σωσίπατρου από την Αντιόχεια αφιερώνει το βωμό στον θεό Πάνα Ηλιοπολίτη. Έφτιαξε τον βωμό χρησιμοποιώντας τα δικά του χρήματα για την εκπλήρωση ενός όρκου που έδωσε». Και εδώ οι αρχαιολόγοι επισημαίνουν την αφιέρωση στον «Ηλιοπολίτη Πάνα», που ήταν ένας συνδυασμός των θεών Πάνα και Δία, δημοφιλής μεταξύ των ανθρώπων στην Αντιόχεια, (σήμερα όπως είναι γνωστό στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας).

Όπως φαίνεται λοιπόν αυτός ο προσκυνητής είχε πιθανότατα ταξιδέψει περί τα 320 χιλιόμετρα από την Αντιόχεια για να φτάσει στην περιοχή, η οποία είναι τώρα βόρεια του Γκολάν.

Ο βωμός χρησιμοποιήθηκε αργότερα, περί τον 5ο αιώνα ως οικοδομικό υλικό για την κατασκευή της εκκλησίας. Και εκείνοι που την έφτιαξαν, δεν ήθελαν με τίποτε ασφαλώς να είναι εμφανής η αφιέρωση σε έναν ειδωλολατρικό θεό, γι΄ αυτό και την είχαν γυρίσει ανάποδα.