Ένα νέο σημαντικό ιερό ανακαλύφθηκε στη Ζώμινθο, το ανάκτορο του Ψηλορείτη

Ένα νέο ιερό με τον βωμό του και τα υπολείμματα ενός καμένου ξύλινου ειδώλου, που ήταν καλυμμένο με χρυσά ελάσματα έφερε στο φως η φετινή ανασκαφή στη Ζώμινθο του Ψηλορείτη, που διεξάγεται από την αρχαιολόγο δρ Έφη Σαπουνά- Σακελλαράκη.

Το ιερό εντοπίσθηκε δίπλα από το εντυπωσιακό ανάκτορο της Ζωμίνθου και στον βωμό του, που ήταν στρωμένος με λίθους βρέθηκαν επίσης, πλήθος τελετουργικών και άλλων αγγείων.

Ο εντοπισμός ενός μικρού, χρυσού ελάσματος, που αποκαλύφθηκε μετά από βροχή, ήταν η αφορμή για την έρευνα κάτω από αυτό το λίθινο στρώμα του βωμού, όπου επιφυλάχθηκε η μεγάλη έκπληξη:

Στο κέντρο του υποκείμενου στρώματος βρέθηκε τμήμα καμένου ξύλου στο οποίο ήταν είτε προσκολλημένα, είτε διεσπαρμένα γύρω από αυτό, πλήθος από μικρά, χρυσά ελάσματα, συνολικά περί τα 90 συνολικά.

Και όπως λέει η ανασκαφέας «Η εύρεση αυτού του συνόλου, δεν μπορεί να ερμηνευθεί διαφορετικά από την ύπαρξη ενός ξύλινου ειδώλου, ενδεδυμένου με λεπτά φύλλα χρυσού. Αντίστοιχα είδωλα με χρυσή επένδυση γνωρίζουμε από ελεφάντινα ειδώλια των Αρχανών και του Παλαικάστρου».

Στο ίδιο επίπεδο βρέθηκε λίθινος, τελετουργικός τριπτήρας και σφραγίδα με παράσταση ζώου στην σφραγιστική της επιφάνεια. «Προφανώς, μετά από την πρώτη καταστροφή των νέων ανακτόρων, οι ένοικοι του κτηρίου διαφύλαξαν τα λείψανα του κατεστραμμένου ειδώλου επάνω από το οποίο κτίστηκε ο λίθινος βωμός με τα τελετουργικά αγγεία, που αναφέρθηκαν», όπως λέει η κυρία Σαπουνά- Σακελλαράκη.

«Η διαχρονική ιερότητα του χώρου διαπιστώνεται από την ύπαρξη στον ίδιο χώρο, σε χαμηλότερο επίπεδο και βορειότερα του βωμού, ενός παλαιότερου ιερού της Παλαιοανακτορικής περιόδου (περί το 1900 π.Χ.), στο οποίο αποκαλύφθηκαν αποσπασματικά ειδώλια ανθρώπων και ζώων. Μεταξύ αυτών και ένα γυναικείο ειδώλιο, που ονομάσαμε Κυρά της Ζώμινθος», προσθέτει.

Πέραν αυτών όμως η ανασκαφή ήταν αποκαλυπτική πολλαπλώς, καθώς απέδειξε, ότι το υπάρχον, διώροφο ή και τριώροφο κεντρικό κτήριο των ανακτόρων είχε και παλαιότερη χρήση, τουλάχιστον από το 2000 π.Χ. και ότι από το 1700 π.Χ άρχισε να επεκτείνεται στον γύρω χώρο. Και ως απόδειξη ήρθε η αποκάλυψη δύο νέων συγκροτημάτων. Στοιχεία που το σύνολό τους οδηγούν στην ανάγκη περαιτέρω έρευνας στην βόρεια κλιτύ του λόφου, όπου βρίσκεται το ανάκτορο δεδομένου ότι η περιοχή δεν έχει εξαντληθεί ανασκαφικά.

Από την φετινή ανασκαφική έρευνα εξάλλου αποδείχθηκε, ότι η πρόσβαση προς την βόρεια είσοδο γινόταν ήδη από τα Παλαιοανακτορικά χρόνια (περί το 1900 π.Χ.) με μία ράμπα, η οποία κατέληγε σε ισχυρό αναλημματικό τοίχο και η οποία στη συνέχεια επιστρώθηκε άλλες δύο φορές με πλάκες κατά την περίοδο των Νέων ανακτόρων (1700-1600 π.Χ.). Στον ισχυρό αναλημματικό τοίχο δημιουργήθηκε λοξός, τελετουργικός διάδρομος, που έφθανε στην βόρεια είσοδο. Η χρήση του από την περίοδο των πρώτων ανακτόρων επιβεβαιώνεται από κεραμική και ιδιαίτερα από τα κύπελλα του τύπου της ΜΜ περιόδου (περί το 1800 π.Χ.), τα οποία είναι χαρακτηριστικά της κνωσιακής αγγειοπλαστικής.

Επίσης, στο επίπεδο της ΥΜ ΙΑ περιόδου (περί το 1650 π.Χ.) αποκαλύφθηκαν τρία λίθινα ανοίγματα, που ήταν αγωγοί αποστράγγισης των χώρων του κεντρικού κτηρίου και των δυτικών διαμερισμάτων που προσκολλήθηκαν σε αυτό αμέσως μετά την καταστροφή του, περί το 1650 π.Χ. (Συγκρότημα I).

Βόρεια του Συγκροτήματος Ι αποκαλύφθηκε και δεύτερο συγκρότημα δωματίων (Συγκρότημα II), που χωρίζεται με στενό διάδρομο από το πρώτο. Τα δωμάτια είναι πλακόστρωτα και εφοδιασμένα με σημαντικό σύστημα αποχέτευσης, με αγωγούς που ξεκινούν από το Συγκρότημα I και συνεχίζονται βορειότερα. Σε ένα από τα δωμάτιά του και μεταξύ των κεραμεικών ευρημάτων ήρθε στο φως μία σημαντική σφραγίδα σε σχήμα άνθους, που χρονολογείται στην εποχή των πρώτων ανακτόρων Λείψανα κεραμεικής δείχνουν μάλιστα, ότι η χρήση του χώρου ξεκίνησε πριν ακόμα από την ίδρυση των πρώτων ανακτόρων, δηλαδή πριν από το 2000 π.Χ.

Τόσο το σύστημα αποστράγγισης, όσο και το σύστημα αποχέτευσης αποδεικνύουν την ανεπτυγμένη τεχνογνωσία, που υπήρχε στην Ζώμινθο. Την διαχρονική χρήση του τμήματος που ανασκάφηκε φέτος αποδεικνύει και ένα νόμισμα του δόγη της Βενετίας Pietro Gradenigo (1289-1311), που συμπίπτει με την 4η Σταυροφορία και την περίοδο της Ενετοκρατίας στην Κρήτη.

«Για μία ακόμη φορά αποδεικνύεται, ότι το ανάκτορο της Ζωμίνθου είχε έναν πολιτικό, οικονομικό και θρησκευτικό χαρακτήρα σε όλη τη διάρκεια της ύπαρξής του, λόγω και της γειτνίασης με το μεγάλο θρησκευτικό κέντρο του Ιδαίου Άντρου, το οποίο είχε ακτινοβολία στην Ανατολική Μεσόγειο, την Εγγύς Ανατολή και την Αίγυπτο», όπως λέει η κυρία Έφη Σαπουνά- Σακελλαράκη. Παρά τις δύσκολες συνθήκες που επικράτησαν λόγω του COVID-19 η ανασκαφή της Αρχαιολογικής Εταιρείας, που διενεργήθηκε με όλους τους επιβαλλόμενους όρους προστασίας ήταν από τις πιο αποδοτικές.

Ευτυχής εξέλιξη εξάλλου, είναι η απόφαση της Περιφέρειας Κρήτης για την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου της Ζωμίνθου με την ένταξή του στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κρήτη 2014-2020» του ΕΣΠΑ. Πρόκειται για ένα έργο, ύψους 400.000 ευρώ, το οποίο έχει στόχο την προστασία, την ανάδειξη, και την προβολή του αρχαιολογικού χώρου, καθώς και η κατασκευή των απαραίτητων υποδομών, προκειμένου να καταστεί ασφαλώς επισκέψιμος.

Σε υψόμετρο 1200 μέτρων ο χώρος αντιμετωπίζει ειδικά προβλήματα, αλλά καθώς βρίσκεται σε απόσταση μόλις 7 χιλιομέτρων από τα Ανώγεια είναι εύκολα προσβάσιμος, γι’ αυτό και πολλοί επισκέπτες ανεβαίνουν ως εκεί σε κάθε εποχή του χρόνου. Τα έργα που προβλέπονται περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:

Καταρχάς την συντήρηση των αρχαίων καταλοίπων και ακολούθως όλες τις βελτιώσεις για την καλύτερη επίσκεψη του χώρου: Ξύλινες ράμπες και κιγκλιδώματα κατά μήκος της υφιστάμενης διαδρομής επίσκεψης αλλά και κατασκευή νέων για χρήση ΑΜΕΑ, καθώς και διαμόρφωση σημείων στάσης. Ενημερωτικές πινακίδες θα τοποθετηθούν εξάλλου, στην είσοδο του χώρου και σε όλη τη διαδρομή επίσκεψης.

Επίσης προβλέπεται η κατασκευή λιθοδομής για την οριοθέτηση του περιβάλλοντα χώρου και η αντικατάσταση της υφιστάμενης περίφραξης από νέα, καθώς και η συμπλήρωση του συστήματος ηλεκτρονικής φύλαξης. Στην είσοδο θα κατασκευαστεί φυλάκιο αλλά και πέτρινα καθίσματα για τους επισκέπτες, ακόμη και σηπτική δεξαμενή και βεβαίως θα οριοθετηθεί χώρος στάθμευσης.