Ελπίδες για την επιστροφή των Γλυπτών ή βρετανικός ελιγμός;

Ελπίδες για μία θετική έκβαση στο ζήτημα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα και στους διακαείς πόθους της Ελλάδας να βρεθούν και πάλι τα αριστουργήματα του Φειδία στον τόπο τους γεννά η καταφατική απάντηση, που έδωσε μέσω της UNESCO το Ηνωμένο Βασίλειο για μία συνάντηση με την ελληνική πλευρά.

Όσο κι αν η εξέλιξη αυτή ωστόσο, συνιστά επιτυχία της Ελλάδας και χωρίς αμφιβολία ένα ορόσημο για το θέμα, δεδομένου ότι το Βρετανικό Μουσείο αρνούνταν ως τώρα πεισματικά οποιαδήποτε συζήτηση, η πιθανότητα ενός ελιγμού, χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα παραμένει. Κι αυτό, γιατί μετά την απόφαση της UNESCO τον περασμένο Σεπτέμβριο να καλέσει το Ηνωμένο Βασίλειο σε διάλογο με τη χώρα μας, αναφορικά με το θέμα των Γλυπτών, οι Βρετανοί ήταν υποχρεωμένοι να απαντήσουν. Πράγμα που έπραξαν όντως, αν και με καθυστέρηση επτά μηνών, ζητώντας στις 29 Απριλίου σύμφωνα με την UNESCO αυτή την συνάντηση, που έγινε φυσικά αποδεκτή από την Ελλάδα.

Η συνάντηση πρόκειται να γίνει σε επίπεδο υπουργού – υφυπουργού, από ελληνικής πλευράς δηλαδή με την υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη και βρετανικής με τον Στίβεν Πάρνκινσον, υφυπουργό Εξωτερικών, Ψηφιακών, Πολιτισμού, Μέσων και Αθλητισμού. Ο χρόνος όμως δεν έχει ακόμη ορισθεί.

Η σχετική ανακοίνωση έγινε αιφνιδιαστικά από την UNESCO, συγκεκριμένα από την Διακυβερνητική Επιτροπή για την Προώθηση της Επιστροφής Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσης ή της Αποκατάστασής τους σε περίπτωση Παράνομης Οικειοποίησης, η οποία άνοιξε την 23η σύνοδό της στο Παρίσι αυτή την εβδομάδα.

Παρούσα φυσικά στη Σύνοδο είναι και ελληνική αντιπροσωπία με τον γενικό γραμματέα του ΥΠΠΟΑ Γιώργο Διδασκάλου, τον διευθυντή του Μουσείου Ακρόπολης Νίκο Σταμπολίδη, την προϊσταμένη της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών Βασιλική Παπαγεωργίου και από πλευράς υπουργείου Εξωτερικών την νομική σύμβουλο της Ειδικής Νομικής Υπηρεσίας Άρτεμη Παπαθανασίου.

Οι δικαιολογίες

Το αίτημα της Ελλάδας για την επιστροφή των Γλυπτών είχε θέσει ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στον Βρετανό ομόλογό του Μπόρις Τζόνσον κατά την επίσημη επίσκεψή του στο Ηνωμένο Βασίλειο τον περασμένο Νοέμβριο.

Παρά το εξαιρετικά καλό κλίμα ωστόσο, ο Βρετανός πρωθυπουργός είχε επαναλάβει τότε την θέση, ότι τα Γλυπτά ανήκουν στο Βρετανικό Μουσείο, το οποίο λειτουργεί, όπως είπε, υπό ένα συμβούλιο διαχειριστών ανεξάρτητο από την κυβερνητική επίβλεψη (μια λογική που έχει ονομαστεί «άμυνα του Μπλούμσμπερι»). Κάτι που υπερασπίσθηκε και ο λόρδος Πάρκινσον, ο οποίος μιλώντας στο Βρετανικό Κοινοβούλιο τον περασμένο Φεβρουάριο ανέφερε, πως «Ο πρωθυπουργός μας τόνισε τη μακροχρόνια θέση του Ηνωμένου Βασιλείου, ότι αυτό είναι θέμα των διαχειριστών του Βρετανικού Μουσείου, στους οποίους ανήκουν νόμιμα τα Γλυπτά. Το Βρετανικό Μουσείο λειτουργεί ανεξάρτητα από την Κυβέρνηση, πράγμα που σημαίνει ότι οι αποφάσεις σχετικά με τη φροντίδα και τη διαχείριση των συλλογών του είναι θέμα των διαχειριστών του. Η κυβέρνηση υποστηρίζει πλήρως τη θέση που έλαβαν οι διαχειριστές».

Μετά την πρόσφατη ανακοίνωση της UNESCO εξάλλου, Βρετανός κυβερνητικός εκπρόσωπος επανέλαβε ότι: «Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει μια μακροχρόνια θέση σε αυτό το θέμα που δεν έχει αλλάξει. Τα Γλυπτά του Παρθενώνα αποκτήθηκαν νόμιμα σύμφωνα με τον τότε νόμο. Το Βρετανικό Μουσείο λειτουργεί ανεξάρτητα από την κυβέρνηση και απαλλαγμένο από πολιτικές παρεμβάσεις. Όλες οι αποφάσεις σχετικά με τις συλλογές λαμβάνονται από τους διαχειριστές του Μουσείου».

Πρόκειται δηλαδή για ταυτόσημες απαντήσεις, που δείχνουν, ότι η Βρετανία δεν έχει κάνει ούτε ένα βήμα μπροστά σχετικά με το θέμα, οπότε υπάρχει το ερώτημα, τι είδους συνάντηση είναι αυτή που αποδέχονται, αφού κατά τη λαϊκή ρήση μοιάζει με «στάχτη στα μάτια»…

Ο αγώνας

Ο αγώνας για την επιστροφή των Γλυπτών όμως, που έχει αρχίσει εντατικά από το 1982 από την Μελίνα Μερκούρη δεν σταματά ασφαλώς.

Όπως έχει δηλώσει η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, η πολιτική του Βρετανικού Μουσείου σχετικά με τα Γλυπτά είναι αντιπαραγωγική, καθώς οι βρετανική πλευρά εμμένει σε μια «αναχρονιστική στάση πλήρους άρνησης, ανακύκλωσης μύθων, σοφιστειών, ακόμη και ψεμάτων».

Διατηρώντας τη συνταγματική και ηθική υποχρέωση της Ελλάδας να επιδιώξει τη μόνιμη επιστροφή των Γλυπτών, η κυρία Μενδώνη υπενθυμίζει εξάλλου την ελληνική πρόταση μιας δημιουργικής λύσης, που περιλαμβάνει μία σειρά πολύτιμων εκθεσιακών δανείων στο Βρετανικό Μουσείο, προκειμένου να καλυφθεί –και μάλιστα με εντυπωσιακό τρόπο- το κενό στην αίθουσα Ντουβίν.

Παράδειγμα αποτελεί η Ιταλία, η οποία δέχθηκε την Ελλάδα παρόμοια προσφορά, με αντάλλαγμα την επιστροφή ενός κομματιού της ζωφόρου του Παρθενώνα με μακροπρόθεσμο δανεισμό. Το Βρετανικό Μουσείο απαντά ωστόσο με τον πολύ βολικό νόμο, που ψηφίσθηκε το 1963 και απαγορεύει την αφαίρεση τμημάτων των συλλογών, αν και η βιωσιμότητά του αμφισβητήθηκε πρόσφατα.

Να σημειωθεί πάντως, ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει ένας καταιγισμός διεθνώς, επαναπατρισμού αρχαιοτήτων, που είχαν αφαιρεθεί από αρχαιολογικούς χώρους και παλαιές αποικίες. Δεν αφορά δηλαδή μόνον την Βρετανία αυτή η αλλαγή αποικιακής λογικής, που είχαν οι μεγάλες δυνάμεις απέναντι σε χώρες υπό την επικράτειά τους.

Διαβάστε επίσης:

Γλυπτά Παρθενώνα: Άρθρο στην Guardian υπέρ της επιστροφής τους στην Ελλάδα

Γλυπτά Παρθενώνα: Κραυγαλέα πράξη αυτοκρατορικής λεηλασίας-Καταγγελία ελληνιστή

Κυριάκος Μητσοτάκης για τα Γλυπτά του Παρθενώνα: Όταν υπάρχει διάθεση, υπάρχει και τρόπος